از زمان تصویب اعطای پژوهانه به دانشجویان دوره دکتری در کشور تاکنون طی شش دوره این مبلغ به دانشجویان مورد تأیید وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری پرداخت شده است و پرداخت مرحله هفتم آن نیز به زودی اجرایی می‌شود.

به گزارش خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) با اینکه آیین‌نامه اجرایی پژوهانه از سال 1388 تصویب شده و به مرحله اجرا درآمده است اما هنوز برخی دانشگاه‌ها در پرداخت وجه آن به دانشجویان منظم عمل نمی‌کنند.

دکتر مظفر شریفی- مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم- در گفت‌وگو با ایسنا نحوه پرداخت پژوهانه به دانشجویان و شرایط تعلق گرفتن این مبلغ را شرح داده است.

وی معتقد است که اعطای پژوهانه آثار مثبت زیادی در فضای پژوهشی کشور دارد و طبق آماری که معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به این وزارتخانه اعلام کرده است، تاکنون طی شش دوره اعطای پژوهانه از سوی این معاونت، پژوهانه شش هزار و 108 دانشجوی دوره دکتری، به حساب دانشگاه‌ها واریز شده است.

شریفی با اشاره به اینکه این تعداد از دانشجویان از سوی معاونت پژوهشی دانشگاه خود، ‌وزرات علوم و معاونت علمی ریاست‌جمهوری تأیید شده‌اند، خاطرنشان کرد: برای دوره هفتم اعطای پژوهانه نیز تاکنون اطلاعات هزار و 325 دانشجو از سوی وزارت علوم تأیید شده و به معاونت علمی فرستاده شده است که این مبلغ نیز در آینده‌ای نزدیک به دانشگاه‌ها پرداخت خواهد شد.

در مسیر اولویت‌های پژوهشی گام برداریم

مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم معتقد است که معاونت پژوهشی دانشگاه‌ها، وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری در طول سال‌های پرداخت پژوهانه تجربه‌های خوبی کسب کرده‌اند که باید از آنها برای اصلاح آیین‌نامه اجرایی و شیوه پرداخت این مبلغ استفاده کنند.

وی با اشاره به اینکه هم‌اکنون دانشجویان دکتری بدون توجه به موضوع رساله و طرح تحقیقاتی، پژوهانه دریافت می‌کنند، اظهار کرد: این موضوع قابل انکار نیست که برخی از پروژه‌های اعضای هیأت علمی و دانشجویان دوره دکتری که سرمایه پژوهشی کشور هستند با اولویت‌های پژوهشی و فناوری کشور فاصله دارد.

شریفی افزود: اولویت‌های پژوهش و فناوری کشور در اسناد بالادستی و همچنین از سوی کمیسیون‌های تخصصی شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری تعیین شده‌اند. اما اینکه در وضعیت فعلی چه اندازه به سمت این اولویت‌ها حرکت کرده‌ایم، جای پرسش دارد.

به نظر او بر اساس تجربه به دست آمده باید سازوکار جدیدی برای اعطای پژوهانه به کار گرفته شود تا پژوهش‌ها بیش از پیش به سمت اولویت‌ها حرکت کنند.

شریفی در این باره به خبرنگار ایسنا گفت: این پیشنهاد ما به عنوان بخشی از سازوکار اجرایی پرداخت پژوهانه است که قطعاً معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز این را تأیید می‌کند.

شرایط پرداخت پژوهانه به دانشجویان

طبق آیین‌نامه اجرایی مصوب معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تمامی دانشجویان روزانه که تعهد کاری به دستگاه دولتی یا خصوصی نداشته باشند مشمول اعطای پژوهانه هستند.

شریفی در این باره توضیح داد: بر اساس آئین نامه، دانشجویانی که استخدام شده و یا مأمور به تحصیل باشند و نیز دانشجویان دارای بورسیه مجاز به استفاده از این پژوهانه نیستند. در واقع دانشجویی که این مبلغ را دریافت می‌کند نباید تعهد خدمت داشته باشد و یا از جایی حقوق دریافت کند.

وی خاطرنشان کرد: دلیل تصویب چنین شرایطی این است که دانشجویان دغدغه مالی برای حضور تمام وقت در انجام کار تحقیقاتی خود نداشته باشند. پژوهانه می‌خواهد یک محرک برای انجام کار پژوهشی و یک دلگرمی برای دانشجویانی باشد که به طور تمام‌وقت بر روی پروژه خود کار می‌کنند.

طبق آیین‌نامه دانشجویی که قرار است پژوهانه دریافت کنند باید نهایتاً تا پایان ترم پنجم از پروپوزال طرح خود دفاع کند و برای دفاع از رساله نیز تا پایان ترم نهم فرصت خواهند داشت.

