اشاره:
آن‌چه كه درپي مي‌آيد بخش اول گزارش چهارمين كارگاه بررسي « سياست‌هاي به‌كارگيري نيروي متخصص و تدوين استانداردهاي توليد محصول سالم» است كه در سرويس مسائل راهبردي دفتر مطالعات ايسنا برگزار شد.
در اين كارگاه وضعيت تدوين استانداردهاي ملي و اهميت تبديل استانداردهاي تشويقي به اجباري و الزام آور در توليد محصولات كشاورزي مورد بررسي قرار گرفت. به گزارش خبرنگار سرويس مسائل راهبردي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در اين نشست مهندس منصوره مظاهري دبير كميته‌ي فني كدكس آلاينده‌هاي موادغذايي ايران حضور داشت.
دراين كارگاه هم‌چنين مصرف محصولات و مواد غذايي آلوده به آلاينده‌ها به‌عنوان عامل بنيادي درافزايش آمار سرطان، ناقص‌الخلقه‌زايي، جهش در DNA و تخريب سيستم ايمني و عصبي مورد بررسي قرار گرفت.
به گفته‌ي مهندس مظاهري درحال حاضر وزارت جهاد كشاورزي، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و موسسه‌ي استاندارد، به طور مشترك مسووليت كنترل برسلامت محصولات و موادغذايي را به‌عهده دارند. از اين رو كيفيت تعاملات ميان بخشي در اين باره از اهيمت فوق‌العاده‌اي برخوردار است و گفته‌هاي اين كارشناس مؤسسه‌ي استاندارد تا حدودي وضعيت اين تعاملات را در فرآيند سياست‌گذاري توليد محصول سالم روشن مي‌كند. 
دبير كميته‌ي فني آلاينده‌هاي مواد غذايي، در اين كارگاه تبديل استانداردهاي تشويقي به استانداردهاي اجباري را به‌عنوان موثرترين راه‌كار در توليد محصولات سالم معرفي مي‌كند و تأكيد دارد با توجه به عواقب آلاينده‌هاي موادغذايي دربدن انسان، به‌خصوص درمورد آلاينده‌هايي كه سرطان‌زايي آن‌ها به اثبات رسيده است بايد تلاش شود با ايجاد شرايط مناسب كشاورزي، همچنين نظارت بر شيوه‌ي فعاليت‌هاي كارخانجات و كارگاه‌ها، مبتني بر ضوابط خاص بهداشتي واستانداردهاي ملي مربوطه از ميزان خطرات اين آلاينده‌ها كاسته و به سوي توليد محصول سالم گام برداريم.  
مهندس مظاهري با توضيح مراحل تدوين استاندارد ملي و استاندارد كدكس يادآور مي‌شود باتوجه به‌سختگيري‌هايي كه از سوي اتحاديه‌اروپا درباره‌ي سلامت محصولات اعمال مي‌شود، براي فروش محصولات و از دست ندادن بازار جهاني ملزم به مطابقت دادن استانداردهاي ملي با استاندارد كدكس هستيم.
وي در پايان با اشاره به موادشيميايي مورد استفاده در عرصه‌ي توليد محصولات كشاورزي و عواقب اين نوع از مواد بر سلامت انسان‌ها خاطر نشان كرد به‌دليل آن‌كه استانداردهاي سنجش باقيمانده‌ي كود و سموم شيميايي تا به امروز رويكردي تشويقي داشته بنابراين حركت متداومي به منظور كنترل و سنجش موادشيميايي در محصولات كشاورزي انجام نشده و اين امر مستلزم تاسيس و تجهيز آزمايشگاه‌هاي سنجش باقيمانده‌ي كود و مواد شيميايي در موسسه‌ي استاندارد و موسسات و سازمان‌هاي همكار مي‌باشد.
در پي متن كامل اولين بخش از گزارش اين كارگاه به حضور خوانندگان گرامي تقديم مي‌گردد.

