طراحی و ساخت سازه‌های خاص و سمبلیک همواره در همه کشورها مرسوم بوده و معمولا این سازه‌ها به طرح‌هایی ماندگار در تاریخ آن کشور تبدیل شده‌اند. در طول تاریخ بسیاری از سازه‌ها در کشورهای مختلف جهان بوده‌اند که کاربری چندان ویژه‌ای نداشته، اما تنها به سبب طراحی خاص و نمادین به یک سازه تاریخی و ماندگار و گاها به نماد یک شهر یا کشور تبدیل شده‌اند.
برای مثال هرگاه اسم "پاریس" بیاید، خواه ناخواه یاد برج "ایفل" در ذهن‌مان تداعی می‌شود و یا "کاخ کرملین" ما را به یاد "مسکو" می‌اندازد. گاها مشاهده شده در برخی از فیلم‌های خارجی زمانی که می‌خواهند تصویر ایران را به نمایش بکشند، اولین گزینه "برج آزادی" است.
به گزارش سرویس «دانشگاهی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، از جمله مکان‌هایی که در بسیاری از نقاط جهان برای آن سازه‌های خاص طراحی و ساخته می‌شود، دانشگاه‌ها و به طور خاص سردر اصلی آن‌هاست که به نوعی نماد آن دانشگاه در سراسر جهان و نمایانگر اهداف و خط مشی دانشگاه است.
به گفته جامعه شناسان ایجاد یک سردر خاص یا یک نماد برای دانشگاه، باعث افزایش روحیه دانشجویان آن دانشگاه و به تبع آن افزایش اعتبار دانشگاه مورد نظر می‌شود. به دیگر سخن، شهرت دانشگاه به نوعی بر اعتبار آن می‌افزاید و ایجاد سردر خاص برای دانشگاه‌ها خود می‌تواند زمینه ساز افزایش شهرت دانشگاه شود.
در همین کشور خودمان طراحی زیبا و منحصر به فرد سردر اصلی دانشگاه تهران توسط زنده‌یاد "کوروش فرزامی" باعث ماندگاری نماد این دانشگاه در تاریخ آموزش عالی و یا حتی بناهای تاریخی کشور شد. دیدن تصویر سردر اصلی دانشگاه تهران بر روی اسکناس 50 تومانی که زمانی برای خودش «50 تومان» بود، بی‌شک باعث غرور دانشجویان این دانشگاه می‌شود.
اما شگفت آن‌جا که با وجود مشاهده تاثیر بی‌نظیر سردر دانشگاه تهران بر ماندگاری و شهرت این دانشگاه گویی وزارت علوم ایران و برخی دانشگاه‌های دیگر علاقه‌ای به ایجاد چنین نمادهایی ندارند. هرچند که در شرایط کنونی برخی نارسایی‌های بودجه‌ای در بخش عمرانی آموزش عالی و کشور وجود دارد، اما در طی سالیان گذشته حداقل برای دانشگاه‌های بزرگ شاید بودجه‌ای که باید برای ساخت یک سردر در نظر گرفته می‌شد کمتر از یک صدم بودجه کل دانشگاه بوده است.
از سوی دیگر وزارت علوم می‌تواند در بخش بودجه‌های عمرانی دانشگاه‌ها ردیف خاصی را برای طراحی سردر برای دانشگاه‌های فاقد سردر اصلی در نظر بگیرد. شاید در نگاه اول چنین موضوعی زیاد پراهمیت به نظر نرسد و بگوییم که اگر این بودجه را صرف کارهای پژوهشی کنیم نتیجه بهتری می‌گیریم، اما از نظر زیبایی شناختی تاثیر روانی که یک سردر ساده بر روی ذهن دانشجو می‌گذارد به مراتب می‌تواند انگیزه دانشجو را برای ارتقای سطح علمی خود و دانشگاه افزایش دهد.
در همین راستا بر آن شدیم تا به بررسی سردر برخی از دانشگاه‌های کشور و فلسفه شکل‌گیری و طراحی آن‌ها بپردازیم.
