يك دوستدار ميراث فرهنگي گفت: عروسي در ميان مردم اعراب آداب ويژه‌اي دارد. قاسم منصور آل‌كثير در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) در خوزستان بيان كرد: در جوامع انساني، تنوع بسيار گوناگوني در ساخت و نحوه شکل‌گيري خانواده‌ها از فرهنگي به فرهنگ ديگر وجود دارد، يکي از مقدمات اين شکل‌ گيري‌ها مراسم ازدواج است. مراسم ازدواج يا در زبان عاميانه "عروسي" مراسمي سنتي يا آييني است که طي آن آغاز يک ازدواج و زندگي مشترک زوجي جشن گرفته مي‌شود. اين مراسم در کشورها، فرهنگ‌ها، اديان و مذاهب، گروهاي قومي و حتي طبقه هاي گوناگون اجتماعي به اشکال مختلف برگزار مي‌شود. وي افزود: جشن عروسي از بحث کارکردي ازدواج جدا بوده زيرا بخش قانوني و کارکردي آن در کشورهاي گوناگون معمولا در دفاتر قانوني انجام مي‌شود، اين در حالي است كه بخش کارکردي ازدواج در بين عرب‌هاي خوزستان با آداب و رسومي خاص همراه است. پسر عرب زماني به خواستگاري دختر مورد انتخاب خود مي‌رود که اطمينان كافي از نبود "ناهي" يا معترض در بين خويشاوندان درجه اول خانواده‌ دختر داشته باشد. اين امر در حقيقت نوعي احترام از سوي خانواده پسر تلقي مي‌شود. او خاطر نشان كرد: در صورتي كه "ناهي" اي نسبت به اين خواستگاري نباشد، جوان عرب مرحله اول را شروع مي‌کند که در اصطلاح اين مرحله را المشية يا المشاية (خواستگاري) گويند. البته رفتن مادر پسر به خانه دختر قبل از مشايه و ديدن دختر و رد و بدل شدن گفت‌وگوهايي بين زنان تقريبا درکشور بين همه‌ اقوام متداول و مرسوم است. مثلا زنان عرب براي نشان دادن رضايت خود از خواستگاري و آمدن خانواده ‌پسر معمولاً مي‌گويند: "مکانکم مفروشه" يعني جاي شما فرش شده است، که اين امر در فرهنگ عرب نشان دهنده‌ رضايت به خواستگاري است. قبل از نشست رسمي، خانواده‌ داماد براي دختر انگشتر، عبايه (چادر عربي) و قواره يا لباس به منظور نشان مي‌آورند که به آن "نيشان" مي‌گويند. در واقع نوعي نامزدي محسوب مي‌شود كه از آن روز به بعد زوجين وارد دوره‌ نامزدي مي‌شوند. اين دوستدار ميراث فرهنگي توضيح داد: عرب‌ها جلسه‌ خواستگاري را "خطبه" نيز مي‌گويند. "خطبه" داراي آداب خاص خود است. پدر دختر بعد از مشورت با برادران خود و دادن جواب مثبت به خانواده ‌پسر، آماده ‌برگزاري مراسم بعدي که يکي از مهم‌ترين مراسم خواستگاري در بين عرب‌ها به شمار مي‌رود، مي‌شود. در اين مراسم مهريه که معادل آن در عربي كه در فرهنگ لغت عبدالنبي قيم "صداق" ترجمه شده و خريد وسايل زندگي زوجين ، تعيين مي‌شود. اين مراسم را دربين مناطق مختلف خوزستان با نام‌هاي متفاوتي مي‌شناسيم، مثلا در دزفول، شوش، شهر حر، مناطق مرزي صرخه و کعب، سوسنگرد، بستان، هويزه، منطقه مرزي رفيع، ملاثاني، ويس و چند مکان ديگر آن را " َگَي" (با فتحه بر روي گاف) مي‌نامند. وي ادامه داد: مراسم "گي" نام‌هاي ديگري دارد، براي مثال مردم عرب آبادان، شادگان، خرمشهر و اطراف آن اين مراسم را "قطع حق" مي‌گويند. در ميان مردم عرب خوزستان به دليل اين كه در برخي مواقع قاف، گاف تلفظ مي‌شود، به اين آيين به زبان محلي "گطع الحگ" و خطبه هم مي‌گويند. در اهواز نيز اين مراسم به نام‌هاي ديگري هم‌چون گي، صداق، عده (اتعدي) و صياگ خوانده مي‌شود. مردم اميديه، خلف آباد و آن نواحي بيشتر آن را صداق يا صياگ مي‌خوانند. اصولا مراسم َگي در خانه دختر و يا اقوام نزديک آن اجرا مي شود. تا آن‌جايي كه ممكن است سعي مي‌كنند در يک مضيف (مكان پذيرايي) بزرگ يا حسينه‌اي اين كًعدة (نشست) برگزار شود. او يادآور شد: در اين مراسم خانواده‌ پسر يك روحاني و تعدادي از ريش سفيدان قوم‌ و خويش و آشنا خود را به همراه مي‌آورند و سعي مي‌كنند از اشخاص موقري دعوت به عمل آورند كه نزد خانواده‌ عروس داراي منزلت و احترام باشند. در برخي مناطق حتماً يک سيد نيز به دعوت خانواده پسر در اين مراسم شرکت مي‌کند. حضور سيد در اين مراسم به اين دليل است که عرب‌هاي خوزستان براي سادات مقام و ارج خاصي قايلند. در اين مراسم تنها آقايان حضور دارند و خانم‌ها غالبا در خانه‌اي ديگر منتظر نتيجه مراسم هستند. آل‌كثير گفت: هدف از برگزاري اين جلسه، توافق بر سر ميزان صداق يا مهريه‌ عروس است. در صورتي كه ازدواج فاميلي باشد، مبلغ مهريه، سطح مخارج عروسي و تهيه جهيزيه براي داماد بسيار كمتر از ازدواج با دختر غريبه است. در چنين ازدواج‌هايي مبلغي نيز خانواده پسر به عنوان حق زن به خانواده دختر داده تا با آن وسايل و جهيزيه خريداري شود. پس از وفاق بر ميزان مهريه ختم مراسم با صلوات به پايان مي‌رسد. شايان ذکر است که در برخي مناطق استان در پايان اين مراسم فاتحه‌اي براي حضرت عباس(ع) خوانده مي‌شود. فلسفه‌ خواندن اين فاتحه به اين معني است که تعهدي بين خانواده‌ دختر و پسر به شمار مي‌رود که بر حرف‌هاي خود پايبند باشند. وي با بيان اين مطلب كه، خواندن فاتحه در بين عرب‌هاي شوش، دزفول، سوسنگرد، هويزه، ملاثاني و برخي مناطق اهواز نسبت به ساير نقاط استان بيشتر به چشم مي خورد، توضيح داد: در پايان مراسم َگي پذيرايي مفصلي به همراه نوشيدن قهوه و چاي از مهمانان صورت مي‌گيرد. بعد از اتمام اين مراسم نوبت به مراسم عروسي مي‌رسد. قبل از رسيدن موعد عروسي، يکي از رسوماتي که داماد بايد به جا بياورد خريدن پارچه لباس براي مادر، خواهران و زن برادرهاي عروس است که در گذشته براي تعداد افراد بيشتري پارچه خريداري مي‌شد، اما اکنون به دليل مشکلات اقتصادي اين امر ساده‌تر و کم هزينه‌تر اجرا مي‌شود. او تصريح كرد: روز عروسي نيز آداب ويژه‌اي دارد. لباس عروس همواره در طول تاريخ اهميت فراواني داشته ‌است. همه عروس ها، مايل بودند زيباتر به نظر برسند، در مورد لباس عروس در دانشنامه‌هاي انگليسي اين چنين آمده است كه رسم پوشيدن لباس عروس به رنگ سفيد به انگلستان در دوره ملکه ويکتوريا باز مي‌گردد. با وجود فراگير شدن رنگ سفيد در برخي از کشورها عروس‌هاي هندي، چيني، ويتنامي و