اجرای پروژه ساماندهی گودال خشت‌مالها توسط شهرداری که با اتمام آن، بافت قدیم شهر کرمان جان تازه‌ای می‌گیرد، با توافق نهایی استاندار کرمان، از سر گرفته شده و کرمانی‌ها را امیدوار کرده که پس از نیم‌قرن، سرانجام این محدوده تاریخی سروسامان داده می‌شود.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)- منطقه کویر، تاریخ دو مسئله را در مورد گودال خشت‌مالهای شهر کرمان گواهی می‌دهد؛ اول ماجرای پدید آمدن آن و دوم اولین شکایتی که مردم کرمان به دلیل اوضاع نامناسبی که این محدوده داشته به مسئولان ارایه داده‌اند؛ هر دو این‌ها، سابقه‌ای طولانی دارد.

تاریخ درباره گودال خشت مالها چه می‌گوید؟

بنا به آنچه که "محمد دانشور" در کتاب "محله‌های قدیمی شهر کرمان" نوشته، پیدایش گودال خشت‌مالها مربوط به زمانی است که افغان‌ها قصد حمله به اصفهان، پایتخت ایران در زمان صفویان داشته‌اند. دانشور در این باره چنین نوشته است: "گودال خشت‌مالها با قلعه محمود ارتباط داشته و می‌تواند ما را به فضای دوران اواخر سلطنت صفوی و اوایل حکومت سلسله افشاریه و سلطنت نادرشاه ببرد و حمله افغان‌ها به پایتخت ایران (اصفهان) را به تصویر بکشد".

دانشور در ادامه این ماجرا، افزوده است: "در زمان سلطنت شاه سلطان حسین صفوی اوج افول این سلسله، محمود افغان خود را تجهیز و تا دندان مسلح و در اندیشه حمله به اصفهان، پایتخت آن زمان ایران، روزشماری می‌کرد. وی تا کرمان پیش آمده بود. در نزدیکی "ریگ آباد" دژی مستحکم بنا شده بود که پشتیبانی تدارکات او را در حمله به اصفهان انجام دهد. این دژ مستحکم "قلعه محمود" کنونی است که در مسیر خیابان امام شهر کرمان قرار دارد". دانشور ارتباط این دو مکان را چنین شرح داده است: "ساختن دژ و قلعه مستحکم به مصالح غالب آن یعنی خشت نیاز داشت و تولید خشت هم نیازمند خشت‌مال بود و از آنجا که کرمان از شهرهای مهم ایران و زیر نظر حکومت مرکزی اصفهان قرار داشت کرمانی‌ها هیچ‌گاه زیر بار این کار نرفتند که برای افاغنه، آن هم در ساخت قلعه‌ای برای حمله به حکومت مرکزی ایران خشت‌مالی کنند و برای دشمن دژ بسازند. بر این اساس، محمود افغان ناچار بود برای ساخت سریع قلعه محمود و خشت مالی، از افغان‌ها استفاده کند. به همین علت عده‌ای از افاغنه را به کرمان آورد و در محله گودال خشت مالها اسکان داد و با این اقدام شروع به ساختن دژ کرد و از این دوران به بعد بود که این محل به نام گودال خشت مال‌ها معروف شده است".

مطالبه‌ای که تحقق آن 50 سال طول کشید

دومین چیزی که در تاریخ در مورد این گودال به آن اشاره شده، هر چند به دوران صفویان برنمی‌گردد اما چندان هم جدید نیست؛ این مسئله مربوط به اولین شکایتی است که مردم کرمان به انجمن شهر ارایه داده‌اند؛ در سال 46 گویا ناجوری اوضاع و احوال گودال خشت‌مال‌ها کاسه صبر کرمانی‌ها را لبریز کرده و آنها را وادار می‌کند تا برای سروسامان دادن این محدوده به انجمن شهر آن زمان شکایت ببرند.

اما امروز و در حالی که حدود نیم قرن از این ماجرا می‌گذرد، گودال خشت‌مالها همچنان بی سرو سامان رها شده هرچند در دوره فعلی شورا و شهرداری کرمان در این خصوص اقدامات خوبی انجام شده است.

