40 روز مقاومت و در پي آن به شهادت رسيدن شمار زيادي از مردم بي دفاع در زير شديدترين حملات دشمن و سرانجام در روز چهارم آبانماه سال 1359، شهر با همه اميدهايش به تصرف ناپاكان درآمد. اما 578 روز بعد! ساعت 22 روز اول خرداد1361 است. عمليات محاصره دشمن توسط رزمندگان با رمز "يا علي بن ابيطالب" در عمليات بيت المقدس آغاز شده و در گام نخست بچه‌هاي "يگان‌هاي فتح" دشمن را در پليس راه منهدم كردند.

اين اولين خبر درگيري است؛ خبر از چهارمين محور قرارگاه فتح به قرارگاه كربلا رسيد.

پل نو تصرف شد و پس از ساعت‌ها مبارزه سنگين رزمندگان در روز سوم خرداد به مسجد جامع رسيدند.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، منطقه يزد، در عمليات بيت المقدس80 درصد نيروهاي هفت لشگر عراق نابود شدند و ده‌ها فروند هواپيماهاي آنان منهدم شد، 105 دستگاه تانك، 56 دستگاه خودرو و يك فروند بالگرد به غنيمت نيروهاي اسلام درآمد.

در اين عمليات همچنين بيش از 19هزار سرباز بعثي به اسارت رزمندگان درآمدند و تلفات سنگيني بر ماشين جنگي دشمن وارد آمد، به طوري كه پس از اين حمله رژيم بعث به طور يك طرفه اعلام كرد، ظرف مدت 10 روز به مرزهاي بين المللي باز خواهد گشت.

لحظه شماري براي آزادي خونين شهر

قلب ميليون‌ها ايراني پر غرور، اما خسته از جنگ در سينه مي‌تپد، 48 ساعت تلاش رزمندگان سرافراز كشور در حال نتيجه دادن است.

صبح روز سوم خرداد سال1361 است. اكنون صداي آشنايي از راديو به گوش مي‌رسد:

«شنوندگان عزيز، توجه فرماييد»، «شنوندگان عزيز، توجه فرماييد»، «خرمشهر، شهر خون و قيام آزاد شد»

اين صدا بسان انفجار بزرگ نه در جاي جاي ايران بلكه جهان شنيده شد، آري خرمشهر پس از 578روز اسارت به دست مزدوران بعثي، به دست فرزندان امام آزاد شد.

و مردم به ياد آوردند ايثار پير و جوان اين مرز و بوم را و زمزمه كردند كه:

" ممد نبودي ببيني، شهر آزاد گشته"، "خون يارانت پر ثمر گشته"، "آه و واويلا ..."

گزارشی از عملیات بیت المقدس:

عملیات بیت‌المقدس با رمز «یا علی ابن ابی‌طالب (ع)» در محور اهواز - خرمشهر - دشت آزادگان، به صورت گسترده در ۳ خرداد ۱۳۶۱ به فرماندهی مشترک انجام شد.

اهداف عملیات:

مهم‌ترین اهداف این عملیات عبارت بودند از:

انهدام نیروی‌های عراقی، حداقل بیش از دو لشکر

باز پس‌گیری حدود ۵۴۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران؛ از جمله شهرهای خرمشهر، هویزه و پادگان حمید

خارج نمودن شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از برد توپخانه عراق

تامین مرز بین‌المللی (حدفاصل پاسگاه طلائیه تا شلمچه)

آزادسازی جاده اهواز – خرمشهر و خارج شدن جاده اهواز – آبادان از برد توپخانه عراق

منطقه عملیات:

منطقه عمومی عملیات بیت‌المقدس در میان چهار مانع طبیعی محصور است، که از شمال به رودخانه کرخه کور، از جنوب به رودخانه اروند، از شرق به رودخانه کارون و از غرب به هور الهویزه منتهی می‌شود.

منطقه مزبور به جز جاده نسبتاً مرتفع اهواز – خرمشهر، فاقد هر گونه عارضه مهم برای پدافند است و همین امر موجب شد تا زمین منطقه به دلیل مسطح بودن برای مانور زرهی مناسب و برای حرکت نیروهای پیاده به دلیل در دید و تیر قرار داشتن نامناسب باشد. نقاط حساس و استراتژیک منطقه شامل بندر و شهر خرمشهر، پادگان حمید، جفیر، جاده آسفالت اهواز – خرمشهر، شهر هویزه و رودخانه‌های کارون، کرخه کور و اروند بود.