ژاپني هم‌چنان از رنگ‌هاي ملي خود براي لباس عروس استفاده مي‌کنند. نوع و کيفيت مراسم ازدواج و نوع پوشش عروس و داماد به فرهنگ و آداب جامعه بستگي دارد. امروزه استفاده از لباس توري و سفيد رنگ براي عروس در بسياري از کشورها و ميان اقوام مرسوم است. اين دوستدار ميراث فرهنگي گفته‌هاي خود را چنين ادامه مي‌دهد: البته در برخي مواقع در اهواز، مناطق و شهرهاي جنوبي استان ديده شده که داماد با لباس عربي که همان دشداشه، کوفيه، عگال و بشت است در مراسم عروسي حاظر مي‌شود. اما در حال حاضر بيشتر کت و شلوار در بين دامادها متداول است اين در حالي است كه در بين دختران همان لباس عروس سفيد استفاده مي‌شود. روز ازدواج را عرب‌ها "عِرس" مي‌گويند که هم‌چون واژه عروس هر 2 عربي هستند و به داماد نيز "عريس" گفته مي‌شود. در زبان فارسي عروس هم‌چنين به عنوان نوعي نسبت خويشاوندي سببي هم به کار مي‌رود به اين معنا که همسرِ پسر عروس است اما عرب‌ها به آن "چَنَ" و به داماد يا همان شوهر دختر "نسيب" گويند. وي اظهار داشت: همان گونه که در قوانين ازدواج زوجين بعد از آزمايش خون به کلاس توجيه مسايل آيين همسرداري فرستاده مي‌شوند از گذشته تا به حال در آداب و رسوم اين آيين مورد توجه قرار گرفته بود. به اين صورت که در روز جشن ازدواج شخصي در کنار داماد ايستاده و اصولاً اين شخص بايد از ميان افراد جوان و تيز هوش باشد تا مسايل زناشويي را به او گوشزد کند. البته رسالت اين شخص بيشتر هم‌ياري داماد به هنگام اداي رسوم و احترام به ميهمانان است چراکه اغلب جوانان در روز ازدواج استرس بر آنان قالب شده و ممکن است بعضي از کارهاي اوليه را فراموش کنند که توسط اين شخص يادآوري مي‌شود. اين شخص در بين عرب‌هاي خوزستان 2 نام دارد که در مناطق جنوبي هم‌چون خرمشهر، ماهشهر، شادگان، آبادان و .. به آن "َوزير" مي‌گويند و تقريبا مي‌شود گفت در باقي مناطق به آن "هَراب" گفته مي‌شود که در برخي قسمت‌ها نيز اين رسم کم‌رنگ شده است. او تاكيد كرد: درعربي فصيح هراب يا وزير را "وصيف" گويند. مرسوم است که مادر، زنان و دختران خويشاوند داماد از شوق و خوشحالي به هنگام ديدن داماد و آوردن عروس به منزلِ آن که به اصطلاح "زفه" گفته مي‌شود با کل به استقبال آنان مي‌روند. "کل"در اصطلاح عربي هل‌هله يا هل‌هوله است که با گذاشتن دست بر بالاي دهان و حرکت زبان، صدايي جيغ مانند مسلسل‌واري طنين انداز مي‌کند. هل‌هله پيامي بدون کلام است که نشان از شادي دارد. به هنگام ورود عروس و داماد در منزل نيز گوسفندي قرباني مي‌شود که عرب‌هاي نواحي شادگان به آن "فديه" مي‌گويند. اين قرباني با اين فلسفه انجام مي‌شود كه عروس و داماد را از گزند و آسيب مصون دارد، هم‌چنين به منظور دفع چشم زخم نيز مي‌باشد. از ديگر عادات اين مردم تيراندازي به هنگام زفه است که در بدو ورود عروس و داماد به منزل، اتفاق مي‌افتد و بيشتر در روستاها شاهد اجرا اين رسم هستيم. آل‌كثير گفت: مرسوم است که در هنگام "زفه" عروس با پدر و برادرهاي خود خداحافظي مي‌کند. يکي از عادات خاص مردم عرب رقص محلي چوبيه است، رقص محلي يا رقص فولکلوريک، قديمي‌ترين فرم است که نشان‌گر حالات، عادات و فرهنگ يک قوم و يا ساکنان يک منطقه جغرافيايي خاص بوده و در قالب مجموعه‌اي از حرکات موزون اجرا مي‌شود. باستان شناسان و مورخين مي‌گويند که رقص بخشي مهم از فرهنگ انسان‌هاي اوليه بود به طوري که آنان از طريق رقص و با استفاده از حرکات و ريتم احساسات خود را به ديگران بيان مي‌نمودند. رقص چوبيه يکي از همين رقص‌هاي فولکلوريک اين مردم است که به نظر مي‌رسد از قدمت زيادي برخوردار است. يکي از رسم‌هايي که در بين ساير اقوام وجود دارد وليمه يا همان شام عروسي است. همچنين "وليمه دادن" از رسم‌ها و سنت‌هاي اسلامي در مراسم عروسي مردم عرب به شمار مي‌رود. وي ادامه داد: وليمه دادن يعني دعوت عده‌اي از مؤمنين و ارحام و همسايگان و فقرا به ميهماني صرف غذا. اين رسم به قدري مورد توجه پيامبر اسلام بود که در مراسم عروسي علي بن ابيطالب (ع) و فاطمه زهرا (س) برآن تاکيد کرد. همچنين روايت‌هاي بسياري در مورد تهيه آن وليمه وجود دارد که همگي بر ساده بودن آن صحه مي‌گزارند. وليمه عروسي در بين خانواده‌هايي که توان مالي خوبي دارند پر هزينه‌تر تهيه مي‌شود، مثلا "اِمفتح" يا مفتح که غذاي معروف و مرسوم عربي و شامل گوشت آپزشده گوسفند است را براي ميهمانان تهيه مي‌کنند. بعد از وليمه و پايان مراسم عروسي اقوام نزديک داماد، عروس و داماد را با هوسه (پايکوبي‌اي که با شعر و آرزوي موفقيت براي زوجين همراه است) تا درب هجله همراهي مي‌کنند. او تصريح كرد: همانطور که گفته شد هوسه را مردان و زنان خويشاوند نزديک داماد اجرا مي‌کنند. حال اگر هوسه کننده زن باشد ديگر به آن هوسه نمي‌گويند بلکه هوسه‌ زن را گوله مي‌نامند. يکي از هوسه‌هايي که در اکثر مراسم عروسي خوانده مي‌شود اين است که مي‌خوانند " مَحروس اِب الله و قرآنه" يعني انشالله خداوند و قرآن زوجين را حراست و حفاظت کند. شب ازدواج را شب زفاف نيز مي‌گويند. شب زَِفاف اصطلاحي است که به اولين شب پس از ازدواج به ويژه در صورتي که آن شب، عروس و داماد با يکديگر هم‌بستر شوند، گفته مي‌شود. اصطلاحاً شب زفاف به شبي مي‌گويند که عروس را به خانه شوهر مي‌برند. لغتنامه دهخدا در سر واژه "زفاف" چنين آورده‌است: عروس به خانه شوهر فرستادن و در عربي آن را "ليلةالزفاف" مي‌خوانند. اين دوستدار ميراث فرهنگي گفت: بعد از پايان مراسم ازدواج نيز آداب و رسومي خاص در بين مردم عرب وجود دارد، از جمله‌ اين آداب و رسوم اين است که اقوام عروس و داماد آغاز به دادن هديه به زوجين مي‌کنند. اين هديه داراي اسمي خاص است كه در مناطق مختلف متفاوت است، براي نمونه مردم عرب سمت شمال غرب و مرکز خوزستان از جمله شوشتر، شوش، دزفول، مناطق چعب، الحايي، عبدالخان، شهر حر، ملاثاني، شيبان و شعيبيه اکثرا به کادوي عروسي "هَربَ" گويند. اما مردم اهواز، رامهرمز، سوسنگرد