دانشگاه تهران:
سردر اصلی دانشگاه تهران در سال‌های 45 و 46 بر پایه طرحی از "کوروش فرزامی" یکی از دانشجویان دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران که طرح وی در یک مسابقه طراحی دانشجویی به دستور ریاست وقت دانشگاه برگزیده شد، ساخته شد. محاسب این طرح "سیمون سرکیسیان" بود و ساخت آن را شرکتی ایرانی به نام «شرکت آرمه» به پایان برد. سردر دانشگاه تهران امروزه تبدیل به نمادی از آموزش عالی کشور ایران در دنیاست.
درباره فلسفه طرح سردر دانشگاه تهران دو دیدگاه وجود دارد؛ برخی بر این عقیده‌اند که طرح سردر دانشگاه، الهام گرفته از تصویر خیالی دو پرنده‌ای است که بال‌هایشان را برای اوج گرفتن و برخاستن از زمین، باز کرده‌اند که "علم" و "دانش" به دو بال این پرنده تشبیه شده‌اند که ورود به دانشگاه با آن دو ممکن است و خروج از دانشگاه نیز با تقویت این بال‌ها موجب صعود افراد بر فراز اجتماع خود و پاسداری از آن می‌شود.
اما عده‌ای دیگر آن را به عنوان کتابی که به صورت باز در مقابل دیدگان گذارده شده باشد می‌دانند که بیانگر ارزش مطالعه و تحقیق است.
به گزارش ایسنا، سردر اصلی دانشگاه تهران برای نخستین بار در سال 1388 با تمهیدات خاص برای جلوگیری از نفوذ آب به داخل سازه شسته شد.
دانشگاه علم و صنعت:
طرح سردر دانشگاه علم و صنعت ایران در یک مسابقه سراسری معماری در سال 1378 توسط استادان فن انتخاب و کار ساخت و عملیات اجرایی آن از حدود سال 82 آغاز شد.
طرح مذکور با نگاهی مدرن متشکل از دو پوسته بتنی که هر یک شامل دوقوس است، طراحی شده که قوس‌های جناغی داخل، برگرفته از معماری اسلامی ایران بوده و قوس‌های سهمی گونه بیرونی نمادی از علم و فناوری و یادآور معماری باستانی ایران است.
سردر دانشگاه علم و صنعت ایران نخستین سردر دانشگاهی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی طراحی و ساخته شده است و در سال 1385 افتتاح شد.
دانشگاه تربیت مدرس:
طرح نماد سردر دانشگاه تربیت مدرس درسال 1386 در فراخوانی از سوی این دانشگاه به مسابقه گذاشته شد و پس از ارائه طرح‌های گوناگون و داوری هیات داوران، طرح مهندس "رضا عبادی رجلی" و "سارا مجدی" به عنوان نماد برگزیده، انتخاب شد.
این سردر نماد مشخصی از ورودی کاخ مداین تیسفون است که به علت ویژگی زیبای قوس این کاخ، سال‌های متوالی است که مورد توجه معماران ایرانی و خارجی قرار گرفته است. این طرح برگرفته از معماری ایرانی اسلامی است و فضای علم و دانش‌اندوزی را تداعی می‌کند. به این ترتیب که از سمبل علم که کتاب است، گرفته شده و مانند یک کتاب طراحی شده است. از سوی دیگر به کارگیری نمای آجری و طاق سهمی در ورودی بنا، برگرفته از معماری ایرانی است. از سوی دیگر طاق و طرفین آن با کاربندی و کاشی کاری‌ها و همچنین نقوش اسلامی مزین شده است.
ساخت این بنا به گفته مدیر این پروژه یک میلیارد تومان هزینه در برداشته است و ارتفاع آن در کنارها 12.30 متر و در مرکز 11.80 متر و از 4 پوسته تشکیل شده است. همچنین طول بنا 23 متر و عرض آن در بیشترین نقطه 8.90 متر است که در کمترین نقطه (مرکز بنا) به پنج متر می‌رسد.
این سازه در بهمن ماه سال 1388 رونمایی شد.
دانشگاه الزهرا (س):
سردر شرقی دانشگاه الزهرا که توسط مهندس مهدی مکی‌نژاد در سال 84 طراحی شد.
همچنین بر روی سردر شمالی این دانشگاه که در سال 89 به بهره‌برداری رسید، آیه‌ای از قران کریم درباره کسب علم نگاشته شده است. هدف از این اقدام معنوی این بوده که دانشجویان در زمان ورود به دانشگاه از زیر آیه از قرآن عبور و روز پربرکتی را آغاز کنند.