تجهیزات عراق:

تا قبل از آغاز عملیات بیت‌المقدس، استعداد نیروهای عراقی به ترتیب زیر بود:

لشکر ۶ زرهی؛ از جنوب رودخانه کرخه تا هویزه

لشکر ۵ مکانیزه؛ از غرب اهواز تا روستای سید عبود

لشکر ۱۱ پیاده از سید عبود تا خرمشهر

تیپ‌های ۲۲، ۴۸ و ۴۴ به عنوان مامور حفاظت از خرمشهر

لشکر ۳ زرهی در شمال خرمشهر

با شروع عملیات نیز یگان‌های دیگری از ارتش عراق به منطقه اعزام شدند که در مجموع تمامی یگان‌هایی که در منطقه درگیری حضور یافتند، عبارت بودند از؛ لشکر ۵ مکانیزه شامل تیپ‌های ۲۶ و ۵۵ زرهی و تیپ‌های ۱۵ و ۲۰ مکانیزه، لشکر ۶ زرهی شامل تیپ‌های ۱۶ و ۳۰ زرهی و تیپ ۲۵ مکانیزه، لشکر ۳ زرهی شامل؛ تیپ‌های ۶، ۱۲ و ۵۳ زرهی و تیپ ۸ مکانیزه، لشکر ۹ زرهی شامل تیپ‌های ۳۵ و ۴۳ زرهی و تیپ ۱۴ مکانیزه، لشکر ۱۰ زرهی شامل تیپ‌های ۱۷ زرهی و ۲۴ مکانیزه، لشکر ۱۱ پیاده شامل سه تیپ سازمان ۴۴، ۴۸ و ۴۹ پیاده و سه تیپ تحت امر ۴۵، ۱۱۳ و ۲۲ پیاده، لشکر ۱۲ زرهی شامل تیپ‌های ۴۶ مکانیزه و ۳۷ زرهی، لشکر ۷ پیاده شامل تیپ‌های ۱۹ و ۳۹ پیاده، تیپ مستقل ۱۰ زرهی و تیپ‌های مستقل ۱۰۹، ۴۱۹، ۴۱۶، ۹۰، ۴۱۷، ۶۰۱، ۶۰۲، ۶۰۵، ۶۰۶، ۴۰۹، ۲۳۸ و ۵۰۱ پیاده، تیپ‌های ۳۱، ۳۲ و ۳۳ نیروی مخصوص، تیپ‌های ۹، ۱۰ و ۲۰ گارد مرزی، تعداد ۳۰ گروهان کماندو،‌تعداد ۱۰ قاطع جیش الشعبی (هر قاطع ۴۵۰ نفر)، گردان تانک مستقل سیف سعد‌، گردان‌های شناسایی حطین، صلاح الدین و حنین و توپخانه عراق نیز از ۵۳۰ قبضه توپ در انواع مختلف که به طور تقریبی از ۳۰ گردان تشکیل شده بود.

طرح عملیات:

در طراحی عملیات، تهاجم از طریق عبور از رودخانه کارون و پیشروی به سوی مرز بین‌المللی و سپس آزادسازی شهر خرمشهر مد نظر قرار گرفته و چنین استدلال می‌شد که حمله به جناح عراق، که عمدتاً به سمت شمال آرایش گرفته بود، عامل موفقیت عملیات است.

همچنین شکستن خطوط اولیه عراق و عبور از رودخانه و گرفتن سر پل در غرب کارون تا جاده آسفالته اهواز – خرمشهر به عنوان اهداف مرحله اول و ادامه پیشروی به سمت مرز و تامین خرمشهر به عنوان اهداف مرحله دوم تعیین شدند.

