‌یوزپلنگ یکی از واژه‌های اصیل ایرانی است که از ترکیب دو کلمه یوز و پلنگ تشکیل شده است. یوز از یوزیدن به معنای جستن، جهیدن و طلب کردن می‌آید و از این رو یوزپلنگ به معنای پلنگی است که به دنبال شکار خود گشته و آن را با جستن و دنبال کردن می‌گیرد.

یوزپلنگ در زبان انگلیسی "چیتا" گفته می‌شود که ریشه سانسکریت داشته و از هندوستان آمده است. امروزه در سراسر دنیا این جانور را با نام انگلیسی آن می‌شناسند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه مرکزی، در جهان دو گونه یوزپلنگ وجود داد که یک گونه آسیایی و دیگری گونه آفریقایی است. گونه آفریقایی یوزپلنگ در شمال این قاره پهناور منقرض شده و حضور آن در حال حاضر فقط محدود به جنوب این قاره شده است.

نسل یوز آسیایی که زمانی در گستره وسیعی از غرب این قاره از سوریه و عربستان تا هندوستان و ترکمنستان پراکنده بود، از 20 سال پیش جز در ایران منقرض شده است. در حال حاضر زیستگاه یوزپلنگ آسیایی فقط به کشور ما که از 40 سال پیش برنامه حفاظتی خود را برای نگهداری نسل این حیوان آغاز کرده، محدود می‌شود، به همین دلیل است که امروزه به یوز آسیایی، یوز ایرانی نیز گفته می‌شود.

به گزارش ایسنا، یوزپلنگ از خانواده گربه‌سانان به شمار می‌آید و به دلیل داشتن دست و پای بلند، بدنی باریک و کشیده و سینه‌ای فراخ تا حدودی شبیه سگ‌ تازی است، ولی برخلاف سگ‌سانان سر کوچک، گردن و پوزه‌ کوتاه و گوش‌هایی کوچک و گرد دارد، به طور کلی می‌توان آن را به سر ‌گربه تشبیه کرد.

رنگ بدن یوزپلنگ زرد کم‌رنگ تا زرد متمایل به قرمز و زیر بدن سفید است. بسیاری از مردم یوز را با پلنگ اشتباه می‌گیرند اما، تفاوت بارز این دو حیوان در شکل خال‌هایشان است. در یوز خال‌ها توپر و گرد است، در حالی که خال‌های پلنگ درشت و توخالی است.

وجود نوار سیاه رنگی که از گوشه داخلی چشم‌های یوز به موازات بینی تا گوشه‌های لب امتداد یافته است و به شکل اشک معروف است نیز از مشخصات بارز یوز است. چشمان یوز در بالای کاسه سر قرار دارد. طول سر و بدن یوزپلنگ 112 تا 137 سانتیمتر است، طول دم 64 تا 86 سانتیمتر و بلندی شانه‌هایش 71 تا 84 سانتیمتر و وزن آن به 34 تا 54 کیلوگرم می‌رسد.

جنس نر یوز اندکی بزرگتر از جنس ماده است. برخورداری از ستون فقرات انعطاف‌پذیر، کبد و قلب بزرگ، سوراخ بینی گشاد، طرفیت بالای ریه، بدنی عضلانی و باریک یوزپلنگ را تیزروترین شکارچی جهان ساخته است. آنها قادرند با سرعتی معادل 110 کیلومتر در ساعت بدوند. یوزپلنگ‌ها سریع‌ترین جانوران دونده بر روی خشکی هستند.

مطالعات اخیر نشان می‌دهد که موفقیت این گربه‌سانان در شکار بیش از اینکه وابسته به سرعت بالای آنها باشد، به توانایی منحصر به فردشان در باز ایستادن از حرکت و شروع به دویدن ناگهانی به واسطه داشتن چالاکی فوق‌العاده است.

مهرداد حاجی‌حسینی معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست استان مرکزی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: اکنون این ناحیه وسیع استپی و بیابانی به آخرین پناهنگاه یوز آسیایی بدل شده است. پارک ملی، پناهگاه حیات‌وحش و دخیرگاه زیست‌کره خوارتوان واقع در بیارجمند شاهرود مهم‌ترین زیستگاه این گونه نادر جانوری است که جمعیت آن 10 تا 14 قلاده برآورد شده است.

وی با اشاره به اینکه با این حساب آمار یوز آسیایی در ایران گاهی بین 50 تا 60 قلاده و در کل کمتر از 100 قلاده تخمین زده‌ شده است، افزود: این جانور عمدتاً از جبیر، آهو، قوچ، میش، کل و بز و خرگوش وحشی تغذیه می‌کند.

حاجی‌حسینی تصریح کرد: یوزپلنگ در دشت‌های باز و تپه‌ماهورها واقع در مناطق استپی و بیابانی و نیمه‌کویری و زیستگاه‌های باز که شکار در آن وجود داشته باشند، دیده می‌شود. زیستگاه عمده یوزپلنگ ایران دشت کویر است که بخش‌هایی از استان‌های کرمان، خراسان، سمنان، یزد، تهران و اصفهان را در بر می‌گیرد.

وی استان‌های یزد، سمنان، کرمان و منطقه میان‌دست جاجرم در خراسان شمالی را به ترتیب دارندگان بیشترین یوزپلنگ آسیایی عنوان کرد و گفت: وسعت میدان حضور یوزپلنگ در کشور حدود شش میلیون هکتار است.

معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست استان هدف پروژه بین‌المللی حفاظت یوزپلنگ آسیایی را حفاظت از زیستگاه یوزپلنگ آسیایی، آگاه‌سازی عموم مردم در خصوص ارزش‌های این گونه جانوری و افزایش اطلاعات و آگاهی مردم در مورد این گونه عنوان کرد.

وی اضافه کرد: امضای سند فاز دوم پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در 12 آبان ماه در سازمان حفاظت محیط زیست به انجام رسید. در ارزیابی فاز اول پروژه حفاظت از یوز آسیایی که در سال 2008 به انجام رسید، مشخص شد این پروژه نقش مهمی در نجات یوز از انقراض داشته است.

حاجی حسینی با اشاره به انجام فاز اول این پروژه از سال 2001 با اعتبار حدود دو میلیون و 400 هزار دلار اظهار کرد: 50 درصد از طریق UNDP (برنامه عمران سازمان ملل متحد) و 50 درصد از طریق سازمان حفاظت از محیط زیست در طول سال‌های اجرای پروژه تأمین شده است.

وی تأکید کرد: 110 محیط‌بان برای حفاظت از یوزپلنگ در زیستگاه‌ وسیع این گونه بسیار کم است. آموزش، تحقیقات، پایش و حفاظت، از محورهای پروژه حفاظت از یوز آسیایی بوده، همچنین حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با مشارکت مردم از اهداف دیگر این پروژه بوده است.

معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست استان مهم‌ترین عوامل تهدید این گونه را کاهش طعمه نظیر آهو و جبیر، وجود دام مازاد بر ظرفیتی که منجر به کاهش جمعیت علفخواران به عنوان طعمه گوشتخواران می‌شود، جاده‌سازی و راه‌سازی و تصادفات جاده‌ای، فعالیت معادن، شکار غیرمجاز، تعارض با جوامع محلی به دلیل حمله یوز به دام‌های اهلی و از بین رفتن توسط مردم محلی عنوان کرد.

انتهای پیام