" اين روزها موشک‌های هدایت لیزری «ستار» که به کارگیری آنها روی جنگنده‌های اف-4 و اف-5 نهاجا اعلام شده، مکمل تسلیحات جنگنده بمب‌افکن‌های ايران است و به خرید تسلیحات در این رده از خارج کشور را کاملا برطرف کرده است."

به گزارش ايسنا به نقل از سايت مشرق، " انهدام هدف به صورت دقیق خواسته اصلی از اجرای یک عملیات بمباران هوایی است. در سال‌های گذشته برای افزایش اطمینان از این موضوع، با چندین هواپیما به یک هدف حمله می‌شد که هر یک نیز چندین بمب را رها می‌کردند اما علاوه بر مصرف مهمات زیاد برای یک هدف، هر چه تعداد هواپیماهای درگیر در یک عملیات بیشتر شود، احتمال اصابت ضربات پدافند دشمن بیشتر مي‌شود، آمادگی برای اجرای عملیات‌های بیشتر در گستره وسیع‌تر کاهش مي‌یابد و عمر عملیاتی ناوگان نیز زودتر به پایان می‌رسد.

همچنین هزینه انهدام یک هدف نیز بالا خواهد بود چه از نظر مهمات مصرفی و چه پشتیبانی‌های لازمه از هواپیماهای درگیر در عملیات که شامل موارد حمایت هوایی توسط شکاری‌ها، سوخت‌رسان‌ها و تعمیرات می‌تواند باشد.

استفاده از مهمات هدایت‌شونده دقیق باعث شد تا ایده "یک مهمات برای یک هدف" شکل بگیرد. منظور ما از مهمات در اینجا شامل دو نوع است: بمب و موشک. روش‌های هدایت راداری، لیزری، اپتیکی و ماهواره‌ای از جمله راه‌های هدف‌گیری و هدایت دقیق هستند که در این گزارش به معرفی نمونه‌های هدایت لیزری ساخت کشورمان می‌پردازیم.

روش پراستفاده در هدایت لیزری مهمات هواپرتاب به این ترتیب است که یک کاربر از طریق یک نشانه‌گذار، پرتو لیزر را به هدف تابانده و بازتاب این پرتو که به سمت بالا به شکل یک قیف جهت گرفته است توسط جستجوگر(seeker) موجود در سر موشک دریافت و بر مبنای تشخیص اختلاف زاویه این پرتو با مسیر موشک، فرامین هدایتی برای تصحیح مسیر آن ارسال می‌شود تا با حرکت به داخل این قیف مجازی، موشک به طور دقیق، یعنی با خطای کمتر از یک متر به هدف برخورد كند.

در این روش که هدایت نیمه فعال لیزری نامیده شده نشانه‌گذار باید تا لحظه برخورد موشک، روی هدف تمرکز داشته باشد. در صورتی که این عمل نشانه‌گذاری توسط هواپیما اجرا شود، با توجه به محدودیت‌های مانوری ایجادشونده برای حفظ دقت نشانه روی، عملاً این هواپیما فلج و احتمال مورد اصابت قرار گرفتن آن زیاد است. البته برای رفع این مشکل نیز راه حل‌های مختلفی از جمله اصلاح راهکنش (تاکتیک) مورد استفاده وجود دارد که به آن نمی‌پردازیم.

برای اولین بار بمبهای هدایت لیزری در دهه 1960 در آمریکا توسعه داده و در جنگ ویتنام به کار گرفته شد. بعدها موشکهای هدایت لیزری نیز ساخته شدند تا قابلیت‌های این نوع هدایت دقیق با برد و سرعت بیشتر موشکها ترکیب شود؛ در واقع هر چند موشک‌ها گران‌تر از بمب‌ها هستند اما برد بالاتر آنها هواپیمای شلیک‌کننده را از خطر پدافند دشمن بیشتر مصون داشته و سرعت بالای موشکها نیز مدت زمان مورد نیاز برای فرایند نگه داشتن پرتو لیزر روی هدف را کاهش می‌دهد.

در جنگ تحمیلی 8 ساله عراق علیه کشورمان، نسل اول بمبهای هدایت لیزری که پیش از انقلاب خریداری شده بودند مورد استفاده قرار گرفت. البته به دلیل تعداد نه چندان زیاد این بمبها و خطر ایجادشونده برای هواپیمای نشانه‌گذار، هم در عملیات‌های بمباران لیزری تلفاتی بر پیکره نهاجا وارد شد و هم این مهمات نمی‌توانست به طور گسترده و همه‌جانبه به کار رود. از طرفی کارایی بالای موشک‌های هدایت لیزری که در اختیار دشمن بعثی قرار داشت و بعدها انهدام ناوشکن سهند و آسیب دیدن سبلان در درگیری با آمریکا توسط تسلیحات هدایت شونده لیزری نقش این مهمات در نبردهای جدید را بیش از پیش آشکار کرد.