*گروه‌بندي آلاينده‌هاي غذايي از منظر نوع آلودگي*
*اثرات و عواقب آلاينده‌هاي غذايي بر سلامت انسان*

خبرنگار:
سلامت وكيفيت توليدات غذايي از اهميت بسيار بالايي برخورداراست و ارتباط تنگاتنگي با سلامت انسان‌ها دارد؛ شنيده‌ها حاكي از آن است كه استانداردها و آئين نامه‌هاي مربوط به توليد و فرآوري محصولات سالم كشاورزي دربرخي از مواقع مانند استانداردهاي سم وكود شيميايي هنوز تدوين نشده و به سازمان‌ها ونهادهاي مربوطه ابلاغ نشده است و در مواردي كه اين استاندارد‌ها تصويب شده است نيز اجراي آن‌ها دربازار مصرف داخلي رويكرد اجباري ندارد، درنتيجه نظارت قابل قبولي بر توليد وفرآوري اين محصولات اعمال نمي‌شود؛ با توجه به اين‌كه شما دبير كميته‌ي فني كدكس آلاينده‌هاي موادغذايي هستيد و پژوهش‌هاي متعددي نيز در اين زمينه داشته‌ايد، وضعيت سلامت محصولات غذايي را از نظر ميزان آلاينده‌ها چگونه ارزيابي مي‌كنيد. براي خوانندگان توضيح دهيد نبود استانداردها و آئين نامه‌هاي تعيين حدمجاز آلاينده‌ها در محصولات كشاورزي مي‌تواند چه عواقبي در جوامع بشري داشته باشد؟

مهندس مظاهري:
هرگونه ماده‌ي خارجي كه به صورت نا آگاهانه وارد موادغذايي شود و سلامت مصرف‌كننده را تهديد كند آلاينده‌ي موادغذايي نام دارد؛ آلاينده‌هاي موادغذايي ممكن است درمراحل توليد، فرآوري، بسته‌بندي، حمل و نقل، نگهداري و يا درنتيجه آلودگي‌هاي محيط زيستي ايجاد شوند.
آلاينده‌ها ازنظر نوع آلودگي در گروه‌هاي گوناگون قرار مي‌گيرند؛ براي نمونه آلاينده‌ي دي اكسين درگروه آلاينده‌هاي محيط زيست قراردارند كه در اثر سوزاندن تركيبات پلاستيكي يا تركيباتي آلي كه داراي كلرين هستند و يا آتش سوزي جنگل‌ها ايجاد مي‌شود. دي‌اكسين توليدي موجود درمحيط زيست به سهولت تجزيه نمي‌شود و پس از ورود به ميوه و سبزيجات مي‌تواند به صورت مستقيم و يا غيرمستقيم، سلامت انسان‌ها را تهديد كند. مصرف موادغذايي آلوده به اين آلاينده‌ها سبب ايجاد ناهنجاري در جنين شده وهم‌چنين برسيستم‌هاي عصبي و ايمني بدن نيز تاثيرگذار است.
فلزات سنگين مانند سرب، جيوه و كادميوم در گروه آلاينده‌ها قرار دارند؛ عنصر جيوه كه در اثر سوزاندن زباله‌هاي صنعتي و خانگي و سوخت‌ها بوجود مي‌آيد پس از ورود به آب توليد تركيب جديدي به نام متيل جيوه مي‌كند، اين تركيب داخل بافت پروتئيني ماهي مي‌شود و با حرارت پخت نيز از بين نمي‌رود و برسيستم ايمني بدن تاثير نامطلوبي خواهد گذاشت.
آفت‌كش‌ها در گروه آلاينده‌هاي سنتزي قرار دارند، مصرف موادغذايي آلوده به اين مواد شيميايي منجربه افزايش آمار سرطان درجوامع بشري مي‌شود. قابل توجه است كه آلاينده‌هاي سنتزي مانند آفت‌كش‌ها اغلب به‌منظور نابودي آفات و بيماري‌ها در محصولات كشاورزي مصرف مي‌شوند. توليد‌كنندگان محصولات كشاورزي ساليانه ميزان قابل توجهي از سموم ومواد سنتزي را به چرخه‌ي حيات تحميل مي‌كنند كه در بسياري از مواقع مصرف اين مواد غيراصولي است و تاثير چنداني برافزايش عملكرد محصولات ندارد.
با اجراي روش‌هاي توصيه شده در كشاورزي ارگانيك مي‌توان تا حدودي از آلودگي‌هاي محيط زيست و چرخه‌ي بيولوژيكي خاك جلوگيري كرد؛ هدف از كشاورزي ارگانيك بهينه سازي سلامت و بهره‌وري جامعه ازخاك، گياهان، جانوران و انسان‌هاست، اما لازم به يادآوري است كه استفاده‌ي بي‌رويه از آلاينده‌هاي سنتزي در ساليان متوالي، و ازسويي بالابودن ميزان اين آلاينده‌ها درخاك و محيط زيست، منجر به آن شده است كه باوجود رعايت اصول كشاورزي ارگانيك نيز، كشاورزان قادر به توليد محصولات كشاورزي عاري از سموم و كودهاي شيميايي نباشند.
خوردگي لاك قوطي‌ها‌ي كنسرو از ديگر گروه آلاينده‌هاست كه در اثر تماس مواد غذايي با سطوح ايجاد مي‌شوند، درچنين حالتي آلاينده‌ها، كه در واقع از گروه فلزات سنگين هستند وارد موادغذايي مي‌شوند.
درادامه‌ي بحث آلاينده‌ها، مي‌توان افزودني‌هاي موادغذايي و نيز سم اكريل آميد را نام برد كه اين سم دراثر كباب كردن، حرارت دادن و برشته كردن محصولات نشاسته‌اي مانند چيپس بوجود مي‌آيد.