بر همین اساس، محورهای عملیاتی هر یک از قرارگاه‌ها به ترتیب زیر مقرر شد؛

محور شمالی؛ قرارگاه قدس (با عبور از رودخانه کرخه)

محور میانی؛ قرارگاه فتح (با عبور از رودخانه کارون و پیشروی به سمت جاده اهواز – خرمشهر)

محور جنوبی؛ قرارگاه نصر (با عبور از کارون و پیشروی به سمت خرمشهر)

شرح عملیات:

سرانجام عملیات بیت‌المقدس در ۳۰ دقیقه بامداد روز ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۱ با قرائت رمز عملیات بسم الله الرحمن الرحیم. بسم الله القاسم الجبارین، یا علی ابن ابی طالب از سوی فرماندهی آغاز شد.

شهید آیت‌ الله صدوقی و مرحوم آیت‌الله مشکینی در کنار فرماندهان سپاه و ارتش در قرارگاه کربلا حضور داشتند.

عملیات بیت‌المقدس را به چهار دوره زمانی به شرح زیر می‌توان تقسیم کرد:

مرحله اول:

در محور قرارگاه قدس (شمال کرخه کور) به دلیل هوشیاری نیروهای عراقی و وجود استحکامات متعدد، پیشروی نیروها به سختی امکان پذیر بود و در این میان تنها تیپ‌های ۴۳ بیت‌المقدس و ۴۱ ثارالله موفق شدند از مواضع عراقی عبور کرده و منطقه‌ای در جنوب رودخانه کرخه کور را به عنوان سرپل تصرف کنند. عدم پوشش جناحین این یگان‌ها باعث شده بود که فشار شدید نیروهای عراقی بر آنها وارد شود.

در محور قرارگاه فتح، یگان‌های خودی ضمن عبور از رودخانه به سرعت خود را به جاده اهواز – خرمشهر رسانده و به ایجاد استحکامات و جلوگیری از نقل و انتقالات و تحرکات عراق در جاده مذکور پرداختند.

در محور قرارگاه نصر، به دلیل تاخیر در حرکت و وجود با تلاق در کنار جاده اهواز – خرمشهر و هم چنین تمرکز نیروهای عراقی در شمال خرمشهر، نیروهای این قرارگاه نتوانستند به اهداف مورد نظر دست یافته و با قرارگاه فتح الحاق کنند. الحاق کامل قرارگاه نصر با قرارگاه فتح و هم چنین تصرف اهداف مرحله اول قرارگاه قدس در دستور کار عملیات شب دوم قرار گرفت که با انجام آن تا حدودی اهداف مورد نظر محقق شد، لیکن برخی رخنه‌ها همچنان باقی بود تا این که سرانجام پس از ۵ روز، جاده اهواز – خرمشهر از کیلومتر ۶۸ تا کیلومتر ۱۰۳ تثبیت و کلیه رخنه‌ها ترمیم شد.

مرحله دوم :

در این مرحله آزاد سازی خرمشهر از دستور کار عملیات خارج و تصمیم گرفته شد که قرارگاه‌های فتح و نصر از جاده اهواز – خرمشهر به سمت مرز پیشروی کنند و قرارگاه قدس نیز ماموریت یافت تا به صورت محدود برای تصرف سرپل در جنوب کرخه کور اقدام نماید و سپس آن را گسترش دهد. عملیات در این مرحله در ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۶/ ۲/ ۱۳۶۱ آغاز شد. نیروهای قرارگاه فتح در همان ساعات اولیه به جاده مرزی رسیدند. یگان‌های قرارگاه نصر نیز با اندکی تاخیر و تحمل فشارهای عراق، به مرز رسیده و با قرارگاه فتح الحاق کردند.

عراق با مشاهده جهت پیشروی نیروهای ایران به طرف مرز، لشکرهای ۵ و ۶ خود را به عقب کشاند. به نظر می‌رسید این عقب نشینی با دو هدف انجام شده باشد: یکی جلوگیری از محاصره و انهدام این لشکرها، و دیگری تقویت هر چه بیشتر خطوط پدافندی بصره و خرمشهر.

در پی این عقب نشینی که از ساعات اولیه روز ۱۸/ ۲/ ۱۳۶۱ آغاز شده بود، نیروهای قرارگاه قدس ضمن تعقیب نیروهای عراق، تعدادی از آن‌ها را که از قافله عقب مانده بودند، به اسارت خود درآوردند و در نتیجه جاده اهواز – خرمشهر (تا انتهای جنوب منطقه‌ای که توسط قرارگاه نصر به عنوان سرپل تصرف شده بود) و نیز مناطقی همچون جفیر، پادگان حمید و هویزه آزاد شدند.

