آيا دريافت مجوز بازرسي از سايت پارچين يا تدوين و نهايي كردن مداليته همكاري ايران و آژانس دستور كار مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در سفر به تهران است يا وي تحت فشار آمريكا ماموريت پيدا كرده است تا هر طور شده موافقت ايران براي همكاري با آژانس و 1+5 در آستانه مذاكرات بغداد را به دست آورد؟
به گزارش خبرنگار انرژی هسته‌یی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است در سفری ناگهانی به تهران با مقامات کشورمان از جمله سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار و گفتوگو کند.
اولین سفر کاری یوکیا آمانو به تهران بنا بر ابراز تمایل وي پيش از مذاكرات ايران و 1+5 در بغداد صورت مي‌گيرد.
پیش از این رییس سازمان انرژی اتمی و وزیر امور خارجه کشورمان به طور جداگانه از مدیرکل آژانس برای سفر به ایران دعوت به عمل آورده بودند تا او از نزدیک در جریان فعالیت‌ها و تاسیسات هسته‌یی صلح‌آمیز کشورمان قرار گیرد، اما آمانو به دعوت‌‌ها در زمان خود پاسخی نداده بود.
در حالی که قرار بود روز دوشنبه هفته جاری (اول خرداد) مذاکرات هیات‌های فنی ایران و آژانس در وین در ادامه سومین دور از مذاکرات که 25 و 26 اردیبهشت برگزار شد از سر گرفته شود، آژانس در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد، یوکیا آمانو روز دوشنبه در سفری رسمی به تهران می‌آید. با توجه به همراهي هرمان ناکارتس، معاون مدیرکل آژانس در امور پادمان‌ها و رافائل گروسی، مرد شماره دو آژانس ـ دو تن از اعضای مهم هیات فنی مذاکره‌کننده آژانس با ایران ـ با مديركل آژانس در سفر به تهران عملا مذاکرات روز دوشنبه ایران و آژانس لغو شد.
در بیانیه آژانس آمده است که آمانو "درباره مسائل مربوط به منافع متفابل" با مقامات بلندپایه ایران در اين سفر گفتوگو می‌کند و با وجود اين‌كه آمانو رييس ديدهبان هسته‌يي بين‌المللي است، اما به نظر مي‌آيد مهمترين ديدار وي در تهران ديدارش با مذاكره‌كننده ارشد ايران با 1+5 است.
سفر ناگهانی یوکیا آمانو به تهران از این منظر حائز اهمیت است که مقامات کشورهای غربی به ویژه آمریکا پیش از مذاکرات ایران و آژانس در وین، سرنوشت مذاکرات بغداد را به مذاکرات وین گره زدند؛ آن‌ها بر این نظر بودند که میزان همکاری ایران با آژانس در چارچوب پاسخ به سوالات و درخواست‌های آن معیاری برای نشان دادن حسن نیت و تعامل ایران در همکاری (متقابل) با جامعه جهانی (1+5) در بغداد است.
ايران و آژانس هفته گذشته پس از دو روز مذاكره آن را "تبادل خوب دیدگاه‌ها" توصیف كردند، اما به نظر مي‌آيد آژانس انتظاري بيش از اين داشته است كه حاضر به ادامه مذاكرات فني نشد.
كارشناسان غربي القا مي‌كنند اگر ايران درباره موضوع سايت پارچين با آژانس همكاري نكند و با بازرسی از پارچین مخالفت کند در نهایت آمانو گزارشی منفی در خصوص رفتار ایران به شورای حکام كه قرار است چند روز بعد از مذاكرات بغداد منتشر شود، ارائه کند.
ايران در راستاي همكاري با آژانس و نشان دادن حسن نيتش دور ديگري از مذاكرات با آژانس را در وين پذيرفت. در عين حال كه هرگونه همكاري با آژانس را منوط به تدوين مداليته‌اي مشخص كرده است، به نظر مي‌آيد بيشتر منتظر آن است كه ببيند 1+5 تا چه اندازه حاضر به برداشتن گام متقابل همكاري با ايران است.
