عضو پیشین تیم بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با بیان اینکه وظیفه آژانس گسترش دادن مسئولیت‌هایش نیست، گفت: آژانس باید به وظیفه خود که راستی‌آزمایی درستی فهرست مواد هسته‌ای است بچسبد و این خود یک کمک بزرگ برای صلح محسوب می‌شود.
رابرت کلی، عضو پیشین تیم بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیر بازرسی هسته‌ای در عراق در سال‌های 1999 و 2001 در گفت‌وگو با خبرنگار انرژی هسته‌ای خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در پاسخ به اینکه راستی‌آزمایی از برنامه هسته‌ای کشورهای عضو آژانس و تضمین ماهیت صرفا صلح‌آمیز آنها (برنامه هسته‌ای کشورها) هدفی غیرممکن است؟ گفت: از نظر من این سوالی غلط است. این وظیفه آژانس نیست که ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای کشورهای عضو را راستی‌آزمایی کند. کار آنها این نیست. تقریبا غیر ممکن است که حتی با کمک ابزار یک دولت بتوان تعیین کرد که یک برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز است. آژانس این ابزار را در اختیار ندارد و وظیفه‌اش هم نیست. بنابراین لزومی ندارد برای این کار تلاش کند.
وی با بیان اینکه "آژانس برنامه هسته‌ای هیچ کشوری را تایید نمی‌کند" افزود: وظیفه آنها این است که اطمینان دهند تمام مواد هسته‌ای اعلام شده یک کشور در فعالیت‌های صلح‌آمیز استفاده می‌شوند.
خبرگزاری رویترز در گزارشی مدعی شد که یکی از موانع رسیدن به این هدف این است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خود را به یک هدف غیر ممکن، یعنی راستی‌آزمایی ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران متعهد کرده است.
در این گزارش آمده است که آژانس چنین هدفی را نه تنها برای ایران، بلکه برای هیچ کشور دیگری نمی‌تواند محقق کند و در واقع آژانس با پایبند کردن ایران به این استاندارد غیر ممکن احتمال دستیابی به یک توافق هسته‌ای را تضعیف کرده است.
کلی درباره توانایی آژانس در راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای گفت: آژانس سال‌هاست که در حال بازرسی و راستی‌آزمایی مواد و فعالیت‌های هسته‌ای ایران است. آژانس یک دهه پیش مشکلاتی در ایران پیدا کرد و خواستار افشای کامل آن شد. از آن زمان تاکنون آژانس به طور مرتب گزارش داده که تمام مواد هسته‌ای اعلام شده در ایران راستی‌آزمایی شده‌اند. ایران و آژانس هر دو در این زمینه با یکدیگر همکاری دارند.
عضو پیشین تیم بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پاسخ به این پرسش که آیا ماهیت فعلی آژانس برای نظارت و راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای کشورهای عضو باید تغییر کند و آژانس به کارشناس سلاح هسته‌ای تبدیل شود و دنبال تسلیحات در کشورها بگردد، در حالی که این مساله اکنون خلاف اساسنامه و ماهیت فنی آژانس است؟ اظهار کرد: آژانس یک وظیفه بسیار مهم و موثر در راستی‌آزمایی تمام مواد هسته‌ای اعلام شده در جهان و تضمین استفاده صلح‌آمیز از آنها دارد. این وظیفه آژانس نیست که مسئولیت‌های خود را گسترش دهد. این تصمیمی است که باید از سوی کشورهای عضو و اعضای معاهده اتخاذ شود. به یاد داشته باشید که آژانس همان کشورهای عضو است؛ همه کسانی که در وین هستند و بازرسان، همه متعلق به دبیرخانه هستتند که کار کشورهای عضو آژانس را انجام می‌دهند. من دلیل خوبی برای اینکه آژانس در جهت تبدیل شدن به یک کارشناس در خصوص تسلیحات هسته‌ای تلاش کند نمی‌بینم. این کار به طور بالقوه به اشاعه تسلیحات هسته‌ای منجر می‌شود و در غیر این صورت بی‌تاثیر خواهد بود.