مرحله سوم :

در این مرحله، قرارگاه نصر ماموریت یافت تا حرکت خود را به سمت خرمشهر آغاز نماید. نیروهای عمل کننده که متشکل از چهار تیپ مستقل سپاه پاسداران و دو تیپ ارتش بودند، در آخرین ساعات روز ۱۹/ ۲/ ۱۳۶۱ عملیات خود را آغاز کردند؛ اما به دلیل هوشیاری دشمن و تمرکز نیرو در خطوط پدافندی اش، نیروهای خودی در انجام ماموریت خود توفیق نیافتند. تکرار این عملیات در روز بعد نیز به شکست انجامید. به همین خاطر تصمیم گرفته شد تا برای انجام عملیات نهایی فرصت بیشتری به یگان‌ها داده شود. هم چنین مقرر شد دو تیپ المهدی (عج) و امام سجاد از قرارگاه فجر نیز در حرکت بعدی استفاده شود. مرحله چهارم عملیات از ۱ تا ۴ خرداد ۱۳۶۱:

سرانجام در ساعت ۲۲:۳۰ در يكم خرداد ۱۳۶۱ تلاش برای آزادی سازی خرمشهر با رمز «بسم الله القاسم الجبارین یا محمد بن عبدالله» آغاز شد و نیروهای عراقی در برابر تک سریع و غافلگیرانه دچار وحشت و سرگردانی شدید شدند و نتوانستند واکنش مهمی از خود نشان دهند و ارتباط یگان‌های دشمن با یکدیگر قطع شد. فرار افسران و درجه داران و سربازان عراقی از منطقه خرمشهر گویای از هم پاشیدگی سازمان یگان‌های دشمن بود.

در روز دوم خرداد نتیجه پیکار بسیار درخشان بود و قرارگاه کربلا به هدف خود که احاطه کامل خرمشهر بود، رسید.

تعداد اسرای عراقی در این روز از دو هزار و ۸۳۰ نفر تجاوز کرد و یگان‌هایی از دشمن که در منطقه بین نهر عرایض و شلمچه مستقر بودند، به میزان زیاد منهدم شدند.

با وجود حضور گسترده هواپیماهای عراقی در آسمان منطقه، نیروی هوایی ارتش در پشتیبانی از یکان‌های رزمنده، در صحنه عملیات بیت‌المقدس حضوری فعال داشتند و با بمباران پل شناور عراقی‌ها بر روی اروندرود و مناطق تجمع آنان در آن سوی رودخانه، نقش ارزنده‌ای در آزاد سازی خرمشهر ایفا کردند.

در اواخر روز دوم خرداد، قرارگاه کربلا پس از بررسی آخرین وضعیت، تصمیم گرفت تا نیروها با ورود به شهر، آن‌را از نیروهای عراقی پاک گردانند. و در سه بامداد روز سوم خرداد واحدهایی از رزمندگان ایران به آن سوی رودخانه وارد شدند.

از طرف دیگر جمعی از نیروهای عراقی با استفاده از تاریکی شب و قایق اقدام به فرار کردند که تعدادی از این قایق‌ها توسط تکاوران نیروی دریایی هدف قرار گرفت و سرنشینان آن‌ها غرق شدند.

نیروهای عراقی از ساعت سه و پنجاه دقیقه بامداد تا نیم بعد ازظهر روز سوم خرداد از سمت شلمچه سه بار اقدام به پاتک کردند و تلاش نمودند تا از طریق جاده شلمچه – خرمشهر حلقه محاصره خرمشهر را بشکنند، اما هر بار با پایداری و مقاومت رزمندگان ایرانی مواجه شدند و با دادن خساراتی عقب نشینی کردند.

در ساعت ۱۱ صبح روز سوم خرداد در حالی که درگیری شدیدی بین قوای ایرانی و نیروهای عراقی در شمال نهر خین جریان داشت و دشمن در فکر شکستن حلقه محاصره خرمشهر بود، رزمندگان ایرانی از جناح غرب و خیابان کشتارگاه وارد شهر شدند. ناحیه گمرک خرمشهر در کنار اروند اندکی مقاومت کرد که آن هم به سرعت در هم شکسته شد.