*مايكوتوكسين‌ها از مهمترين آلاينده‌هاي موادغذايي‌ست*
*نبود آمار معتبر كشوري درارتباط با ميزان آلاينده‌ي مايكوتوكسين در موادغذايي* 

آلاينده‌هاي طبيعي مانند مايكوتوكسين‌ها ازآلاينده‌ها‌ي مهم محصولات كشاورزي هستند؛ مهم‌ترين قارچي كه توليد مايكوتوكسين مي‌كند Aspergillus نام دارد؛ اسپورهايي كه در فضا پراكنده هستند هنگامي‌كه شرايط محيطي مانند دما و رطوبت مساعد باشد و برروي سوبسترا و يا ماده‌ي غذايي مناسب قرار گيرند توليد سم مي‌كنند. مايكوتوكسين‌ها داراي اهميت ويژه‌اي از نظر ايمني وسلامتي مصرف كنندگان وهم‌چنين مسائل اقتصادي وصادرات محصولات كشاورزي هستند. براساس آمار‌هاي ارائه شده در سراسر جهان حدود 25 درصد از دانه‌هاي گياهي به سموم مايكوتوكسين آلوده هستند؛ لازم به توضيح است كه بيش‌از 400 نوع مايكوتوكسين وجود دارد، كه مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
1- آفلاتوكسين‌ها (Aflatoxin) كه بيش‌از 20 نوع آن شناخته شده است، اين آلاينده‌ها در غلات و مغزهاي درختي به‌خصوص در بادام‌زميني و پسته ديده مي‌شوند.
2- پاتولين (Patulin) كه در آب انار، آب هلو و به‌ويژه آب سيب وجود دارد.
3- سم Zearalenone)  كه بيشتر در غلات توليد مي‌شود.
4- سم (Fumonisins) كه در ذرت و فرآورده‌هاي آن موجود است.
5- سم (Deoxynivalenol) درغلات به وفور ديده مي‌شوند و...

خبرنگار:
آيا درارتباط با ميزان مايكوتوكسين موجود در محصولات كشاورزي ايران آمار واطلاعات معتبري ارائه شده است؟

مهندس مظاهري:
به‌طورجامع خير، شرايط محيطي مساعد مانند آب وهواي گرم همراه با رطوبت بالا درفصل برداشت منجربه افزايش آلودگي محصولات كشاورزي به سم مايكوتوكسين مي‌شود. اين آلاينده‌ها منجر به‌پيدايي خطرات گوناگوني درسلامتي انسان‌ها مي شوند. براي نمونه افلاتوكسين B1 از ديگر انواع افلاتوكسين‌ها خطرناك‌تراست و سرطان‌زايي آن به اثبات رسيده است وافزايش آن دربدن سبب ايجاد سرطان كبد، تضعيف سيستم ايمني و ناقص الخلقه‌زايي مي‌شود. اكراتوكسين A منجربه سرطان‌زايي در كليه وكبد، جهش در DNA مي‌شوند و هم‌چنين برخي از مايكوتوكسين‌ها عواقبي مانند تخريب سيستم عصبي را ايجاد مي‌كنند. تاثيرات سوء ناشي ازمضرات موادغذايي آلوده به افلاتوكسين در سال‌هاي آينده در بدن انسان‌ها بروز خواهد كرد.