مراحل تأیید دانشجویان دوره دکتری

به گفته مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم، دانشجویان واجد شرایط برای دریافت پژوهانه باید ابتدا از سوی استاد راهنمای خود و سپس معاونت پژوهشی دانشگاه محل تحصیل تأیید شوند.

شریفی ادامه داد: معاونت پژوهشی دانشگاه اطلاعات دانشجویان واجد شرایطی که امضای استاد راهنمای خود را نیز در پرونده دارند به وزارت علوم ارسال می‌کند و وزارت علوم نیز پس از بررسی مدارک و تأیید آنها، اطلاعات را برای تأیید نهایی و تصمیم‌گیری برای پرداخت به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری می‌فرستد.

سه نوبت تأیید برای دریافت سه قسط پژوهانه

به گفته وی در صورت تأیید دانشجویان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مبلغ پژوهانه را به صورت کامل به حساب دانشگاه واریز می‌کند اما دانشگاه آن را در سه قسط(قسط اول 35درصد، قسط دوم 35 درصد و قسط سوم 30درصد) به دانشجویان پرداخت می‌کند.

هر دانشجو برای دریافت هر قسط پژوهانه خود به رضایت استاد راهنما و معاونت پژوهشی دانشگاه نیاز دارد و تأیید اولیه دانشجو برای دریافت کامل پژوهانه کافی نیست.

پژوهانه از مالیات معاف است

با آنکه گاهی گفته می‌شود دانشجویان برخی رشته‌ها و یا برخی دانشگاه‌ها مبلغ بیشتری بابت پژوهانه دریافت می‌کنند، میزان مبلغ و اقساط پرداخت آن برای تمامی دانشجویان یکسان است؛ اما مسأله کسر مالیات از جمله مواردی است که مبلغ دریافتی دانشجویان دانشگاه‌های مختلف را متفاوت کرده است.

مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم دراین زمینه توضیح داد: پرداخت این پول به عهده معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری است که به آن مالیاتی تعلق نمی‌گیرد.

بر اساس گفته وی دانشگاه نیز بابت دریافت و پرداخت این پول مالیاتی پرداخت نمی‌کند و بنابراین علی‌رغم گفته برخی دانشگاه‌ها نیازی به کسر مبلغ مالیات از پژوهانه نیست.

تاکنون تخلفی گزارش نشده است

به گفته شریفی برای درخواست پژوهانه، مدارک دانشجویی، استخدام نبودن دانشجو و تایید معاونت پژوهشی دانشگاه محل تحصیل کافی است.

وی درباره ارائه مدارک نادرست به معاونت پژوهشی و سپس وزارت علوم، تصریح کرد: در جمع‌آوری مدارک و یا ارسال آن ممکن است اشتباهاتی رخ داده باشد اما تا کنون هیچ گزارش مستندی مبنی بر تخلف دانشجو و یا دانشگاه در این زمینه ارائه نشده است.

لزوم بازنگری در آیین‌نامه اجرایی اعطای پژوهانه

مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم امیدوار است که در بازنگری آیین‌نامه اجرایی اعطای پژوهانه پروژه‌هایی که جنبه کاربردی دارند و یا به نیازهای کشور نزدیک شده‌اند و نیز پروژه‌های تقاضامحور بیشتر مورد توجه قرار گیرند و یا مبلغ بیشتری بابت پژوهانه دریافت کنند.

شریفی خاطرنشان کرد: منظور من این نیست که پژوهش‌های بنیادی نباید حمایت شوند اما این موضوع که در چه زمینه‌هایی به پژوهش‌های کاربردی و در چه زمینه‌هایی به پژوهش‌های بنیادی نیاز داریم باید مشخص شود و ملاک عمل قرار گیرد؛ شاید در برخی موارد این پژوهش‌های بنیادی هستند که به حمایت بیشتر نیاز دارند.

به گفته وی شاخص‌ها و مؤلفه‌های این موضوع می‌تواند در آیین‌نامه اصلاح‌شده مشخص شود و دانشگاه نیز تأیید کننده آن در پژوهش دانشجوی دکتری باشد.

به اعتقاد دکتر شریفی پرداخت پژوهانه در برنامه‌ریزی برای حرکت به سمت اولویت‌های کشور اثرگذار است و می‌تواند در گام نخست شناخت نیازها، طبقه‌بندی و حمایت از آنها را به دنبال داشته باشد و در گام بعدی تمامی نیروهای پژوهشی کشور را برای حرکت در مسیر آنها ترغیب کند.

تجربه پرداخت پژوهانه در چند سال اخیر می‌تواند برای اصلاح آن کمک‌کننده باشد اما مهم این است که پژوهانه به بهترین نحو برای جهت‌دهی و تقویت پژوهش‌های دانشجویان دکتری به عنوان نیروهای اصلی پژوهش کشور به کار گرفته شود.

انتهای پیام