با درک نیاز به این مهمات هدایت دقیق و ارزش بیشتر موشکها، با زحمات شهید ستاری فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش، پروژه عصر67 در این سال در نیروی هوایی ارتش آغاز شد تا نمونه‌هایی از موشک و بمب هدایت لیزری ساخته شود. از چهار محصول معرفی شده این برنامه سه نمونه موشک ستار 1 . 2 و 3 بوده و یک نمونه که بیشتر شبیه بمبهاست. این موشک‌ها که به یاد سرلشگر شهید منصور ستاری به این نام خوانده می‌شوند در حالی ساخته و آزمایش شدند که پیش از آن موشکهای هدایت لیزری در کشور موجود نبودند.

موشک ستار-1 نمونه‌ای با برد کوتاه تا متوسط بوده، از یک بدنه استوانه‌ای، چهار بال ذوزنقه ای ثابت در میانه طول بدنه و چهار بالک متحرک در انتهای آن برای کنترل موشک از ناحیه دم برخوردار است. اطراف جستجوگر لیزری موجود در در دماغه آن نیز توسط بدنه پوشانده شده. محل اتصال بال‌ها به بدنه نیز از ضخامت بیشتری نسبت به بقیه سطح بال برخوردار است.

سرعت موشک ستار-1 نامشخص است؛ هر چند سطح ساده بال نشان‌دهنده این است که احتمالاً این موشک برای سرعت های مافوق صوت در نظر گرفته نشده یا در صورت مافوق صوت بودن، طراحی بال ساده انجام شده است. پیشران این موشک نیز قاعدتاً باید از نوع سوخت جامد باشد که خروجی(نازل) آن در انتهای بدنه مشهود است. برد دوراستایی این موشک 15 تا 20 کیلومتر عنوان شده است.

شلیک نمونه ای از ستار-1 از جنگنده بمب افکن اف-4ئی فانتوم نهاجا

در نمونه ستار-2، شاهد تغییرات مهمی در پیکربندی موشک هستیم که مهمترین آنها استفاده از بالکهای کنترلی جلوی موشک برای کنترل پیشبال(کانارد) به جای کنترل دم است. کنترل پیش‌بال برای کاهش نیروی مقاوم یا پسا در پرواز مافوق صوت مفید است. این روش کنترل با توجه به نیاز به گشتاور کم برای تغییر زاویه بالک و طول بازوی گشتاور تولیدی مناسب، دارای سرعت پاسخ بسیار بهتری در برابر فرامین ارسالی از کنترلر در قیاس با سطوح کنترلی دم هستند که برای یک پرتابه سریع روش مناسبی است.

موشک ستار-2

بالهای ستار-2 که نسبت به نمونه قبلی کوچک‌تر شده در ناحیه اتصال به بدنه، ضخامت قابل توجهی داشته و زاویه تندتری نسبت به لبه حمله (لبه جلویی) بال دارد که طرحی مشابه «ریشه بال امتداد یافته» را تداعی می‌کند که به نوبه خود مزیت هایی در زوایای پروازی مختلف دارد. کوچکترشدن بالها که تماماً ثابت هستند نسبت به نمونه قبل به معنی تولید نیروی برآ(لیفت) کمتر است؛ بنابراین ستار-2 یا سبک‌تر از نمونه قبل بوده و یا بایستی با استفاده از پیشران قوی‌تر به سرعتهای بالاتری برسد تا نیروی برآی کافی حاصل شود.

همچنین شکل مقطع بال شباهت قابل توجهی با مقاطع بال مناسب برای سرعت‌های مافوق صوت دارد؛ بنابراین اگرچه از سرعت دقیق این موشک اطلاعی در دست نیست اما از این شواهد و طرح ساده بال می‌توان حدس زد سرعت موشک ستار-2 مافوق صوت باشد. در این صورت این موشک هم سریعتر و هم چابکتر از نسل قبلی خود است. اما اگر سرعت آن مادون صوت هم باشد، طرح ساده‌ای برای آن انتخاب شده است.

در این نسل علاوه بر جستجوگر دیده شده در ستار-1، نوع تراز شده معروف به پیووی-2 نیز دیده شده است. این نوع، ساختار ساده‌تر و قابلیت اطمینان بیشتری دارد. در این نمونه بهبودیافته از ستار-2، از بالکهای کنترلی جدید در دماغه استفاده شده که زاویه حمله لبه جلویی آنها بیشتر است.