خبرنگار:
چه بازه‌ي زماني احتياج است تا اين سموم اثرات و عواقب خود را در بدن انسان نشان دهند؟

مهندس مظاهري:
اين امر تحت تاثير فاكتورهاي گوناگون مانند ميزان سم موجود درماده‌ي غذايي، ميزان مصرف آن محصول درسبدغذايي و هم‌چنين درجه‌ي مستعد بودن گياه براي آلوده شدن مي‌باشد، براي نمونه بادام‌ زميني بسيار مستعد به آلودگي است.
اگرميزان مصرف محصولات آلوده در سبدغذايي خانوار زياد نباشد مي‌توان رقم بالاتري براي حدمجاز سطح آلودگي آن محصول اعلام كرد. درشرايط كنوني درايران دومحصول گندم و برنج بيشترين مصرف را دارند بنابراين بايد حدمجاز آن نسبت به ديگر محصولات پائين‌تر باشد.

*دبيركميته‌ي فني كدكس آلاينده‌ها:
درارتباط با سلامت خشكبار كشور نمي‌توان نظر قطعي ارائه داد*

خبرنگار:
شنيده‌ها حاكي از آن است كه ميزان مايكوتوكسين‌ها در محصولات خشكباري كشور بسيار بيشتر ازحد مجاز آن است، آيا دراين باره آمار و يا طرح‌هاي تحقيقاتي وجود دارد كه به استناد نتايج آن‌ها بتوان نظر قطعي را در ارتباط با سلامت و كيفيت خشكبار ايران ارائه داد؟

مهندس مظاهري:
مايكوتوكسين‌ها درمحصولات خشكباري مانند كشمش، خرما، انجير، پسته، بادام و فندق ديده شده است. شرايط و دلايل گوناگوني در تجمع مايكوتوكسين‌ها در خشكبار موثراست كه دما و رطوبت از مهم‌ترين اين عوامل مي‌باشند. از سويي شيوه‌ي صحيح چيدمان محصولات باغي نقش مهمي را در اين زمينه ايفا مي‌كند براي نمونه اگر ميوه‌ي پسته درتماس مستقيم با خاك باشد، ممكن است رطوبت موجود درخاك به‌وسيله‌ي ميوه‌ها جذب و در نتيجه منجربه آلودگي قارچي محصولات پسته شوند، بنابراين گام نخست را بايد در جهت انجام عمليات پيش‌گيري از توليد و افزايش مايكوتوكسين‌ها برداشت. هم‌چنين درمراحل بعدي بايد ميزان رطوبت و دماي انبار، شيوه‌ي انبارداري و چيدمان محصول كنترل شود. شيوه‌ي نمونه‌برداري صحيح از محصولات كشاورزي موضوعي‌ست كه بايد به آن اهميت خاصي داده شود، زيرا اين امر تا حدود 80 درصد در تعيين نتايج طرح‌هاي تحقيقاتي و آماري مرتبط با سلامت محصولات باغي و خشكبار موثر است.
در ارتباط با سئوالي كه شما مطرح كرديد، باتوجه به اين‌كه تا به‌حال درباره‌ي ميزان مايكوتوكسين‌ها در خشكبار طرح تحقيقاتي معتبري انجام نشده است بنابراين نمي‌توانيم نظر قطعي را درمورد سلامت خشكبار مصرفي كشور ارائه دهيم.

*سنجش آلاينده‌ي مايكوتوكسين‌ بر اساس استانداردملي* 

خبرنگار:
براي سنجش مايكوتوكسين‌ها چه استانداردي در دستوركار آزمايشگاه‌ها قرارمي‌گيرد؟

مهندس مظاهري:
استانداردهاي ملي اساس كار سنجش مايكوتوكسين‌ها است.

خبرنگار:
استاندارد ملي ايران تا چه اندازه با استانداردهاي اروپايي متفاوت است؟

مهندس مظاهري:
درسال 1997 قوانين مايكوتوكسين‌ها در دنيا توسط FAO جمع آوري و دركتابي منتشر شد؛ درسالي كه استاندارد 5925 درايران تدوين شد، از كتاب FAO به عنوان مرجع در تدوين استانداردهاي ملي استفاده كرديم.

