تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که گسترش همکاری‌های ایران و ترکیه در زمینه‌ی انرژی سه پیامد به همراه خواهد داشت: 1_ قدرت بیشتر منابع انرژی ایران در جهان 2- رشد اقتصادی آنکارا و 3- افزایش امنیت انرژی منطقه اروپا.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، ایران و آنکارا (دو کشور غیرعرب خاورمیانه) برخلاف اختلاف‌نظر‌های موجود، به گسترش همکاری در زمینه‌های مشترک می‌پردازند. در واقع این دو از بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین کشور‌ها در منطقه خاورمیانه و به لحاظ تاریخی دارای روابط و هویت مشترک ملی هستند.

چشم‌انداز انرژی ترکیه

ترکیه با حدود 74 میلیون جمعیت به همراه مصر و ایران، یکی از پرجمعیت‌ترین کشور‌ها در منطقه‌ی خاورمیانه است. علاوه بر این برخلاف کشور‌های دیگر در منطقه، اقتصاد ترکیه طی سال‌های اخیر به سرعت رشد کرده است. تولید ناخالص داخلی در این کشور از سال 2003 تا 2012، 5.1 درصد افزایش یافته و پیش‌بینی می‌شود از سال 2013 تا 2018 با رشد 4.2 درصدی همراه باشد.

جمعیت زیاد ترکیه به همراه رشد اقتصادی مناسب، نیاز این کشور به منابع با ثبات انرژی را پررنگ کرده است. در حال حاضر چالش پیش‌روی این کشور ناکافی بودن انرژی‌های بومی برای پاسخگویی به تقاضای داخلی است. به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، تقاضای انرژی در ترکیه به‌طور قابل توجهی در حال افزایش است.

براساس این گزارش، مجموع تولید انرژی اولیه از 24.4 میلیون تن در سال 1973 به 114.1 میلیون تن در سال 2011 و با نرخ رشد چهار درصد رسیده است.

این گزارش همچنین پیش‌بینی می‌کند که از سال 2015 تا 2030 نرخ رشد این انرژی‌ها با 4.5 درصد به 237 میلیون تن در آخر دوره مورد نظر برسد.

با توجه به این‌که ترکیه ذخائر نفت و گاز محدودی را در اختیار دارد؛ به شدت به منابع انرژی خارجی نیازمند است.

عمده‌ نیاز ترکیه به واردات نفت‌خام و فرآورده‌های پتروشیمی از سوی ایران، عراق، عربستان و روسیه و عمده واردات گازی این کشور از سوی روسیه، ایران، آذربایجان (توسط خطوط لوله) و قطر، الجزایر، نیجریه و نروژ (گاز طبیعی مایع) تامین می‌شود.

صادرات گاز ایران به ترکیه از بیش از 10 سال پیش آغاز شده است. در سال 1996 دو کشور به عقد قرار‌دادی به منظور ارسال سالانه 10 میلیارد مترمکعب گاز پرداختند که پس از مدت‌ها تاخیر در سال 2002، خط لوله تبریز به آنکارا تکمیل شد و از آن زمان تاکنون روابط گازی تهران – آنکارا سه چالش را پیش‌رو داشته است: امنیت، تحریم و عدم توافق بر سر قیمت.

علاوه بر این ترکیه در صنعت گاز ایران سرمایه‌گذاری‌های متعددی انجام داده است، برای مثال در اواخر سال 2000 ایران و TPAO ترکیه به امضای قرار‌دادی پرداختند که براساس آن این شرکت به سرمایه‌گذاری در میدان گازی پارس جنوبی می‌پرداخت. در واقع هدف این قرار‌داد افزایش تولید گاز و در نتیجه صادرات آن بود، اما این قرار‌داد با توجه به تحریم‌های بین‌المللی و همچنین تحریم‌های آمریکایی اعمال شده بر ایران در زمینه‌ی برنامه هسته‌ای، هیچ‌گاه اجرایی نشد و در نهایت نیز مقام‌های رسمی ترکیه اعلام کردند که بهای گاز صادرات ایران بسیار گران‌تر از منابع گازی در مناطق دیگر است.

چشم‌انداز انرژی ایران

برخلاف ترکیه، ایران یکی از بزرگ‌ترین کشور‌های در بردارنده‌ی ذخایر نفت و گاز طبیعی است.

ایران با دارا‌بودن سهم 18.2 درصد از ذخایر جهانی گاز، دارای بیشترین سهم از این انرژی و با سهم 9.3 درصد از ذخایر نفت، پس از عربستان سعودی و ونزوئلا قرار دارد.

علاوه بر این، ایران با توجه به موقعیت استراتژیک خود در خلیج فارس، در مرکز توجه بسیاری از تبادلات انرژی قرار داد.

تولید نفت خام ایران پس از یک دهه رکود و در سال 2013 بسیار کاهش یافته است و در حال حاضر نیز ایران در ردیف وارد‌کنندگان گاز قرار دارد.

با وجود نقاط مثبت ایران در زمینه‌ی ذخایر انرژی و نقش آن در بازارهای منطقه‌ای و جهان در واقع یکی از مهم‌ترین موانع بر سر راه توسعه‌ی این صنعت و در نتیجه رشد کند آن تحریم‌های اقتصادی اعمال شده است.