بنا بر اين گزارش پرسش مهم اين است كه چرا آژانس و ايران تاكنون نتوانسته‌اند پس از سه دور مذاكرات فشرده و فني به توافقي براي تدوين يك مداليته و چارچوب كاري دست پيدا كنند؟
ایران تاکید دارد در صورتی وارد فاز همکاری با آژانس برای بررسی و پاسخ به ابهاماتش در چارچوب "مطالعات ادعایی و ابعاد نظامي احتمالي" که ایران آن را نادرست و بر اساس اهداف سیاسی می‌‌داند، می‌شود که این سوالات در چارچوب مدالیته‌ای شبیه به آن چه در سال 2007 میان ایران و آژانس بسته شد، طرح و پاسخ داده شود.
این در حالی است که آمریکا که یکی از مهمترین کشورهای حامی موضوع مطالعات ادعایی درباره فعالیت‌های هسته‌یی ایران در مدالیته 2007 است، نمی‌خواهد یک بار دیگر تجربه تلخ آن مدالیته تکرار شود، چرا که در آن مداليته، شش موضوع هسته‌یی ایران که به واسطه آن‌ها پرونده هسته‌یی ایران در شورای حکام شكل گرفته بود به طور کامل و با تایید آژانس حل و فصل شدند.
در حالي كه ايران انتظار داشت پس از بسته شدن شش موضوع هسته‌يي در آژانس، موضوع هسته‌يي‌اش به حالت عادي بازگردد، اما آژانس اتهامات و ادعاهايي عليه ايران با عنوان "مطالعات ادعایی" كه در ذيل متن اصلي مداليته گنجانده بود را پررنگ كرد؛ به نحوي كه از آن پس شاهد حاشيه پررنگ‌تر از متن هستيم.
مطالعات ادعايي در حالي طرح شد كه هيچ مستند محكمي براي اثبات اين ادعاها در دست نبود.
محمد البرادعي بار‌ها از كشورهاي ارايه دهنده اسناد مذكور كه بعضا كپي از اصل بود خواست تا "اصل اسناد مطالعات ادعايي را به آژانس ارايه دهند" اما اين مساله تاكنون محقق نشده است. با اين حال ايران اسناد ارايه شده را بررسي و پس از آن اعلام كرد كه اين اسناد و ادعاها غيرواقعي و جعلي هستند. تاكنون هيچ اصلي از اين مدارك ارايه نشده است.
آژانس با وجود حل شش موضوع هسته‌يي ايران در قالب مداليته به تعهداتش در قبال همكاري ايران عمل نكرد و موضوع هسته‌يي ايران را هم‌چنان در دستور كار شوراي حكام نگه داشت؛ از اين رو طبیعی است که ايران بدون پشتوانه محكم حقوقي و فني حاضر به همكاري فراتر از تعهداتش با آژانس نباشد. در عين حال كه فعاليت‌ها و مراكز صلح‌آميز هسته‌يي ايران تحت نظارت كامل آژانس قرار دارد.
بنا بر اين گزارش، مي‌توان گفت آمريكا و هم‌پيمانانش در شواري حكام با دست خالي از مذاكرات وين بازگشتند؛ از اين رو به نظر مي‌آيد يوكيا آمانو، مديركل ژاپني آژانس تحت فشار آمريكا ماموريت پيدا كرده است تا به طور مستقيم نقطه نظرات كشورهاي طرف ايران در آژانس كه در ميان كشورهاي 1+5 نيز هستند را به اطلاع مقامات ايران برساند و از سوي ديگر پاسخ مستقيم مقامات ايران را دريافت كند.
بر اساس اسنادي كه ويكي ليكس پيش از اين منتشر كرده است در جلسه‌اي كه با حضور نماينده آمريكا و يوكيا آمانو، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در اواسط سپتامبر 2009 برگزار شد، آمانو از آمريكا به خاطر حمايت از كانديداتوري وي تشكر كرده و بر حمايت خود از اهداف استراتژيك آمريكا در آژانس تأكيد ورزيده است.
با اين حال مي‌توان يكي از اهداف مهم و احتمالي آمانو در سفر به تهران را گرفتن اجازه بازرسي از سايت پارچين از سوي ايران دانست.