*3نهاد كنترل ايمني غذا دركشور:
وزارت جهادكشاورزي، وزارت بهداشت و موسسه‌ي استاندارد* 

خبرنگار:
باتوجه به آن‌كه حوزه‌ي فعاليت شما سنجش آلاينده‌هاي موادغذايي درموسسه‌ي استاندارد است، وضعيت بهداشت و سلامت محصولات و مواد غذايي ايران را در مقايسه با ديگر كشورهاي توسعه يافته چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟ هم‌چنين براي خوانندگان توضيح دهيد كه در ارتباط با تدوين استانداردهاي ملي، سنجش و نظارت بر توليد محصولات كشاورزي سالم، چه سازمان‌ها و نهادهاي دولتي و غيردولتي در اين زمينه با شما همكاري مي‌كنند؟

مهندس مظاهري:
امروزه به‌دليل توجه روز افزون به سلامت و بهداشت موادغذايي، تدوين قوانين ملي و بين‌المللي دراين‌باره وهم‌چنين افزايش سطح آگاهي توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان به الزامات مصرف محصول سالم، منجر به گسترش سيستم‌هاي كنترل ايمني غذا شده است؛ درحال حاضر 3 نهاد در ارتباط با سلامت غذا فعاليت مي‌كنند.
1- وزارت جهادكشاورزي مسووليت ترويج و آموزش كشاورزان درمرحله‌ي توليد و هم‌چنين فعاليت‌هاي انجام شده در باغ، مزرعه، فرآيندهاي بسته‌بندي، جداسازي و ايجاد شرايط مناسب كشاورزي يا practice Good agriculture) GAP) را به عهده دارد.
2- وظيفه‌ي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، اعمال نظارت بر شيوه‌ي فعاليت‌هاي كارگاه‌ها و كارخانجات وهم‌چنين تعيين ضوابط خاص بهداشت موادغذايي است.
3- موسسه‌ي استاندارد به عنوان تنها سازمان و مرجعي است كه وظيفه‌ي تدوين استانداردهاي ملي را عهده داراست، اين استانداردها به بيان خصوصيات مناسب موادغذايي، روش‌هاي آزمون، آئين‌ كارها، روش‌هاي نمونه‌برداري، تعيين حدود مجاز، شيوه‌ي صحيح و اصولي انبارداري، حمل ونقل و بسته‌بندي مي‌پردازد.
موسسه‌ي استاندارد براي تدوين قوانين و استانداردهاي لازم از الگوهاي بين‌المللي ISO و هم‌چنين براي تدوين استانداردهاي مربوط به موادغذايي از استاندارد كدكس استفاده مي‌كند.

*مراحل تدوين استاندارد ملي دركميته‌ي فني*
*هدف نهايي كارشناسان كميته تدوين استانداردهاي ملي بر اساس حداقل ويژگي‌هاي لازم در توليد محصول سالم* 

خبرنگار:
مراحل تدوين و نگارش استاندارد ملي در كميته‌ي فني و پس از آن چگونه‌ است؟

مهندس مظاهري:
مرحله‌ي نخست كميته‌ي اوليه است كه درآن هدف از تدوين استاندارد توضيح داده مي‌شود پس ازآن‌كه شيوه و منابع نگارش استانداردها مشخص شد جلسات كميته‌ي فني بسياري با هدف تكميل استانداردها تشكيل شده و بعد از تاييد استانداردها در كميسيون نهايي، به موسسه‌ي استاندارد ابلاغ و درنهايت در كميته‌ي ملي مطرح مي‌شود. در نشست كميته‌ي ملي از نماينده‌ي رياست موسسه‌ي استاندارد و تمام اعضاي كميته‌ي فني تدوين استاندارد، دبير و رئيس آن و هم‌چنين سازمان‌هاي مربوط دعوت به عمل مي‌آيد، پس از آن استاندارد در كميته‌ي ملي مطرح و درنهايت تصويب مي‌شود. بعد از رفع و بررسي اشكالات ويرايشي، نگارشي و فني، دبير موظف است اصلاحاتي كه به تصويب كميته‌ي ملي رسيده است در استاندارد لحاظ و آن را به منظورچاپ به موسسه‌ي استاندارد تحويل دهد. درنهايت با كسب شماره‌ي ملي به عنوان استاندارد ملي در كشور منتشر مي‌شود.