مذاکرات بین‌المللی ایران و 1+5 (ایالات متحده، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) به منظور رسیدن به یک راه‌حل صلح‌آمیز، نخستین گام برای بازگشت ایران به بازار‌های انرژی منطقه‌ای و جهانی است.

همچنین زنگنه اعلام کرده است که تولید نفت خام تا سال 2019 به 5.7 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. برای رسیدن به این هدف، ایران باید دو میلیارد دلار برای افزایش تولید سرمایه‌گذاری کند.

علاوه بر این، ایران با توجه به کمبود پالایشگاه از بزرگ‌ترین وارد‌کنندگان فرآورده‌های نفتی است. برای مثال در سال 2006 روزانه 30 میلیون لیتر بنزین وارد کشور شده است.

طی سال‌های اخیر ساخت چندین پالایشگاه در کشور آغاز شده است که یکی از آنها در اوایل سال آینده آغاز به کار خواهد کرد و از آن زمان ایران می‌تواند صادرات بنزین را آغاز کند.

طی سال‌های اخیر صنعت گاز ایران با توجه به تحریم‌های بین‌المللی دستخوش تغییرات بنیادی بسیاری شده است. در وهله‌ی اول براساس گزارش سازمان اطلاعات انرژی آمریکا علی‌رغم دارا‌بودن بیشترین سهم از ذخائر گازی جهان (18 درصد) هنوز نمی‌تواند 85 درصد از آن را توسعه دهد.

علاوه بر این برخلاف ذخایر گسترده گازی، ایران نقش پررنگی را در تجارت جهانی گاز ندارد. ایران به کشور‌های ترکیه، ارمنستان و آذربایجان گاز صادر می‌کند و از ترکمنستان نیز وارد می‌کند. به‌طور کلی ایران در حال حاضر وارد‌کننده گاز است.

علاوه بر این، ایران پایگاه‌های صادراتی برای ارسال گاز طبیعی مایع در اختیار ندارد؛ چرا که طرح‌های ساخت این پایگاه‌ها با فقدان کارشناسی و منابع مالی حاصل از تحریم‌ها روبه‌رو شده است.

سومین تغییر به وجود آمده در صنعت گاز به دنبال تحریم‌های بین‌المللی دو برابر شدن تولید گاز در فاصله‌ی 2013-2003 است که ایران را سومین تولید‌کننده بزرگ گاز در جهان و پس از ایالات متحده و روسیه تبدیل کرده است و اغلب آن از میدان پارس جنوبی استخراج می‌شود.

چهارمین تغییر افزایش مصرف گاز به همراه افزایش تولید آن است و طی سال‌های اخیر ایران در نظر دارد تا با تنوع‌بخشی در حوزه انرژی و افزایش سهم گاز، مصارف داخلی نفت را کاهش دهد. در حال حاضر در بخش مصارف خانگی و صنایع، سهم استفاده از گاز بیشتر شده است.

اما با وجود سرمایه‌گذاری‌های برخی از شرکت‌های آسیایی و تلاش‌های متعدد برای بهبود وضعیت صنعت نفت و گاز ایران به منظور استفاده از فناوری‌های جدید در این حوزه و بهبود کارایی این صنایع‌ همچنان به شرکت های غربی نیازمند است. پس از انتخابات اخیر در کشور و مذاکرات هسته‌ای امید‌هایی برای حضور شرکت‌های غربی در ایران به وجود آمده است.

راه پیش‌رو

با توجه به بحران‌های به وجود آمده در اوکراین و بروز اختلالاتی در گاز صادراتی روسیه به اروپا، مقام‌های رسمی ایران برای صادرات گاز به اروپا اعلام آمادگی کرده‌اند.

نعمت‌زاده – وزیر صنعت، معدن و تجارت – اعلام کرده است که ما در نظر نداریم که با روسیه رقابت کنیم، اما از نیاز شدید اروپا به گاز نیز اطلاع داریم و با توجه به ذخائر فراوان گاز، طرح‌های همکاری بسیاری را پیش‌رو داریم. بخشی از این طرح‌ها خط لوله گازی ایران – ترکیه اروپا است.

در سال 2008 وزارت نفت ایران و وزارت انرژی و منابع طبیعی ترکیه به امضای قرار‌دادی برای ارسال گاز ایران از طریق خط لوله واقع در ترکیه به اروپا، پرداختند.

این صادرات به اروپا در صورت اجرایی شدن، سالانه حدود 35 میلیارد مترمکعب خواهد بود.

اما با توجه به فشارهای آمریکا، هیچ نشانه‌ای از پیشرفت در اجرایی‌شدن این توافق تاکنون به وجود نیامده است، اما با توجه به توافق موقت ایران و 1+5 نشانه‌هایی از بهبود روابط تهران و اتحادیه اروپا ظهور کرده است.

همکاری‌های مشترک ایران و ترکیه در زمینه‌ی انرژی، سهم نفت و گاز کشور در بازار‌های جهانی را افزایش خواهد داد و توجه اروپا را برای تامین گاز، به دیگر تولید‌کنندگان انرژی و از جمله ایران جلب خواهد کرد و در آخر نیز بازگشت ایران به سیستم های منطقه‌ای و جهانی تنش‌ها را کاهش داده و احتمال حل و فصل صلح‌آمیز مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی را افزایش خواهد داد و این یک موقعیت برد – برد برای ایران خواهد بود.

انتهای پیام