گیاهان گویاترین مظاهر قدرت پروردگار از ارزشمند‌ترین فاکتورهای دارویی‌اند و استان کرمان به لحاظ توپوگرافی خاص و شرایط ویژه آب‌و‌هوایی در مناطق مختلف می‌تواند به‌عنوان مناسب‌‌ترین بستر برای توسعه و کشت گیاهان دارویی مختلف باشد.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)،منطقه کویر، در این فصل کوه‌های کرمان مملو از گیاهانی است که با دست شفابخش خود طبیعت را با مردم آشتی دوباره‌ای داده است و از این رو به شهر کرمان نیز با داشتن شمار فراواني از حجره‌ها و مغازه‌های عطاری می‌توان لقب شهر "عطاری‌ها" را داد.

اینجا راسته عطاریها در بازار کرمان است، بوی خوش گل‌ها و گیاهان دارویی فضا را عطرآگین كرده است، پیرمردی که به نظر می‌رسد موهای خود را در این عطاری سپید کرده، در حالی‌که لباس‌هایش پر از گرده گلهاست با ما هم گفت‌وگو می‌شود.

وي که خود را ایرانمنش معرفی می کند، می‌گوید: هنوز هم در زمانی که داروهای شیمیایی، داروخانه‌های خانگی را به سیطره خود درآورده‌اند، هستند کسانی که برای درمان دردهای خود هنوز به گیاهان دارویی رو می‌آورند.

ایرانمنش ادامه می‌دهد: در کرمان، طب گیاهی استفاده وسيعی دارد، هر چند نسبت به گذشته این مهم کمرنگ‌تر شده است اما باز هم مشتریان خاص خود را دارد.

وی مي‌افزايد: عطاری در کرمان از مشاغلی است که قدمت بسیار دارد در واقع این شغل که از سنت‌هاي کهن و زيباي گذشتگان است، در کنار توسعه و پيشرفت‌هاي امروزي بشر و گسترش زندگي ماشيني و توسعه فنآوري‌ها اصالت خود را همچنان حفظ کرده است.

ایرانمنش می‌گويد:از برجسته‌ترين سنت‌هاي مردمان کرمان، استفاده از طب گياهي و سنتي در درمان بيماري‌ها است که پس از گذشت هزاران سال هم‌چنان ادامه دارد.

وی با بیان اینکه کرمانی‌ها عميقاً به اولويت قراردادن استفاده از داروهاي طبيعي به جاي داروهاي شيميايي اعتقاد دارند، می‌گوید: فردی را می‌شناسم که از سرطان رنج می‌برد و با داروهای گیاهی به جای شیمی‌درمانی روند پیشرفت بیماری خود را کند كرده است.

ايرانمنش ادامه مي‌دهد: مادران کرمانی، وقتي دختران خود را به خانه بخت مي‌فرستند بقچه‌هایی از انواع گياهان دارويي را در جهيزيه آنان جا مي‌دهند.

وي می‌افزاید:"رزماري"، "اسطوخودوس"، "گشنيز"، "رازيانه"،" زيره سبز"، "روناس"،"حنا"، "وسمه" ، "ختمي"، "اويشن"، "بادرنجبويه"، "گاو زبان" از مهم‌ترين گياهان دارويي اين استان است كه بيشتر در شهرستان‌هاي كرمان، بافت، كوهبنان، راور، شهربابك، زرند، رفسنجان، شهداد و بم مي‌رويد.

استان کرمان با توجه به وسعت فراوان، گستردگي و تنوع اقليمي، داراي رويشگاه‌هاي متنوع گياهان دارويي است .

****کشف 285 گياه دارويي منحصربه فرد و بالقوه در کرمان

"علي زنگي‌آبادي"، رييس اداره‌ي گياهان دارويي اداره‌ي کل منابع طبيعي استان کرمان به ايسنا مي‌گويد: 10 هزار هکتار از رويشگاه‌هاي گياهان دارويي استان کرمان، شناسايي شدند.

وي ادامه مي‌دهد: استان کرمان با توجه به وسعت فراوان، گستردگي و تنوع اقليمي، داراي رويشگاه‌هاي متنوع گياهان دارويي است که متاسفانه برخي از اين رويشگاه‌ها با توجه به اهميت و ارزشي که دارند، به علت خشک‌سالي و ساير عوامل تخريبي با خطر انقراض روبه‌رو هستند.