آمانو پيش از سومين دور از مذاكرات ايران و آژانس در وين اعلام كرد كه "دسترسی به سایت پارچین اولویت اصلی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی است."
به گزارش ايسنا، به نظر مي‌آيد غرب با همراهي هم‌پيمانانش در شوراي امنيت و شوراي حكام سعي دارد با تهديد ايران به منفي بودن گزارش آينده آژانس در صورت همكاري نكردن با آژانس، مسير مذاكره در بغداد را براي خود هموار كند، اما با توجه به هشدار‌هاي اخير دبير شوراي عالي امنيت ملي نسبت به "محاسبات غلط غرب درباره ايران" و بي‌اعتمادي كه ميان طرفين ايران و آژانس از يك سو و 1+5 از سوي ديگر وجود دارد اين تلاش‌ها فايده چنداني نخواهد داشت.
در عين حال، در روز‌هاي آينده با موجي از اخبار و تحولات در موضوع هسته‌يي ايران شاهد خواهيم بود. سفر مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و ديدار وي با مقامات كشورمان به ويژه سعيد جليلي، مذاكره‌كننده ارشد ايران با 1+5، برگزاري مذاكرات ايران و 1+5 در بغداد و انتشار گزارش مديركل آژانس به احتمال قوي در پنج خرداد (25 مه) از جمله اين تحولات است.
هم‌چنين بنا بر گزارش مقامات روسي قرار است در روز سوم خرداد (23 مي) نيروگاه بوشهر پس انجام آزمايش‌هاي مربوطه پس از 12 سال با صد در صد قدرت به شبكه سراسري برق كشور متصل شود.
نقطه عطف اين تحولات مذاكرات ايران و 1+5 در بغداد است. مذاكرات بغداد قرار است در ادامه مذاكرات استانبول كه يك ماه پيش برگزارشد از سر گرفته شود.
سعيد جليلي در پايان مذاكرات استانبول اظهار كرد: "مذاكرات روندي سازنده داشت و رويكرد گفتوگو را شاهد بوديم كه امري مثبت بود."
وي گفت: "توافق كرديم هرگونه همكاري هسته‌يي بايد بر مبناي معاهده ان.پي.تي باشد و در اين‌باره به علي باقري و هلگا اشميت، ماموريت داده شد براي اجلاس سوم خرداد در بغداد پيش‌نويسي تهيه و چارچوب كاري براي همكاري‌ها ارائه كنند."
جليلي تاكيد كرد: " در اين مذاكرات بحث كرديم كه طبق معاهده ان.پي.تي بايد به حقوق‌مان احترام گذاشته شود و غني‌سازي اورانيوم يكي از اين حقوق است."
معاونان اشتون و جلیلی در مذاكراتي که در یکی از شهرهای اروپایی انجام شده است براي تهیه و تدوین مدالیته‌اي بر مبناي "همکاری‌های متقابل" تلاش كردند، به نظر مي‌آيد دو طرف توانسته‌اند در گام نخست دستور كار مذاكرات بغداد را براي يكديگر روشن سازند.
با توجه به بی‌اعتمادی میان دو طرف که در یک سال گذشته شدت و عمق بیشتری نيز پيدا كرده است، گام اول متقابل برای دست یافتن به مذاکراتی به معنای واقعی و عملی "سازنده" و "مثبت" جلب اعتماد يكديگر است.
اعتماد نکردن ايران به آمریکا و کشورهای اروپایی دلایل مشخص و قانع کننده‌ای براي افكار عمومي داخلي و بسياري از كشورها و كارشناسان بين‌المللي دارد.
ایران در مقطعی تعلیق غنی‌سازی و سایر فعالیت‌های هسته‌یی اش را داوطلبانه و به طور غیرالزام‌آور حقوقی پذیرفت و از طرفی پروتکل الحاقی را برای دو سال و نیم اجرا کرد، اما در قبال آن بسته پیشنهادی از طرف غرب دریافت کرد که در آن از همه چیز صحبت شده بود جز حقوق مسلم ايران در داشتن دانش و تکنولوژی هسته‌یی طبق ان‌‌پي‌تي.