به گفته رییس وقت دانشگاه ساخت این پروژه حدود 200 میلیون تومان هزینه داشته است.
دانشگاه آزاد اسلامی:
آرم دانشگاه آزاد اسلامی که در دهه 60 و در همان سال‌های ابتدایی تشکیل دانشگاه طراحی و به تصویب هیات رییسه دانشگاه رسیده بود، متشکل از هفت قسمت است که یکدیگر را باز تعریف می‌کنند.
نشان یا آرم دانشگاه آزاد اسلامی از هفت قسمت آرم «محراب»، «کلمه (لا)»، «نوک قلم»، «بال پرنده»، «رحل»، «تلفیق سر درورودی دانشگاه تهران و حوزه علمیه» و «کلمه دانشگاه آزاد اسلامی» تشکیل شده است.
مفاهیم و اهداف بکارگیری این هفت‌گانه آرم دانشگاه آزاد اسلامی به قرار زیر است:
1- محراب: نشانه عبودیت به باری تعالی و این نکته که دانشگاه باید معبد باشد.
2- کلمه (لا): مخفف (لا اله الا الله) است به معنی نفی همه معبودها به جز خداوند تبارک و تعالی.
3- نوک قلم : اشارتی است به آیه شریفه (ن و القلم و ما یسطرون) به منظور تحصیل علم.
4- بال پرنده: به مفهوم آزاد بودن دانشگاه است و ترکیب دو بال پرنده نشان دهنده علم و تقوی.
5- رحل قرآن مجید: مبین اسلامی بودن دانشگاه و الهام از تعالیم کتاب آسمانی قرآن است.
6- تلفیقی است از سر در ورودی دانشگاه تهران و حوزه علمیه که نشان دهنده سیستم آموزشی دانشگاه است.
7- کلمه دانشگاه آزاد اسلامی که با خط نستعلیق نوشته شده و حتما باید در جای مورد نظر و با همین ترکیب استفاده شود.
اما اینطور که به نظر می‌رسد، موضوع طراحی نماد دانشگاه آزاد اسلامی در سر در دانشگاه‌ها، بیش از دانشگاه‌های دیگر مورد توجه مسئولان این دانشگاه بوده است؛ چراکه اغلب دانشگاه‌های آزاد از طراحی خاص این دانشگاه برای سردر اصلی بهره مند هستند.
اما غیر از دانشگاه‌هایی که در شهر تهران قرار دارند، دانشگاه‌های دیگر در شهرهای دیگر نیز از طراحی خاص برای سردر خود بهره می‌برند که در حال حاضر اطلاعاتی از نحوه ساخت و یا فلسفه طراحی آن‌ها در دسترس نیست.
از جمله این دانشگاه‌ها می‌توان به دانشگاه‌های لرستان، سمنان، ارومیه، بین‌المللی امام خمینی، علوم پزشکی کرمانشاه، فردوسی مشهد، قم، محقق اردبیلی و ... اشاره کرد.
اما شاید جالب‌ترین نکته این باشد که برخی از دانشگاه‌های بزرگ کشور که حتی در برخی از رشته‌های خاص در کشور و حتی خاورمیانه قطب به شمار می‌روند، نماد و یا سردر ندارند و فقط به صرف یک تابلوی ساده دانشگاه را به نمایش کشیده‌اند. برای مثال دانشگاه علامه طباطبایی که بزرگترین دانشگاه علوم انسانی کشور و خاور میانه است و یا دانشگاه صنعتی شریف و امیرکبیر که از دانشگاه‌های مهم در زمینه فنی و مهندسی هستند در اصلی دانشگاه را تنها به یک تابلو مزین کرده‌اند.
از جمله دیگر این دانشگاه‌ها، دانشگاه خواجه‌نصیر، شهیدبهشتی، شیراز و ... هستند.
حال نکته قابل تامل این است که هزینه طراحی و ساخت یک سردر برای دانشگاه‌های بزرگ با بودجه‌ای بیش از 100 میلیارد تومان به قدری سنگین است که در طی سالیان گذشته قدرت تامین این بودجه را نداشته‌اند و یا اینکه روسای گذشته و فعلی این دانشگاه‌ها اعتقادی به این موضوع نداشته‌اند.
انتهای پیام
نظرات