خبرنگار:
درباره‌ي تركيب اعضاي كميته توضيح دهيد. درجلسات كميته‌هاي فني نظرات و ديدگاه‌هاي كارشناسان و متخصصان از چه اعتباري برخوردار است ؟

مهندس مظاهري:
پس از تصويب پيشنهاد تدوين، دركميته‌ي برنامه ريزي تدوين استاندارد و تعيين دبير، كميته‌هاي فني از متخصصان، صاحب‌نظران و اساتيد دانشگاه‌ها تشكيل شده، سپس رئيس جلسه مشخص مي‌شود و ازنظرات و اطلاعات تمام افراد حاضر در نگارش استانداردها استفاده مي‌شود.
هدف نهايي كارشناسان و متخصصان كميته‌ي فني، تدوين استانداردي است كه حداقل ويژگي‌هاي لازم براي توليد محصول سالم را داشته باشد.

خبرنگار:
آيا تصميم نهايي براساس آراي تمام كارشناسان و متخصصان ذي‌ربط گرفته مي‌شود يا آن‌كه موسسه‌ي استاندارد تصميم‌گيرنده‌ي نهايي است؟

مهندس مظاهري:
افرادي كه در كميته‌ي فني هستند بايد درنهايت به توافق برسند و نظر مشتركي را ارائه دهند، بايد درنظر داشت كه توليدكنندگان نمي‌توانند به علت آن‌كه اجراي برخي از استانداردها برخلاف منافع اقتصادي آن‌هاست به ايمني و سلامت مصرف‌كنندگان كم توجهي كنند.

*جايگاه دبيرخانه‌ي كدكس در موسسه‌ي استاندارد ايران*
*دبيرخانه مسووليت نظارت بر فعاليت‌هاي تمام كميته‌هاي فني را به‌عهده دارد*

خبرنگار:
درصحبت‌هاي خود به اين موضوع اشاره داشتيد ‌كه مسووليت جمع آوري شواهد ومدارك براي تدوين استانداردهاي كدكس درايران به عهده‌ي موسسه‌ي استاندارد است، نهادها وشركت‌هاي همكار با موسسه را دراين باره نام ببريد.

مهندس مظاهري:
سازمان بين‌المللي كدكس داراي شاخه‌ها و اعضاي متعددي است، ايران يكي از اعضا سازمان كدكس با 23 كميته‌ي فني موادغذايي است، دبيرخانه‌ي كدكس مسووليت انجام مكاتبات، ارائه‌ي اظهارنظر و پيشنهادات در ارتباط با مدارك و استانداردهاي كدكس را عهده‌دار است.
لازم به توضيح است، كميته‌هاي فني كدكس درسازمان ‌و نهادهاي گوناگون پراكنده شده‌اند، براي نمونه كميته‌ي كدكس آلاينده‌هاي موادغذايي به موسسه‌ي استاندارد، كميته‌ي باقي‌مانده‌ي آفت‌كش‌ها به وزارت جهادكشاورزي و نيز كميته‌ي بهداشت موادغذايي به وزارت بهداشت واگذار شده است، هم‌چنين چند كميته‌ي ديگر نيز در وزارت صنايع مستقر شده است.
دبيرخانه‌ي كدكس كه مسووليت نظارت برفعاليت‌ كميته‌هاي فني را دارد در موسسه‌ي استاندارد مستقر شده است. بسياري از كميته‌هاي نام برده درحال حاضر فعال و درتدوين مدارك و استانداردهاي بين‌المللي مشاركت دارند و پس از بررسي و در نظر گرفتن منافع ملي، اقتصادي و ايمني مصرف‌كننده نظرات خود را درمورد موضوعات بيان شده در كدكس اعلام مي كنند. استانداردهاي كدكس براساس دوهدف حفظ سلامت و ايمني مصرف‌كننده و از سويي تجارت درسطح بين‌المللي تصويب مي‌شود. در مواردي كه اجراي استانداردها‌ي بين المللي توليد و فرآوري محصولات غذايي مشكل و امكان‌ ناپذير باشد كشورهاي توليدكننده‌ي محصولات غذايي متضررمي‌شوند و تجارت آن محصول درسطح جهاني از بين مي‌رود بنابراين بايد درتدوين استانداردهاي كدكس منافع اقتصادي كشور توليدكننده نيز درنظر گرفته شود. خوشبختانه كميته‌ي فني كدكس آلاينده‌هاي غذايي ايران تا به امروز نقش مهمي در تدوين استاندارد حد مجاز افلاتوكسين در مغزهاي درختي مانند پسته، فندق و بادام ايفا كرده است؛ و هم چنين مطالعات و فعاليت‌هاي تحقيقاتي بسياري در كميته‌هاي كدكس آلاينده‌ها انجام شده و نتايج آن‌ها را به سازمان كدكس منعكس كرديم.
به‌طور مثال روش نمونه‌برداري از مغزهاي درختي براي انجام آزمون تعيين آفلاتوكسين بخشي از فعاليت‌هاي كارگروه كميته‌ي فني كدكس آلاينده‌ها بوده است كه در انجام اين امر مطالعات و تلاش‌هاي قابل توجهي اعمال شد.
بايد به‌اين نكته توجه داشت كه درارتباط با آلاينده‌هاي غذايي مانند مايكوتوكسين‌ها، نمونه‌برداري از اهميت بيشتري نسبت به آناليز نمونه‌ها برخورداراست، زيرا دربسياري از مواقع نمونه‌برداري اشتباه، ميزان درصد خطاي نتيجه‌ي آزمون را افزايش مي‌دهد؛ براي نمونه ممكن است دريك گوني 50 كيلويي پسته تنها 50 گرم آن آلوده باشد حال اگر نمونه‌برداري از بخش آلوده انجام شود نتيجه‌اي كه از آزمون سنجش مايكوتوكسين انجام مي‌شود اشتباه و درنتيجه سرنوشت آن محموله از منظر سلامت تغيير پيدا مي‌كند، كه حالت عكس اين مسئله نيز وجود دارد؛ براي نمونه ممكن است بخش كوچكي از بسته‌ي محصول كشاورزي، سالم باشد و نمونه‌برداري از آن ناحيه انجام شود، درنتيجه يك محموله‌ي آلوده، سالم گزارش مي‌شود.