مناطق رفيع، هويزه و ... آن را "اريوگ" و "نگوط" مي‌خوانند. گمان مي‌رود وجه تسميه کلمه اريوگ اقتباس از همان صبحانه‌اي باشد که عرب‌ها به آن اريوگ مي‌گويند زيرا در گذشته خويشاوندان نزديک داماد صبحانه‌ روز اول زندگي زوجين را مهيا کرده که به دليل منسوخ و کمرنگ شدن اين رسم همان کلمه اريوگ براي کادو بکار برده شد. وي، در تشريح اين آداب چنين مي‌گويد: البته عده‌اي کادو را "اريوگ" و پول نقد را "نگوط" مي‌گويند. حال آن که مردم جنوب و جنوب غرب خوزستان هديه زوجين را تنها نگوط مي‌گويند. در گذشته عروس مقداري شيريني از خانواده خود براي پذيرايي از مهمانان مي‌آورد به اين منوال که شيريني‌اي که از خانه‌ پدري آورده در ظرفي جلوي ميهمان گذاشته و ميهمان بعد از ميل کردن شيريني، هديه خود که همان َ"هربَ"، "نگوط" يا "اريوگ" است را در ظرف گذاشتند. از ديگر باورهاي مردم عرب خوزستان اين است که تازه عروس از سه الي يک هفته به خانه کسي نمي‌رود كه اعتقادات مختلفي در اين باب وجود دارد. عده‌اي نيز مخالف اين مورد هستند اما در کل بر اين باورند که به لحاظ آسيب شناسي اين اعتقاد از جمله باورهايي است که آسيبي به شخص يا اجتماع نمي‌زند و کاملا شخصي است. آل ‌كثير خاطر نشان كرد: هر چند که اين باور در حال حاضر کم‌رنگ شده است اما در ارتباط با اين موضوع در گذشته مردم ويس مي گفتند: "العروس لازم ايهل الاهلال عليها". از جمله وظايفي که بر عهده خانواده داماد، دعوت خانواده عروس و بعضي بستگان نزديک آن‌ها در يک هفته بعد از ازدواج است. در اين ضيافت عروس براي اولين بار بعد از مراسم ازدواج خانواده خود را مي‌بيند و بعد از آن دوستان و آشنايان عروس و داماد، زوجين را به خانه‌ خود دعوت مي‌کنند. اين رسم در جنوب خوزستان به شدتي است که زوجين با گفتن کلمه‌ "وصول" از دعوت کننده به دليل کمبود وقت پوزش مي‌خواهند. تقريبا مي توان گفت آداب و رسوم ازدواج ذکر شد خلاصه‌اي از آداب ازدواج در ميان مردم عرب است. او توضيح داد: رسم ديگري در بين برخي از سادات عرب وجود دارد كه آن ندادن زن به عوام و غير سيد است. البته اين رسم نيز تنها در بين عشاير و روستاها، آن هم به شکل کم‌رنگ باقي مانده است. شهر العسل يا ماه عسل نيز از ديگر آداب و رسوم ازدواج است به طوري كه در حال حاضر برخي جوانان بنا به سلايق و يا دلايل اقتصادي توان برگزاري مراسم ازدواج را نداشته و تصميم رفتن به ماه عسل مي‌گيرند. در دايره المعارف‌هاي عربي اين چنين آمده که گمان مي‌رود اين فرهنگ متعلق به بيش از 4000 سال پيش باشد که نزد بابليان بود. طبق آن فرهنگ، پدر عروس مي‌بايست شراب تهيه شده از عسل را که گمان مي‌رفت مي‌تواند باعث افزايش توانايي شود، به مدت يک ماه به داماد ارائه كند. در کل آداب و رسوم جزيي لا‌ينفک از شيوه زندگي مردم عرب است و به دليل نوستالوژي و تعهد خاصي که به آداب خود دارند حضور خانواده‌ها در سبک و سياق و نوع شکل گيري ازدواج پر رنگ‌تر است. انتهاي پيام