در ساعت ۱۲ قوای ایران از سمت شمال و شرق وارد شهر شدند و نیروهای بعثی که ۲۴ ساعت در محاصره کامل قرار داشتند، راهی جز اسارت یا فرار و یا کشته شدن نداشتند. بدین جهت واحدهای عراقی گروه گروه به اسارت در آمدند.

در ساعت ۲ بعد از ظهر، خرمشهر به طور کامل آزاد شد و پرچم جمهوری اسلامی ایران برفراز «مسجد جامع» و پل تخریب شده خرمشهر به اهتزاز درآمد.

بدین ترتیب این شهر مقاوم که پس از ۳۵ روز پایداری و مقاومت در ۴ آبان ۱۳۵۹ به اشغال عراق درآمده بود، پس از ۵۷۸ روز (۱۹ ماه) آزاد شد.

نتایج عملیات:

در عملیات بیت‌المقدس ۵۰۳۸ کیلومتر مربع از اراضی اشغال شده از جمله شهرهای خرمشهر و هویزه و نیز پادگان حمید و جاده اهواز – خرمشهر آزاد شدند. علاوه بر این شهرهای اهواز، حمیدیه و سوسنگرد از تیررس توپخانه دشمن خارج گردیدند. هم چنین ۱۸۰ کیلومتر از خط مرزی تامین شد.

فتح خرمشهر موجب انفعال ارتش عراق شد؛ به گونه‌ای که نظامیان عراقی تا مدت زیادی نتوانستند از لاک دفاعی خارج شوند. عملیات بیت‌المقدس موجب شد تا کشورهای عرب منطقه به تقویت مالی و نظامی عراق مبادرت ورزند.

طی این عملیات حدود نوزده هزار تن از نیروهای عراق به اسارت درآمده و بالغ بر شانزده هزار تن کشته و زخمی شدند.

میزان انهدام یگان‌های عراق:

لشکر ۳ زرهی و لشکرهای ۱۱ و ۱۵ پیاده: ۸۰ درصد لشکرهای ۹ و ۱۰ زرهی: ۵۰ درصد لشکر ۷ پیاده: ۴۰ درصد لشکر ۵ مکانیزه و لشکرهای ۶ و ۱۲ زرهی: ۲۰ درصد

تیپ‌های ۹، ۱۰ و ۲۰ گارد مرزی: ۱۰۰ درصد

تیپ ۱۰۹ پیاده: ۶۰ درصد

تیپ‌های ۶۰۱، ۶۰۲، ۴۱۶، ۴۱۹ پیاده: ۵۰ درصد

تیپ‌های ۳۱، ۳۲ و ۳۳ نیروهای مخصوص به میزان زیاد

و پس از آزداي خرمشهر حضرت روح الله خمینی رهبر كبير ایران در ۳ خرداد ۱۳۶۱ به مناسبت آزادی خرمشهر پیامی خطاب به ملت ایران صادر کرد.

پس از پیروزی ایران در عملیات بیت‌المقدس، اسرائیل سریعاً دست به اشغال جنوب لبنان زد كه پس از انتشار این خبر، گروهی از فرماندهان سپاه به منظور کمک در دفاع از خاک سوریه و لبنان در برابر حمله ارتش اسرائیل به این کشور گسیل شدند. سرپرستی و فرماندهی این نیروها را احمد متوسلیان به عهده داشت.

در همین زمان روح الله خمینی که به خوبی پی به نقشه اسرائیل برده بود، دستور بازگشت نیروها به جبهه‌های نبرد را صادر کرد و در نطقی تاریخی گفت: «راه قدس از کربلا می‌گذرد.»

در نتیجه اکثر آن نیروها به جبهه‌های جنوبی بازگشتند و تنها تعداد کمی از فرماندهان برای آموزش نیروهای حزب الله لبنان در منطقه باقی ماندند.

خرمشهر

مسجد جامع خرمشهر

خرمشهر

خرمشهر

انتهاي پیام