کلی که اکنون عضو موسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم است در پاسخ به این پرسش که با تشکیل سازمانی دیگر که دانش فنی سلاح‌های اتمی و دارای صلاحیت و اختیارات قانونی باشد، موافق هستید؟ گفت: این یک ایده خوب است. سوریه را در نظر بگیرید. آژانس برای بررسی یک راکتور که هیچ‌گاه کارشناسان سلاح‌های شیمیایی، موشکی یا جنگ‌های بیولوژیکی را به خود ندیده بود و توسط اسراییل هدف بمباران قرار گرفت، شتافت. متاسفانه به دلیل حساسیت اطلاعات در خصوص تسلیحات هسته‌ای، تقریلا هیچ الگوی مناسبی در جهان برای برخورد با تسلیحات هسته‌ای وجود ندارد، اما فضای مناسب برای مطالعه روی برنامه‌ها و مکان‌هایی که ممکن است در آن تسلیحات هسته‌ای، موشک‌ها یا تسلیحات شیمیایی ساخته شود، مهیاست.
به گزارش ایسنا، خبرگزاری رویترز در گزارشی با تاکید بر اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اساسا قادر به راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای ایران و دیگر کشورهای عضو آژانس نیست، این مساله را از جمله موانع مهم بر سر رسیدن به یک توافق جامع میان ایران و 1+5 دانست. با این حال این خبرگزاری به این مساله اشاره نمی‌کند که در این صورت چرا حل و فصل مساله هسته‌ای ایران به بهانه تایید لزوما "ماهیت صلح آمیز" این برنامه سال‌ها به تاخیر افتاده است؟
این خبرگزاری در حالی این ادعا را مطرح می‌کند که در چند دهه اخیر شاهدیم برخی از کشورهای عضو با وجود نقض‌هایی که در اجرای تعهداتشان داشتند از جمله ژاپن و کره‌جنوبی، آژانس طی چند سال فعالیت‌های و برنامه‌های این کشورها را بدون هیچ حاشیه و محدودیتی تایید کرد، در حالی که راستی‌آزمایی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران بعد از 12 سال هم‌چنان ادامه دارد آژانس تاکید دارد که حتما باید ماهیت برنامه هسته‌ای ایران را تایید کند در حالی که هیچ معیار مشخصی برای تعریف و چگونگی تایید "ماهیت" برنامه هسته‌ای گزاره مشخصی وجود ندارد. در این بین صرفا پروتکل الحاقی وجود دارد که بسیاری از کارشناسان حتی آن را هم برای چنین هدفی کافی نمی‌دانند. از همین روست که می‌توان گفت با وجود ماهیت فنی، حقوقی آژانس این نهاد تخصصی هسته‌ای کاملا سیاسی رفتار می‌کند.
هم‌چنین گزارش رویترز ادعا می‌کند که آژانس نمی‌تواند برنامه هسته‌ای کشورها را راستی‌آزمایی کند، پس چرا آژانس مرتبا در گزارش هایش درباره ایران اعلام می کند "قادر نیست ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را تایید کند" و یا مرتب اعلام می‌کند که هنوز نمی‌داند برنامه هسته‌ای اعلام نشده‌ای در ایران هست یا نه. دلیل آن جز این که بپذیریم هدف آژانس از بیان این مطالب و رفتارش درباره ایران صرفا پیگیری خواست سیاسی برخی کشورهای عضو آژانس است، نیست.
این خبرگزاری هم‌چنین مدعی تغییر آژانس به نهادی برای شناسایی سلاح هسته‌ای است که این مساله خلاف اساسنامه فعلی و ماهیت فنی آژانس محسوب می‌شود. همان طور که عضو پیشین تیم بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید این کشورهای عضو هستند که باید برای چنین تغییری نظر دهند و این در اختیار آژانس نیست که در این باره تصمیم گیری کند. مساله عراق و موضوع دسترسی و دستیابی این کشور به سلاح های هسته‌ای از اوایل دهه 90 تقاضا برای پیگیری سلاح‌های هسته‌ای احتمالی در دنیا به ویژه از سوی کشورهای عضو آژانس مطرح شد اما این درخواست با مخالفت کشورهای عضو مواجه شد.
انتهای پیام
نظرات