شهرستان کاشمر امسال نيز همچون 13 سال گذشته با خشکسالي يا خشک‌دهگي دست و پنجه نرم مي‌کند و آسمان کاشمر همچنان در انتظار ابرهاي باران‌زاست، اگرچه طي ماه‌هاي اخير شاهد بارش‌هاي مقطعي در منطقه بوده‌ايم اما همچنان چهره كشاورزي در اين منطقه "شور" است.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، منطقه خراسان، خشکسالي امسال وارد سيزدهمين سال خود در کاشمر شده است و باز هم کمبود بارندگي خبر از ادامه خشکسالي مي‌دهد.

چندين سال است زنگ خطر قنات‌ها در کاشمر به صدا درآمده و امروز شاهد خشک شدن آن‌ها يکي پس از ديگري هستيم حال آن‌که «قنات‌ها» بخشي از مهمترين فرهنگ کشاورزي در کاشمري است و از آن به عنوان ميراث جاودانه کشاورزان ياد مي‌شود که هر کدام از آنها توسط نسل‌هاي متمادي ساخته شده و امروز به دست ما رسيده است.

70 درصد قنات‌ها بلااستفاده شده‎‌اند

هادي قدوسي، کارشناس قنوات جهاد کشاورزي کاشمر در اين خصوص به خبرنگار ايسنا گفت: به خاطر خشکسالي چند سال اخير، قنات‌ها به لحاظ ميزان دبي آب با افت بسيار شديدي مواجه شده‌اند.

وي مي‌گويد: از 220 رشته قنات ثبت شده و شناسنامه‌دار، تنها بر روي 30 تا 40 رشته آن مي‌توان برنامه‌ريزي کرد و مابقي به صورت فصلي درآمده‌اند که اگر بارندگي نباشد، اين تعداد قنات نيز فعال نخواهند بود.

وي با اشاره به اينکه در حال حاضر در کوهسرخ 135 رشته قنات داريم که اکثر آنها از حيز انتفاع خارج شده‌اند، اعلام مي‌کند: اگر بحران آب و نزولات آسماني به همين منوال باشد، آينده خوبي براي قنات‌ها نمي‌توان پيش بيني کرد.

قدوسي با بيان اينکه مهمترين قنات در بخش مرکزي دهستان بالا ولايت "رزق‌آباد" است، مي‌گويد: قنات روستاهاي قوژد ، رزق‎آباد، فرگ و عارف آباد از جمله قنات‌هاي بزرگ شهرستان در بخش مرکزي هستند که با انجام مستمر مرمت و لايروبي جزء قنات‌هاي فعال در شهرستان به شمار مي‌روند.

وي با بيان اينکه در حال حاضر بالاترين دبي آب مربوط به قنات روستاي رزق‌آباد با 40 ليتر آب در ثانيه است، خاطر نشان مي‌كند: حدود 25 سال قبل همين قنات 120 ليتر در ثانيه آب داشت اما خشکسالي‌هاي اخير اين ميزان آب را به 40 ليتر رسانده است و ساير قنات‌هاي بزرگي همچون "فرگ"، "قوژد"، "فدافن" و "قلعه بالا" کمتر از اين ميزان آب دارند.

وي با بيان اينکه قنات‌هاي منطقه کوه‌سرخ چون از عمق کمتري برخوردارند، آب‌هاي سطح‌الارضي سريع‌تر جذب مي‌شوند اما در قنوات کاشمر به خصوص بالاولايت که عمق مادر چاه ها از 170متر تجاوز مي‌کند ، بارندگي‌هاي مقطعي نفوذپذيري کمتري دارند، مي‌گويد: به دليل اينکه عمدتاً قنات‌هاي فصلي بيشتر در معرض خشک شدن قرار دارند عمليات آبخيزداري نيز در راستاي جلوگيري از خشک شدن قنات‌ها در اين مناطق اجرا مي‌شود و با توجه به اينکه هدف اصلي از اجراي طرح‌هاي آبخيزداري تغذيه قناتهاست، تمام تلاش‌ بر اين است تا با اجراي طرحهاي صحيح آبخيزداري در بالادست قنات‌ها زمينه احياي مجدد آنها را فراهم کنيم.