نسل سوم از موشک های هدایت لیزری ستار، با بهسازی نسل دوم اما نه دگرگونی های ساختاری بوجود آمده است. بالهای ستار-3 به طور کلی مشابه ستار-2 است با این تفاوت که یک بخش متحرک در لبه فرار و نوک بال وجود داشته و لبه حمله آن یکپارچه و بدون امتداد و زاویه متفاوت در محل نصب است. بالهای این نمونه نسبت به ستار-2 جلوتر نصب شده‌اند و شکل آنها نیز با سرعتهای مافوق صوت تطابق دارد.

موشک ستار-3

در بیشتر نمونه‌های به نمایش در آمده از ستار-3، جستجوگر لیزری به کار رفته در آن از نوع پیووی-2 بوده؛ هر چند در مواردی هم بدون آن دیده شده است. این طور که در تصاویر دیده می‌شود قطر بدنه هر سه نمونه موشکهای ستار باید با هم برابر باشد اما طول ستار-3 نسبت به نمونه‌های قبلی تا حدودی کمتر به نظر می‌رسد. بر اساس گمانه‌زنی‌ها برد ستار 2 و 3 نیز دست کم از 15 تا 20 کیلومتر و جرم سرجنگی آنها بالغ بر 225 کیلوگرم است.

تا کنون در بین موشکهای ستار، نسل اول و سوم بیشتر نمایش داده شده‌اند ولی چند سالیست یک نمونه با نام ستار که شباهت ظاهری به بمبهای هدایت لیزری دارد نیز به عنوان محصول پروژه عصر67 دیده می‌شود. البته وجود یک خروجی(نازل) در انتهای بدنه آن این تصور را به وجود می‌آورد که این نمونه کوچک و سبک نیز موشک بوده و برای کاربریهای خاص خود توسعه یافته است.

این نمونه دارای بالهای ذوزنقه‌ای با دهانه بزرگ در انتهای بدنه، یک سر جنگی مشهود در میانه بدنه که با سرجنگی بمبهای 226.5 کیلوگرمی ام-کی-82 تطابق دارد و بالکهای کنترلی در دماغه به همراه جستجوگر تراز شده (نوع پیووی-2) است.

نکته قابل توجه دیگر در زمینه این موشکهای هدایت دقیق، طراحی و ساخت یک نمونه نشانه‌گذار لیزری نصب شونده در زیر بدنه هواپیما است. نشانه‌گذارهای نسل قبلی به صورت یک تفنگ بودند که در کابین عقب هواپیما قرار داشته و هدفگیری از طریق آن صورت می‌گرفت. محدودیتهای فیزیکی در کابین خلبان، مانع از افزایش برد نشانه‌گذاری می‌شد که یکی از شرایط لازم آن بزرگ‌تر شدن ابعاد این وسیله بود.

با استفاده از نمونه جدید سامانه هدف‌گیری لیزری هر چند وزن بیشتری داشته و به نیروی مقاوم آیرودینامیکی تجهیزات بیرونی هواپیما می‌افزاید می‌توان از مسافتهای بیشتری عمل نشانه‌گذاری روی هدف را به انجام رساند.

همچنین امکان هدفگیری توسط پهپادها و ارسال اطلاعات به هواپیماهای شلیک کننده موشک نیز اقدامی مهم در جهت حفظ بیشتر هواپیما از خطرات پدافند دشمن است.

به جز این نمونه‌های مختلف ستار، چند نمونه موشک هدایت لیزری روسی نیز در اختیار نیروی هوایی ارتش قرار دارد که بر روی بمب‌افکن تاکتیکی سوخو-24 و احتمالاً جنگنده میگ-29 به کار می‌روند. اما با توجه به محدودیت خریدهای تسلیحاتی، ساخت نمونه‌های بومی از این نوع موشکهای هدایت‌شونده که توسعه و بهسازی آنها در آینده نیز ممکن است اقدامی شایسته برای ایجاد توانایی بالاتر در انهدام اهداف با مهمات کمتر و در زمان کوتاهتر بوده است.

تا به امروز موشکهای ستار، که بکارگیری آنها روی جنگنده‌های اف-4 و اف-5 نهاجا اعلام شده مکمل تسلیحات جنگنده بمب افکن های کشورمان بوده و نیاز به خرید از خارج را برطرف کرده‌اند. این پروژه گامی موفق در این زمینه محسوب شده و روند توسعه‌ای آن از نمونه اول تا آخرین نمونه از نشانه‌های ارزش بالای این پروژه است؛ زیرا مطالعه و بهسازی یک اسلحه برای رسیدن به کارایی مطلوب به مراتب از طراحی و ساخت اولیه آن مهمتر است.

نمونه شبیه بمبهای هدایت لیزری. خروجی مشابه یک پیشران راکتی در انتهای بدنه دیده می شود

انتهاي پيام