رييس اداره‌ي گياهان دارويي اداره‌ي کل منابع طبيعي استان کرمان مي‌افزايد: در اين راستا اداره‌ي گياهان دارويي اين اداره‌ي کل با هم‌کاري و مشاوره توسط کارشناسان مرکز تحقيقات منابع طبيعي استان، 10 هزار هکتار از رويشگاه‌هاي مهم گياهان دارويي استان را شناسايي و براي حفاظت از اين رويشگاه‌ها، طرح‌هايي را تهيه کرده است.

زنگي‌آبادي با اشاره به نقش و اهميت استفاده از گياهان دارويي و ارزش اقتصادي اين گياهان، خاطر نشان مي‌كند: در اين خصوص احياء و حفاظت از اين رويشگاه‌هاي طبيعي ضروريست، بنابراين بايد در حفظ اين رويشگاه‌ها برنامه‌ريزي‌ تا اين منابع ارزشمند حفظ شود.

رييس اداره‌ي گياهان دارويي اداره‌ي کل منابع طبيعي استان کرمان مي‌گويد: بسیاری از کشورها به لحاظ سهم بسزایی که گیاهان دارویی در صنعت و اشتغال دارند به این بخش رو آورده‌اند به‌طوری‌که حجم مبادلات جهانی گیاهان دارویی و معطر به بیش از 80 میلیارد دلار رسیده است. به‌عنوان نمونه هند از سه نوع گیاه "پلانتاگو" سالانه بیش از دو میلیارد دلار درآمد ارزی دارد و صد میلیون نفر از جمعیت چین هم از این طریق امرار معاش می‌کنند.

وی ادامه مي‌دهد: 60 درصد داروهای مصرفی دنیا هم‌اکنون از طبیعت و گیاهان تامین می‌شود و آلمان با تولید 90 درصد داروی مصرفی خود از طبیعت، رتبه نخست جهان را داراست؛ اما ایران به لحاظ مبادلات جهانی و تولید گیاهی در مقایسه با دیگر کشورهای جهان در پایین‌ترین ‌رده قرار دارد به‌طوری‌که سهم ايران در مبادلات جهانی دارو حدود یک میلیون دلار در سال و از نظر تولید داروهای گیاهی هم یک درصد است.

زنگی‌آبادی مي‌افزايد: هم‌اکنون استفاده داروهای گیاهی در کرمان به عنوان يک فرهنگ در لايه‌هاي جامعه حفظ شده است، با اين وجود نگاه علمي به اين عرصه، در کرمان نيز مربوط به ساليان اخير است.

رييس اداره‌ي گياهان دارويي اداره‌ي کل منابع طبيعي استان کرمان مي‌گويد: در تحقيقي که توسط جهاد کشاورزي کرمان انجام شده، هم‌اکنون 285 گياه دارويي منحصربه فرد و بالقوه در کرمان کشف شده است که از 200 جنس و 70 گونه مختلف، گردآوري شده‌اند و بيشترين پراکندگي اين گياهان در ارتفاعات کرمان به ثبت رسيده است، به طوري‌که اکثر اين گياهان در ارتفاع 2500 متري سطح دريا رشد مي‌کنند، گستره روش گياهان دارويي در کرمان در 10 هزار هکتار ثبت شده است و رويشگاه‌هاي گياهان دارويي، کرمان را وسيع و غني کرده است.

زنگی‌آبادی ادامه مي‌دهد: همه اين گياهان در استان کرمان، به صورت خودرو و طبيعي رشد مي‌کنند که مي‌توان در صدر آنها به "زيره کرمان" اشاره کرد.

رييس اداره‌ي گياهان دارويي اداره‌ي کل منابع طبيعي استان کرمان مي‌افزايد: تاسیس دانشکده‌های تامین گیاهان دارویی در دانشگاه‌های علوم پزشکی، آموزش دانشجویان علوم پزشکی در زمینه گیاهان مختلف دارویی و نگاه به بخش گیاهان دارویی به‌عنوان صنعت مادر در استان از راهکارهای توسعه علم گیاهان دارویی در کشور و استان است.

****استان کرمان غنی‌ترین منابع گیاهان دارویی جهان

در همین حال "محمد ابراهيمي"، کارشناس گياهان دارويي کرمان، نیز اظهار مي‌كند: استان کرمان از غني‌ترين منابع گياهان دارويي کشور و جهان است که متاسفانه کمتر مورد توجه مسوولان است.

وی ادامه می دهد: در حالي‌که مي‌توان از گیاهان دارویی به عنوان يک صنعت بزرگ و ارزآور استفاده کرد؛ اما نه تنها اين چنين نشده است بلکه تنها افرادي که در خصوص جمع‌آوري اين گياهان فعاليت مي‌کنند، عشاير استان کرمان هستند و هر سال نيز از جمعيت افرادي که از خواص گياهان دارويي و خواص آن اطلاع دارند، کمتر مي‌شود.

