چهار کشور اروپايي به همراه ترکيه قرارداد خط لوله گاز ناباکو را در حالي در ترکيه امضا کردند که دعوتي از ايران براي حضور در اين طرح صورت نگرفت و ايران به عنوان دومين دارنده ذخاير گازي دنيا، غايب بزرگ اين طرح بود. حال اين سئوال مطرح مي‌شود كه بازنده اصلي اين اتفاق كيست، ايران يا اروپا ؟! به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، هدف اروپا از اجراي اين طرح کاهش وابستگي به گاز روسيه است که هر از گاهي در اوج سرماي زمستان شيرهايي گاز را مي بندد. اما اين اتحاديه براي رسيدن به اين هدف با چالش بزرگي براي يافتن منابع مطمئن براي تامين گاز اين پروژه مواجه است. هزينه ساخت اين خط لوله حدود هشت ميليارد دلار برآورده شده و قرار است از طريق اين خط لوله سالانه 31 ميليارد متر مکعب گاز به اروپا صادر شود. پيش بيني شده است که گاز کشورهايي حاشيه درياي خزر نظير آذربايجان و منطقه خاورميانه نظير عراق از طريق ترکيه به کشورهاي اروپايي منتقل شود. ايران در حال حاضر از اين پروژه بزرگ کنار گذاشته شده است؛ هر چند برخي کارشناسان بر اين باورند که کشورهايي که قرار است گاز مورد نياز اين خط لوله را تامين کنند، آنقدر گاز ندارند که بتوانند گاز مورد نياز اين طرح را در دراز مدت تامين کنند. در ايران نيز برخي مقامات همچون رضا کسايي زاده - مديرعامل شرکت ملي صادرات گاز ايران - معتقد هستند: "کنسرسيوم ناباکو روي منابع گازي تکيه کرده است که در آينده پاسخگوي نيازهاي آنها نخواهد بود." * * موانع حضور ايران اما دليل اصلي کنار گذاشتن ايران از اين پروژه همانطور که مدير عامل شرکت صادرات گاز ايران مي‌گويد، مسائل سياسي است. كارشناسان مي‌گويند مهم‌ترين مسئله اين است كه کشورهاي اروپايي با دخيل كردن مسايل سياسي با اقتصادي حاضر نيستند در چنين طرح مهمي با ايران همکاري کنند و سهمي از اين پروژه را به اين کشور بدهند. شرايطي که ايران با امضاي طرح ناباکو تجربه مي‌کند، درست شبيه وقتي است که ترکيه تلاش داشت غرب را به اجراي خط لوله باکو به جيهان متقاعد کند که هدفش انتقال روزانه يک ميليون بشکه نفت آذربايجان به بندر جيحان در ترکيه بود. همان زمان ايران معتقد بود که بهترين و کم هزينه ترين مسير عبور اين خط لوله و انتقال نفت از خاک ايران است و اين پروژه اقتصادي نيست، اما پشتيباني آمريکا و غرب باعث شد تا اين خط لوله بر خلاف نظر ايران عملي شود. در اين ميان ايران به همراه بسياري از كارشناسان مستقل اروپايي و آمريكايي معتقد هستند اين خط لوله اقتصادي نخواهد بود و کشورهاي منطقه قادر نيستند گاز مورد نياز اين پروژه را تامين کنند. البته مقامات ترک ابراز اميدواري کرده‌اند كه با حل شدن مسائل سياسي، ايران نيز در اين پروژه شريک شود و بخشي از گاز مورد نياز اين خط لوله از طرف ايران تامين شود. امضاي اين قرارداد براي ترکيه اهميت زيادي دارد، چون با اجراي آن ترکيه هم درآمد زيادي از محل ترانزيت گاز خواهد داشت و هم اين قرارداد ترکيه را به هدفش که تبديل ترکيه به پايانه بزرگ انرژي است، نزديک مي‌کند. ترکيه اميدوار است با نقشي که در اين پروژه بر عهده مي‌گيرد، يک گام ديگر هدف بزرگترش يعني اروپايي شدن نزديک شود. به نظر ترکيه اين طرح مي‌تواند بخشي از مخالفت‌هاي موجود بر سر پيوستن اين کشور به اتحاديه اروپا را برطرف کند. * * طرح پارس در مقابل ناباکو در اين ميان به نظر مي‌رسد كه ايران تمايل چنداني به پيوستن به طرح خط لوله ناباکو ندارد. با وجود آن‌که اين کشور در چند سال اخير مذاكرات گسترده اي براي پيوستن به اين طرح انجام داده است، اما در روز امضاي اين قرارداد در آنکارا، شرکت ملي گاز ايران اعلام کرده که ايران طرح جداگانه‌اي براي صادرات گاز به اروپا را دنبال مي‌کند. اين طرح که از مدت‌ها پيش بحث آن مطرح بوده "خط لوله پارس" نام دارد و قرار است گاز منطقه پارس جنوبي را از طريق ترکيه به اروپا برساند. ظرفيت اين خط لوله بيشتر از خط لوله ناباکو است و پيش بيني شده که اين خط لوله سالانه 37 ميليارد متر مکعب گاز را به اروپا منتقل کند. به گفته مديرعامل شرکت ملي صادرات گاز ايران، هزينه اين خط لوله چهار ميليارد دلار است. به نظر مي‌رسد ايران در اين پروژه همان راهي را دنبال مي‌کند که در بعد از توافق بر سر ساخت خط لوله نفتي باکو به جيهان در پيش گرفت. ايران در مقابل اين پروژه طرح انتقال نفت کشورهاي حاشيه خزر براي مصرف در پالايشگاه‌هاي داخلي را به اجرا گذاشت. بر اساس اين طرح، ايران نفت کشورهاي حاشيه خزر نظير ترکمنستان را در بندر نکا در ساحل جنوبي خزر براي مصرف پالايشگاههاي داخلي تحويل مي گيرد و به همان مقدار نفت خام در خليج فارس در اختيار اين کشورها قرار مي دهد تا به هر جا که خواستند صادر کنند. البته اجراي طرح خط لوله پارس به عنوان رقيب ناباکو با دشواري هايي مواجه است. از يک طرف ايران درحال حاضر گاز چنداني براي صادرات ندارد و توليد فقط جوابگوي مصرف داخلي است و به همان اندازه که به ترکيه گاز صادر مي شود، از ترکمنستان وارد مي شود. از سوي ديگر ترکيه به عنوان مسير انتقال گاز ايران به اروپا يکي از شرکاي اصلي پروژه ناباکو است. هر چند که مسير ديگري نيز براي صادرات گاز ايران از طريق عراق و سوريه به اروپا مطرح شده است، اما صادرات گاز از اين طريق با مشکلات ديگري مواجه است. سواي اين مشکلات، موفقيت اين طرح به آمادگي کشورهاي اروپايي براي خريد گاز طبيعي ايران بستگي دارد و اگرچه برخي کشورهاي اروپايي نسبت به وابستگي خود به گاز صادراتي روسيه ابراز ناخرسندي کرده اند، اما معلوم نيست که مايل باشند در اين زمينه به ايران نيز متکي شوند. مشکل ديگر ايران در شرايط فعلي تامين سرمايه و تکنولوژي لازم براي افزايش توليد گاز است و برخي کارشناسان مي‌گويند اين کشور اول بايد موانع خود را براي ترغيب سرمايه‌گذاران خارجي و مشارکت شرکت هاي بزرگ نفتي در پروژه‌هاي گاز، برطرف کند و در کنار افزايش توليد به فکر صادرات گاز باشد. انتهاي پيام