قرارداد پروژه خط لوله نابوكو امروز درحالي بدون حضور نمايندگان ايران در تركيه به امضا رسيد كه انتقال گاز ايران به اروپا، يكي از اصلي‌ترين اهداف تعريف شده براي اين پروژه از ابتدا بوده است.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، خبرنگاراني كه در نمايشگاه نفت و گاز تهران در سال 1386 حاضر بودند، در مراسم امضاي قراردادي بين ايران و شركت نفتي او.ام.و اتريش حاضر شدند كه هدف اصلي آن صادرات گاز ايران از طريق پروژه نابوكو به اروپا ذكر مي‌شد.

در آن زمان حضور غيرمنتظره و ناگهاني شركت جديد اروپايي در ايران و امضاي قرارداد براي حضور در پروژه‌هاي متعددي ازجمله ميدان گازي پارس جنوبي سوالات بسياري را در ذهن نمايندگان رسانه‌ها ايجاد كرده‌ بود كه راه‌هاي يافتن پاسخي براي آن به هرطريق به پروژه خط لوله گاز نابوكو ختم مي‌شد.

اما از آن زمان تاكنون حضور ايران اين پروژه با اما و اگرهاي بسياري همراه شده و البته مسئولان ايراني و اروپايي نيز با اتخاذ مواضع متناقض بسيار، كمك شاياني به پيچيده تر كردن حضور ايران در اين پروژه بين‌المللي كرده‌اند.

پروژه نابوكو را مي‌توان از پروژه‌هايي دانست كه تنها ابعاد اقتصادي صرف ندارند و كاملا با سياست آميخته‌اند. پروژه‌اي كه هدف اصلي آن كاهش توان ژئوپليتيك روسيه براي تاثيرگذاري بر غرب از طريق متنوع كردن منابع تامين انرژي اروپاست را نمي‌توان پروژه‌اي تنها اقتصادي دانست. از سوي ديگر روابط مستحكم سياسي اقتصادي روسيه با ايران و از سوي ديگر پيچيدگي‌ها و پيچ‌وخم‌هاي ديپلماتيك روابط ايران با غرب در سال‌هاي گذشته پروژه نابوكو را به يك معادله چندمجهولي پيچيده تبديل كرده است كه كليد حل آن به راحتي قابل دسترس نيست.

پيچيدگي اين ماجرا از ان جا آغاز مي‌شود كه از سويي اروپا براي رهايي دائمي از وابستگي شكننده خود به گاز روسيه واقعا به دريافت گاز ايران نياز دارد، ولي از سوي ديگر باتوجه به اين كه پروژه نابوكو با حمايت مستقيم اتحاديه اروپا و حمايت‌هاي آمريكا به اجرا در مي‌آيد، سرمايه‌گذاران پروژه هنوز نتوانسته‌اند راهي را براي حضور ايران در اين پروژه باتوجه به حساسيت‌هاي سياسي موجود پيداكنند كه حساسيت‌هاي زيادي را بر نيانگيزد و از طرف ديگر هم نتوانسته‌اند راهي را پيداكنند كه آينده اين پروژه را بدون حضور ايران تضمين كنند.

در زمستان گذشته با آغاز بحران ميان روسيه و اوکراين، ارسال گاز به کشورهاي اروپايي متوقف شد و آنها به‌خاطر وابستگي بيش از حدشان به گاز روسيه کاري از دست‌شان برنمي‌آمد. از همان‌ زمان بود كه اروپايي‌ها فهميدند اگر بخواهند روي آينده‌اي روشن براي منابع انرژي خود سرمايه‌گذاري‌ كنند، نمي‌توانند تمام تخم‌مرغ‌هاي خود را در سبد روسيه بگذارند، چرا كه تزارها ثابت‌ كرده‌اند كه هرگاه ضرورت داشته باشد، مي‌توانند انرژي را با چاشني سياست خوشمزه‌تر كنند. اکنون طرح نابوکو قرار است اين وابستگي به روسيه را کاهش دهد، اما به شرطي كه اروپايي ها از چاله به چاه نيافتند‌!

پروژه خط لوله نابوکو به طول حدود سه هزار و 300 کيلومتر، قرار است ميان کشورهاي ترکيه و اتريش احداث شود. قرارداد اين پروژه نيز امروز دوشنبه (13ژوئيه) در آنکارا به امضاي اعضا رسيد. به اين ترتيب گاز حوزه درياي خزر و آسياي ميانه بدون استفاده از قلمرو روسيه به اروپا خواهد رسيد و از وابستگي اين کشورها به گازپروم و روسيه خواهد کاست.