ابراهيمي با بیان اینکه خشکسالي،از مهم‌ترين عللي است که گياهان دارويي استان کرمان را تهديد مي‌کند، مي‌گويد: اکثر اين گياهان خودرو، در ارتفاعات يافت مي‌شوند. اين درحالي است که کمترين ميزان بارندگي در اين ارتفاعات ثبت شده و در برخي مناطق نيز اصلاً باران نباريده است.

این کارشناس گیاهان دارویی راهکاری نیز برای این مشکل ارائه و اظهار مي‌كند: مسوولان بايد حداقل نمونه‌هايي از اين گياهان تهيه کنند و بذر اين گياهان را در بانک اطلاعاتي داشته باشند که در صورت لزوم بتوان آنها را تکثير و در زمان ترسالي بار ديگر بذرها را در اين مناطق پراکنده کرد.

ابراهیمی ادامه مي‌دهد: در برخي مناطق برداشت فراواني انجام شده است که همين برداشت‌ها به منابع گياهان طبي کرمان، ضربه زده است که در اين خصوص منابع طبيعي بايد وارد عمل شود و جلوي اين برداشت‌هاي بي‌رويه را بگيرد.

این کارشناس با اشاره به قاچاق گياهان دارويي از کرمان مي‌گويد: بارها و بارها در اخبار شاهد خبر کشف محموله‌هاي گسترده گياهان طبي کرمان بوده‌ايم که نشان مي‌دهد کشاورزان ما مي‌توانند با کشت اين گياهان و عرضه به بازار درآمد مناسبي را براي خود ايجاد کنند، اما در اين ميان کسي کشاورزان را راهنمايي نمي‌کند و در اکثر فصول، در استان کرمان شاهد کشت بي‌رويه يک محصول هستيم که در نهايت نيز با افت شديد قيمت کالا و عدم برداشت محصول، به علت ضرر کشاورزان مواجه هستيم. هم‌اكنون تنها در شهرستان جيرفت، 50 گونه گياه دارويي خاص جيرفت، در معرض نابودي قرار دارند که کمبود آب و برداشت غيرمسوولانه مهم‌ترين علل آن هستند.

ابراهیمی مي‌افزايد: ايجاد بانک ژنتيک گياهان استان کرمان، به‌ويژه گياهان طبي هم‌چنان مغفول مانده است و بايد اقدامي شود، در غيراين صورت با از ميان رفتن برخي گياهان، احتمال جايگزيني مجدد آنها نخواهد بود.

****رشد بیش از 7500 گونه گیاهان دارویی در استان کرمان

"حسين ميرزابيگي"، معاون فني و اجرايي سازمان جهاد كشاورزي استان كرمان نیزمي‌گويد: اين استان در زمينه انواع گياهان دارويي رتبه نخست كشوري را دارد.

وي ادامه مي‌دهد: در استان كرمان با سطح زير كشت بيش از 2000 ‪ ۷۴۷هكتار گياهان دارويي سالانه بيش از تن گياه دارويي توليد مي‌شود

معاون فني و اجرايي سازمان جهاد كشاورزي استان كرمان با بيان اين كه استان كرمان جزو استان‌هاي برتر در توليد گياهان دارويي است، مي‌‌گويد: عمده اين توليدات توسط تجار و بازرگانان استان‌هاي مجاور خريداري و به استان‌هاي ديگر و كشورهاي خارجي صادر مي‌شود.

ميرزابيگي، استان كرمان را يكي از ذخيره‌گاه‌هاي ارزشمند گياهان دارويي در ايران برمي‌شمارد و مي‌افزايد: شرايط آب و هوايي و اقليم متفاوت در اين استان سبب شده تا رويشگاه‌هاي طبيعي گياهان دارويي در سطحي بيش از سه ميليون هكتار از مراتع استان پراكنده شوند.

وي ادامه مي‌دهد: متاسفانه افزايش چراي دام در مراتع سبب از بين رفتن گياهاني مي‌شود كه به صورت طبيعي در مناطق مختلف كشور مي‌رويد.

معاون فني و اجرايي سازمان جهاد كشاورزي استان كرمان مي‌گويد: با وجود اينكه كشور ما از نظر تنوع گونه‌هاي گياهان دارويي جزو كشورهاي نخست در جهان است اما عوامل انساني و حيواني با تخريب بي‌رويه خاك سبب شده تا بسياري از گونه‌هاي گياهي خودرو در معرض خطر نابودي قرار گيرند.