توجه به قنات روستا، از نان شب مردم واجب‌تر است

رييس شوراي روستاي قوژد با اشاره به وضعيت قنات روستا که يکي از بزرگترين قنات‌هاي کاشمر است، با بيان اين‌که در حال حاضر قنات روستا در وضعيت خوبي به سر نمي‌برد، به ايسنا مي‌گويد: طي چهار سال گذشته 50 ميليون تومان اعتبار براي قنات روستا در نظر گرفته شد اما 30 ميليون تومان تخصيص يافت، حال آن‌که توجه به قنات روستا از نان شب مردم هم واجب‌تر است.

ذاکر با بيان اينکه قوژد يکي از روستاهاي بزرگ بخش مرکزي است که خشکسالي به شدت آن را تهديد مي‌کند و سفره‌هاي آب زيرزميني آن کاهش بسياري داشته است، اظهار مي‌دارد: تنها جريان حياتي در روستا، قنات است؛ در گذشته آب‌دهي آن بسيار خوب بوده اما خشکسالي چندين سال اخير تأثيرات بسياري بر کاهش آب دهي آن داشته است.

وي از مسوولان استان مي‌خواهد به همه چيز واقع گرايانه و علمي نگاه کنند و اعتبارات را عادلانه توزيع کنند.

وي با بيان اينکه مسوئولان استان براي رفع مشکلات بخش کشاورزي در روستاها، نگاه کارشناسي ندارند، از مسوولان خواست توجه ويژه‌اي به قنات‌ها در روستاها داشته باشند.

وضعيت آب قنوات به همين منوال باشد، روند مهاجرت بيشتر مي‎شود

محمود حسني، رييس شوراي شهر ريوش نيز در گفت‌وگو با ايسنا، توجه به قنات‌هاي بخش کوهسرخ را از سوي مسوولان ضروري مي‌داند.

وي با بيان اين‌که تمام قنات‌هاي اين بخش يا به کلي خشک شده‌اند يا دبي آب‌ آنها کاهش بسياري داشته است، مي‌گويد: کهن‌ترين قنات که در ريوش به نام "گبري" مي‌باشد، تنها 1.5 اينچ آب دارد.

وي با اعلام اين‌که اگر وضعيت آب قنوات به همين منوال باشد، روند مهاجرت از اين بخش بيشتر خواهد شد، ادامه مي‌دهد: اگرچه سالي يکبار قنوات اين منطقه توسط جهاد کشاورزي لايروبي مي‌شود اما تأثير چنداني در ميزان آبدهي ندارد.

کاهش 14 ميليون متر مکعبي دبي آب قنوات در كاشمر

مدير جهاد کشاورزي کاشمر با بيان اينکه تا قبل از خشکسالي‌ها 38 ميليون و 473 هزار و 920 متر مکعب استحصال آب داشته‌ايم اما اين ميزان در حال حاضر به 24 ميليون و 282 هزار و 720 متر مکعب کاهش پيدا کرده است، مي‌گويد: متأسفانه به دليل خشکسالي‌هاي چند ساله حدود چهار ميليون متر مکعب کاهش دبي آب داشته‌ايم که اين معضل قريب به سه ميليارد تومان به شهرستان خسارت وارد كرده است.

مهندس محمد صوابي با اشاره به اين‌که از 220 رشته قنات در بخش مرکزي و کوهسرخ، قبل از خشکسالي 1220 ليتر در ثانيه آب داشته‌اند كه اين ميزان هم اکنون به 770 ليتر در ثانيه کاهش پيدا کرده است، به ايسنا مي‌گويد: متأسفانه طي چند سال اخير تاکنون خشکسالي 450 ليتر بر ثانيه کاهش دبي آب را موجب شده است.