در حالي كه همگان انتظاري بسيار بيشتر از قبل در تغيير مواضع آمريكا و ديگر كشورهاي اروپايي نسبت به برنامه هسته‌يي ايران دارند به نظر مي‌آيد آن‌ها هم‌چنان در توهمات قبلي‌شان به سر مي‌برند.
روزنامه نيويورك تايمز در گزارشي نوشت: مقامات عالي‌رتبه دولت اوباما گفتند كه آمريكا و پنج كشور ديگر (عضو 1+5 ) آماده‌اند بسته‌اي از مشوق‌ها را براي كسب توافق قابل راستي‌آزمايي در خصوص تعليق تلاش‌هاي ايران براي غني‌سازي اورانيوم در سطوح بالا در مذاكرات بغداد به ايران ارايه دهند.
اين روزنامه به نقل از مقامات آمريكايي نوشت: اين اقدامات مي‌تواند شامل رفع محدوديت‌ها از چيزهايي نظير قطعات هواپيما و كمك فني به بخش صنعت انرژي ايران باشد، اما لغو تحريم صادرات نفتي كه مقامات مي‌گويند از اول ژوئيه اجرايي خواهد شد را شامل نمي‌شود. اين بسته‌ای است كه آمريكا مي‌خواهد در قبال تعلیق غنی‌سازی اورانیوم تا غناي 20 درصد از سوي ايران پیشنهاد دهد!
موضع گیری و تحلیل‌های متناقضي که اين روز‌ها در آستانه مذاكرات بغداد از سوی رسانه‌ها و مقامات غربی شنيده مي‌شود و در فضاي بيم و اميد در نوسان است و سفر غیرمنتظره آمانو به ايران حاکی از سردرگمی کشورهای 1+5 به ویژه آمریکا پيش از ورود به بغداد است.
برخی تحلیل‌گران معتقدند سیاست خارجی باراک اوباما از زمان استقلال اين كشور تاکنون بدترین و سردرگم‌ترین سیاست خارجی بوده است. در موضوع ايران، اوباما پس از پیروزی‌اش در 2008 دست دوستی به سمت ایران دراز کرد و رویکردی با طعم مصالحه را به نمايش گذاشت، درحالی که روز به روز بر اقدامات تحریمی و فشار به ایران در زمينه‌هاي مختلف جلو رفت و بیشترین و سخت‌ترین تحریم‌ها علیه ایران را تصویب و به اجرا درآورد و در یک کلام سیاست "هویچ و چماق" را با جديت دنبال كرد.
ديدگاه‌ها بر اين نظر است كه مذاكرات ايران و 1+5 در آينده نيز ادامه پيدا خواهد كرد، چرا كه آمريكا به اين مذاكرات تا انتخابات رياست جمهوري در نوامبر نياز دارد و ايران نيز همواره از گفتوگو در چارچوب تعامل متقابل استقبال كرده است.
در این رابطه نیز برخی کشورها پیش دستی کرده و برای میزبانی مذاکرات بعدی از جمله الجزایز، قرقیزستان و سوییس اعلام آمادگی کرده‌اند.
به گزارش ايسنا، کشورهای 1+5 به ویژه آمريكا باید بدانند که زمان فشار بر ایران پایان یافته است. ايران در 33 سال گذشته زندگي توام با تحريم و تهديد را همواره داشته است، هر چند تحريم‌ها مسير توسعه ايران در چارچوب برنامه‌اي مشخص را كند مي‌كند، اما اين مساله ايران را در مسير خود متوقف نخواهد كرد.
برخي كارشناسان معتقدند آمريكا به دنبال خريد زمان تا انتخابات آينده و آرام نگاه داشتن فضا در حول موضوع هسته‌يي ايران است، اما فرصت همكاري با ايران و گفتوگو درباره مسايل مختلف منطقه‌اي و بين‌المللي از سوي اوباما چه منتظر انتخابات باشد چه نباشد در حال محدود شدن است.
انتظار است تا آمريكا با رويكردي واقع‌بينانه و مبتني بر بازي برد ـ برد بر سر ميز مذاكره در بغداد حاضر شود و سرنوشت اين مذاكرات را به آنچه در مذاكرات "تبادل سوخت 20 درصدی" اتفاق افتاد، تبدیل نکند.
انتهاي پيام
نظرات