ميرزابيگي با اشاره با اين‌كه همه محصولات كشاورزي پس از برداشت به انبارداري، نگهداري و خشك كردن نياز دارند در ادامه بر ايجاد صنايع وابسته در زمينه گياهان دارويي تاكيد مي‌كند.

وي شناسايي بازارهاي هدف داخلي و خارجي و نيازسنجي اين بازارها را در جهت توسعه كشت و توليد گياهان دارويي موثر مي‌داند.

در این میان همانطور که در گزارش اشاره شد خشکسالی‌های اخیر در کرمان تهدیدی جدی برای گیاهان دارویی در این استان است، شهرستان ریگان از شهرستان‌های استان کرمان است که از نظر رشد گیاهان دارويی در استان،اهمیت خاصی دارد و ريیس اداره منابع طبیعی ریگان از کاهش‌ گیاهان دارویی در این شهرستان خبر می‌دهد.

****خشکسالی سبب کاهش گیاهان دارویی شهرستان ریگان شده است

براساس اين گزارش،"ابراهیم زابلی"،ريیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان ریگان گفت: خشکسالی‌های پی‌در‌پی سبب کاهش‌ گیاهان دارویی در شهرستان ریگان شده است.

وي با بيان اينكه خشکسالی‌های پیاپی در ریگان سبب کاهش شدید گیاهان دارویی در این شهرستان شده است ادامه مي‌دهد: پيش از خشکسالی در مناطق کوهستانی ریگان بیش از 20 تن گیاه دارویی برداشت می‌شد که هم‌اکنون این ميزان بر اثر خشکسالی به چهار تن کاهش یافته است.

ريیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان ریگان ادامه مي‌دهد: برای حفظ این گیاه دارویی طرح نمونه کشت "آویشن" در این شهرستان آغاز شد که به صورت پایلوت این طرح در دو هکتار در این مناطق در حال انجام است.

زابلي اظهار مي‌كند: در مناطق کوهستانی شهرستان ریگان بیش از 20 هزار هکتار گیاهان دارویی وجود داشته که این ميزان به پنج هکتار کاهش یافته است.

وی تصریح مي‌كند: "آویشن" این منطقه به لحاظ طعم،غلظت و شیره دارو جزو گیاهان دارویی صادراتی است که هم‌اکنون با توجه به خشکسالی و نبود گیاه ‌‌هیچ‌ صادراتی نداریم.

زابلی مي‌افزايد: در شهرستان ریگان 500 هکتار گیاه دارویی "زیره" در مناطق عشایری شناسایی شده که این ميزان بر اثر خشکسالی کاهش یافته است.

وی اظهار مي‌كند: همچنین سطح زير كشت گیاه دارویی "مورد" بر اثر خشکسالی از 35 به 20 هکتار کاهش یافته است.

به گزارش ايسنا، گیاهان دارویی به علت ماهیت طبیعی و وجود ترکیبات همولوگ دارویی در کنار هم، با بدن سازگاری بهتری دارند و غالباً فاقد عوارض ناخواسته هستند، از اين‌رو به خصوص در موارد مصرف طولانی و در بیماری‌های مزمن، بسیار مناسب هستند. به عنوان مثال، گیاهان دارویی در بسیاری از اختلالات اعصاب و روان به عنوان بهترین انتخاب هستند.

گیاهان دارویی، ارزش و اهمیت خاصی در تأمین بهداشت و سلامتی جوامع هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری از بیماریها دارند. این بخش از منابع طبیعی قدمتی هم‌پای بشر دارد و از مهم‌ترین منابع تأمین غذایی و دارویی بشر درطول نسل‌ها بوده‌اند. استفاده مطلوب، منطقی و بهینه از این منابع که به لحاظ فناوری بسیار کم هزینه‌تر و ساده‌تر از صنایع دارویی شیمیایی است، می‌تواند ضمن تأمین بخشی از نیازهای عمده بهداشتی و درمانی جامعه از خروج مقادیر متنابهی ارز جلوگیری كند و مانع گسترش وابستگی به بیگانگان شود.

بنابراین با اتخاذ سیاست‌ها و راهکارهای مناسب و مبتنی بر یک شناخت واقع‌گرایانه از وضعیت موجود این منابع و کاربرد روش‌های علمی و صحیح در همه ابعاد اعم از کاشت، داشت، برداشت و بهره‌برداری صنعتی و اقتصادی آن، چه از طبیعت و چه به صورت کشت مکانیزه، می‌توان به درکی واقعی و اصولی در خصوص نقش و بازدهی گیاهان دارویی دست یافت.

گزارش از خبرنگار ایسنا منطقه کویر: فرزانه لشکری

انتهاي پیام