اين خط لوله قرار است براي رسيدن به اتريش از ترکيه، بلغارستان، روماني و مجارستان عبور کند. عمليات اجرايي طرح قرار است در سال آينده ميلادي (2010) آغاز شود و تا سال 2014 به پايان برسد. پس از آن بايد اين خط لوله بتواند سالانه 31 ميليارد متر مکعب گاز به اروپا منتقل کند؛ اما مشكل از همين جا شروع مي‌شود. اروپايي‌ها كه به اندازه كافي هوشمند بوده‌اند كه به دنبال راهي براي رهايي از دست روسيه باشند، آن‌قدر هوشمند هستند كه بي گدار به آب نزنند و براي تامين گاز خود منابع قابل اطميناني بيابند.

درحالي كه از ابتداي اين پروژه، منابع مختلفي همچون آذربايجان، تركمنستان، عراق، مصر، ازبكستان و... براي تامين گاز نابوكو ذكر شده است، خود اروپايي‌ها و سياستگذاران پروژه بارها اذعان كرده‌اند كه بهترين گزينه براي تامين گاز اين پروژه ايران است، به شرطي كه موانع موجود كنوني ازسر راه برداشته شود. براي همين تصميم گرفته‌اند مراحل ابتدايي پروژه را بدون ايران آغاز كنند تا شايد در فرصت باقي مانده به اجراي پروژه، شكاف‌هاي ديپلماتيك موجود برطرف شده و راهي براي حضور ايران در نابوكو پيدا شود.

خوزه مانوئل باروسو - رئيس کميسيون اتحاديه اروپا - در مورد اين پروژه در بروکسل گفته است كه نابوکو از اهميت ويژه‌اي براي اتحاديه اروپا برخوردار و اتحاديه اروپا اميدوار است که به اين ترتيب تا 10 درصد ِ گاز مورد نياز خود را از اين راه تامين کند و به اين ترتيب وابستگي خود را به گاز روسيه کاهش دهد.

کاهش وابستگي به گاز روسيه براي اتحاديه اروپا حدود هشت ميليارد يورو خرج برمي‌دارد و شرکت‌هاي او.ام.وي اتريش، ام.او.ال مجارستان، ترانس‌گاز روماني، بلغارگاز بلغارستان، بوتاش ترکيه و آر.دبليو.اي آلمان شش سهامدار آن هستند.

از سوي ديگر، رجب طيب اردوغان - نخست وزير ترکيه - نيز كه در نظر داشته است روز دوشنبه (13 ژوئيه) در مراسم امضاي قرارداد خط لوله گاز، اتحاد همه کشورهاي شرکت کننده را به نمايش گذارد، سعي كرد در سخنراني افتتاحيه خود با دلجويي از ايران به خاطر دعوت نشدن به اين مراسم، راه اميدي را براي آينده باز بگذارد.

وي گفت: "اميدوارم شرايط براي مشارکت ايران در طرح نابوکو فراهم شود."

يکي ديگر از مشکلات نابوکو، خط لوله‌ي رقيب روسي اين پروژه، يعني مسير جنوبي (ساوث استريم) است. روسيه و ايتاليا به همراه کشور مجارستان در رقابت با نابوکو، در حال پيشبرد طرح خط لوله‌اي به نام مسير جنوبي هستند. اين در حالي‌ست که شوراي جهاني انرژي نيز اين طرح را اميدبخش مي‌داند. همين باعث شده است كه سياستگذاران اين پروژه ابراز نگراني كنند كه شايد ايران با پيوستن به تيم روسيه، گاز خود را از نابوكو دريغ كند و آن‌گاه است كه متقاعد كردن سرمايه گذاران پروژه نابوكو درباره سودآور بودن اين پروژه به كار بسيار غيرممكني تبديل مي‌شود.

حال بايد ديد درشرايطي كه در مسير ديپلماسي هيچ تغيير جهت ناگهاني غير ممكن نيست، سياستگذران نابوكو كه اخيرا با استخدام ديپلمات هاي كاركشته‌اي همچون يوشكا فيشر ـ وزيرخارجه سابق آلمان ـ سعي مي‌كنند توان مذاكراتي خود را افزايش دهند، مي‌توانند پاياني براي كابوس كمبود منابع تامين گاز خود پيداكنند و ايران را به عنوان برگ برنده‌اي به پرونده نابوكو سنجاق كنند و يا اين كه روابط مناسب ايران و روسيه در حوزه انرژي و پيچيدگي هاي موجود در روابط با غرب، ايران را به سوي ديگري سوق خواهد داد تا منابع گازي عظيمي كه عمدتا از پارس جنوبي خواهد بود، مسير ديگري را پيش‌گيرد و سر از پروژه‌هايي همچون خط لوله پارس يا ديگر طرح‌ها در بياورد.

گزارش از خبرنگار ايسنا متين كاكويي

انتهاي پيام