اینجا کویر نیست، زمین کشاورزی اهالی روستای «رشم» در استان سمنان است که پله پله در برابر هجوم بیابان عقب نشسته و اکنون تنها شبحی محو از محصولات زراعی کاشته شده در آن باقی مانده.

«رشم» روستایی در 118 کیلومتری شهر دامغان است که پیش از این «دروازه کویر»ش می‌خواندند؛ روستایی که سال‌ها پنجه در پنجه کویر انداخته و امروز در سکوت، مغلوب و مقهورش شده است. بیابان پیشروی کرده و خشکی شدید بر روستا سایه انداخته است.

زمین کشاورزی روستای رشم

قنات‌ها خشک شده و هرجا سر برمی‌گردانی فرونشست‌های کوچک و بزرگ خاک را می‌بینی که به جان اراضی این روستا افتاده و آن را بایر کرده است. شکاف‌ها به خط راه آهن مشهد - تهران هم رسیده و امنیتش را به مخاطره انداخته است.

ساکنان این روستای کهن، خشکی‌اش را باور ندارند و شب‌ها از کوه صدای آب می‌شنوند. روز که می‌شود همه امیدوارانه از صدای آن که «مایه حیات» است، سخن می‌گویند. شب‌های متوالی صدای آب شنیده می‌شود و اهالی بی‌تابی می‌کنند که مسئولان هرچه زودتر منبع این صدا را بیایند تا مرهمی بر تن تبدار روستا شود.

جستجو در کوه آغاز می‌شود؛ روزها و روزها بالا و پایینش را می‌گردند، اما به جایی نمی‌رسند. در نهایت مهندس هیدروگرافی از پایتخت برای پیگیری این موضوع می‌فرستند و او می‌گوید شب‌ها باد که در کوه می‌پیچد به دلیل خشکی زیاد این صدا را ایجاد می‌کند.

رشم در گذشته‌های دور آبادی پرجمعیتی بوده که معادنش به آن رونق می‌داده است. گورستان معروفش قبرهایی با قدمت سه هزار ساله دارد. گورستانی در جوار امامزاده عباس، به پهنای تقریبی 200 متر و به درازای یک کیلومتر. گورهایی مرموز، مربوط به اوایل صدر اسلام که آثار حفاری‌های شبانه در برخی از آنها پیداست.

بحران آب امروز چهره روستا را تغییر داده است. آب‌های زیرزمینی روستا پایان یافته و فرونشست زمین، اراضی کشاورزی را از بین برده است. منبع آب این روستا در حال حاضر چشمه‌ای است که تنها دو لیتر در ثانیه خروجی آب دارد.

ساکنان رشم به شهرهای مجاور مهاجرت کرده‌اند

اهالی هر خانه با ابزارهایی که در اختیار داشته‌اند محلی برای ذخیره آب ساخته‌اند و بر اساس عقاید کهن خود بر روی اندوخته‌شان علامت «چشم زخم» ثبت کرده‌اند، چراکه همین منابع حداقلی آب، برایشان ثروت مهمی است.

حمیدرضا دستجردی، عکاس خبرگزاری ایسنا که چند روزی در روستاهای سمنان عکاسی کرده و شاهد مظاهر خشکسالی در این استان بوده است، در گزارشی با عنوان «سمنان در چنگ خشکسالی» تصاویری از وضعیت روستای رشم و چند روستای دیگر این استان ثبت کرده است.

او در توصیف عکس‌ها نوشته است: «خشکسالی مدت‌هاست مهمان ناخوانده استان 700 هزار نفری سمنان شده است. استانی که شهرهایش هر کدام مظهری از پدیده‌های خشن و رونده خشکسالی شده و بحران آب هر روز در این منطقه جدی‌تر می‌شود و زندگی مردم روستاها و شهرهای استان را تهدید می‌کند. فرونشست‌های عمیق خاک در جنوب سمنان، کاهش سالیانه یک متری سطح آب‌های زیرزمینی و کاهش بیش از 50 درصد بارش‌های جوی در سطح استان باعث شده مهاجرت از روستاها شدت بگیرد و روستائیان زمین‌های کشاورزی و دام‌های خود را رها کرده، به مناطق پرآب‌تر کوچ کنند.

خشکسالی در استان صدمات غیرقابل بازگشتی وارد کرده است. فقیر شدن خاک‌های حاصلخیز کشاورزی، برگشت سرمایه و ریسک بالای سرمایه‌گذاری کلان در منطقه و شدت گرفتن بیابان‌زایی زندگی مردم را سخت تحت تأثیر قرار داده است.»

تصاویر این گزارش رنج اهالی رشم را که روزانه شاهد تغییر چهره روستایشان هستند، به خوبی نشان می‌دهد. تنها دو قنات در این روستا باقی مانده و کم‌آبی ساکنانش را مجبور کرده محل زندگی خود را رها کنند و به گرگان و سمنان بروند.

بحران خشکسالی در استان سمنان

سمنان در چنگ خشکسالی

ایسنا - حمیده صفامنش

انتهای پیام