وي با اعلام اين‌که بعضي قنوات از جمله قنات "شادغول" در روستاي عارف‌آباد و روستاي خضرآباد در کوهسرخ به کلي خشک شده و قنوات روستاهاي "قوژد" و" قلعه‌بالا" با کاهش آب‌دهي مواجه بوده است، يکي از دلايل کاهش آب قنوات را اضافه برداشت از چاه‌ها دانست و خاطر نشان مي‎كند: اغلب چاه‌ها در حد 20 درصد اضافه برداشت دارند.

صوابي با اشاره به اينکه اغلب چاه‌ها متروکه شده‌اند و بارندگي در آنها تأثيرگذار نيست، مي‌گويد: در منطقه کوه‌سرخ اگرچه بسياري از قنوات خشک شده بودند اما با توجه به عمق کم چاه‌ها دوباره جان گرفته و فعال شدند.

وي با اظهار تأسف از اين‌که در خصوص برداشت آب از منابع زيرزميني، تراز منفي است به طوري که هر سال بيش از يک متر افت آب‌هاي زيرزميني داريم، مي‌گويد: اگر به سرعت آب‌هاي شيرين را تخليه کنيم طي چند سال آينده آب‌هاي شور به سمت آب شيرين پيشروي خواهند کرد.

وي با اعلام اين‌که طي سال گذشته چهار قنات در شهرستان خشک شده‌اند، تصريح مي‌کند: بهترين راهکار براي نجات قنوات اجراي طرح‌هاي آبخيزداري و آبخوانداري است که در سفر اخير هيات دولت طرح‌ها و پيشنهادات حوزه کشاورزي را بيشتر در زمينه آب و خاک به خصوص احياء و مرمت قنوات اعلام کرديم که جهت اجراي اين طرحها نياز به دو ميليارد تومان اعتبار است که هنوز نتيجه جلسه هيات دولت که در مشهد برگزار شد، به شهرستان ابلاغ نشده است.

خشکسالي سال‌هاي مديدي است سايه شومش را بر سر قنات‌ها و چشمه‌سارهاي منطقه کاشمر گسترانده و موجب افت شديد سفره‌هاي آب زيرزميني در اين منطقه شده به طوري که مي‌توان به جرأت گفت اکثر قريب به اتفاق چشمه‌ها خشکيده و اندک چشمه ساري که باقي‌مانده است، حتي از عهده سيراب کردن پرندگان هم برنمي‌آيد چه رسد به سيراب شدن اشجار و مزارع.

مرگ تدريجي زندگي انساني در امتداد خشکيدن چشمه‎ساران و قنات‌هاست و در نتيجه روستانشينان مجبور به مهاجرت به شهرهاي اطراف شده‌اند تا براي هميشه ديار گذشتگان و آبا و اجدادشان را ترک کنند.

روستانشينان که روزگاري از جمله توليدکنندگان بخش کشاورزي و دامي بودند، امروز فقط مصرف کننده‌اند بنابرايم اگر بخواهيم شاهد برگشت روستاييان باشيم، بايد اقدام علمي و منطقي صورت پذيرد زيرا پيش بيني نمي‌شود کمبود بارندگي‌ها به اين زودي جبران و خشکسالي از اين شهرستان رخت بربندد.

اجراي طرح‌هاي آبياري نوين و مدرن در راستاي رونق و توسعه بخش کشاورزي و بهره‌وري و بهينه کردن مصرف آب در اين بخش ضرورت دارد و در کنار آن کاشت گياهان مقاوم به کم آبي، الگوي کشت مناسب در هر نقطه به تناسب وضعيت آبي و خاکي، ارتقاي دانش کشاورزان و مانند آن از ديگر ضرورياتي است که بايد مورد توجه کشاورزان و مسوولان قرار گيرد.

مسوولان بايد با نگاهي عادلانه‌تر به شهرها با قرار دادن اعتبارات مورد نياز به شهرهايي چون کاشمر، خليل‎آباد و بردسکن که از جمله مناطق کشاورزي استان است و غالب مردم آن به کشاورزي مشغولند، جهت برون رفت از اين مشکل بيشتر تلاش کنند.

انتهاي پیام