شهرداری به داد گودال خشت‌مالها رسید

شهرداری کرمان از حدود چهار سال پیش، اجرای پروژه‌ای را در این محدوده آغاز کرد که مشاور بافت قدیم، مشاور آن بود. پس از نهایی شدن طرح که اجرایش یک مجموعه مجهز با معماری سنتی شامل مجتمع تجاری، فرهنگی، اداری، هایپرمارکت، رستوران، سینما و یک پارکینگ دو طبقه را عاید کرمانی‌ها می‌کند، مذاکرات شهرداری با سرمایه‌گذار عمانی آغاز می‌شود. تا اینکه اواخر سال گذشته ابوالقاسم سیف‌الهی اعلام کرد که این مذاکرات به نتیجه رسیده؛ سرمایه‌گذار عمانی به گودال خشت‌مالها می‌آید و 150 میلیون دلار سرمایه به این کلان‌شهر می‌آورد.

ماجرای ساماندهی گودال خشت‌مالها اما اولین بار حدود 15 سال قبل مطرح شده هر چند که در تمام این مدت، هیچ‌یک از مسئولان کرمان مانند شهردار و اعضای شورای شهر فعلی، پیگیر این مسئله نبودند. 15 سال قبل مقرر شده بود که طرحی به نام "برج هزار" برای احداث در این منطقه معرفی شود. مراحل ابتدایی این طرح نیز آن زمان انجام شد اما چون توجیه اقتصادی نداشت، نیمه تمام رها شد تا اینکه در سال 86 بحث ساماندهی این مجموعه جدی‌تر مطرح شد.

سرمایه‌گذاری میلیاردی برای آبادانی یک محدوده تاریخی

زمین این طرح شش هکتار وسعت دارد. بخشی از آن در منطقه‌ای بین چهارراه طالقانی تا سینما نور، خیابان امام تا کوچه ارگ قرار دارد قسمتی از آن هم در امتداد بازار قلعه تا میدان ارگ (به شکل L) . مبلغ این سرمایه‌گذاری 160 میلیارد و 900 میلیون تومان است.

در این پروژه قرار است مجموعه‌ای مجهز با معماری سنتی شامل مجتمع تجاری، فرهنگی، اداری، هایپرمارکت، رستوران، سینما و یک پارکینگ دو طبقه با ظرفیت چهار هزار خودرو در گوال خشت‌مالها احداث می‌شود.

ساماندهی این محدوده از مطالبات جدی کرمانی‌ها به خصوص ساکنان محدوده گودال است؛ مسئولان هم در این خصوص نظرشان مثبت بوده است.

تاکید و تعامل استاندار و شهردار در احیای گودال

ابوالقاسم سیف‌الهی،‌ شهردار کرمان، احیای این محدوده تاریخی را موتور محرکه بافت قدیم شهر کرمان می‌داند.

وی معتقد است اگر گودال خشت‌مالها آباد شود، بازار قدیم هم رونق می‌گیرد.

استاندار کرمان هم این پروژه را یک طرح ماندگار می‌داند و بر این باور است اجرای آن، یک ضرورت برای این کلانشهراست.

اسماعیل نجار حتی در جایی عنوان کرده که اگر برای اجرایی کردن این پروژه نیاز به دستور ویژه شخص رییس جمهور هم باشد، آن را پیگیری می‌کنم.

با این وجود اما، چندی پیش مجددا مشکلات تازه‌ای بر سر راه اجرای این پروژه سبز شد که بیشتر هم به میراث فرهنگی مربوط می‌شد و ضوابط خاصی که دراین حوزه هست. و این مشکلات، می‌رفت تا کرمانی‌ها را، باز هم از آباد شدن گودال خشت‌مالها نومید کند لیکن با حمایت استاندار، شهردار و شورای شهر خوشبختانه این مسئله رفع شد و سرانجام با اعلام شهردار کرمان، توافق نهایی با استاندار کرمان برای سرمایه‌گذاری خارجی در طرح گودال خشت‌مال‌ها انجام شده است.

گزارش از اسماء پورزنگی آبادی،خبرنگار ایسنا منطقه کویر

انتهای پیام