*مراحل تدوين استاندارد كدكس*

خبرنگار:
درتدوين استانداردهاي كدكس، مراحل جمع آوري اطلاعات و تصويب اين استانداردها متدولوژي خاصي اعمال مي‌شود؟

مهندس مظاهري:
تدوين استاندارد كدكس در 8 مرحله انجام مي‌شود، كشورهاي عضو سازمان بين‌المللي كدكس داراي كميته‌هاي متعددي هستند، براي نمونه دبيرخانه و كميته‌ي كدكس آلاينده‌ها در كشورهلند واقع است. درجلسات سازمان بين‌المللي كدكس به موضوعاتي مانند تدوين و تكميل استانداردهاي موجود و هم‌چنين پيشنهاد و ارائه‌ي استانداردهاي جديد پرداخته مي‌شود. كشوري كه براي اولين بار پيشنهاد تدوين استاندارد محصولي را ارائه مي‌دهد، بايد آمار توليد ماده‌ي غذايي و هم‌چنين دلايل و مداركي در ارتباط با خطرات آلاينده‌ي موردنظر را در جلسات كدكس ارائه دهد. پس از توجيه اهميت استاندارد، در اجلاس كدكس براي تصويب آن از اعضا راي‌گيري خواهد شد وپس از اعلام موافقت اكثر اعضا، تصميمي درمورد تشكيل كارگروه گرفته شده و اعضاي آن به صورت داوطلبانه مشخص مي‌شود. براي نمونه استاندارد حدمجاز افلاتوكسين انجير، دوسال گذشته به‌وسيله‌ي كشور تركيه پيشنهاد شد، كه كميته‌ي فني كدكس آلاينده‌هاي غذايي ايران نيز به عضويت در كارگروه الكترونيكي تدوين استاندارد آيين كار كاهش آفلاتوكسين درآمده و اعضا موظف به تدوين مقاله‌ي تحليلي آيين كاركاهش آفلاتوكسين در انجير شدند.
براي نمونه بايد عوامل موثر درتوليد سم همانند مكان و مراحل احداث باغ، شرايط كاشت و شرايط آب و هوايي منطقه درنظر گرفته شود، درنهايت راهكارهاي كنترل سم مانند رعايت GSP، GHP، GTP و ISO 22000 ارائه مي‌شود كه تمام اين موارد به‌عنوان مقاله‌ي تحليلي مطرح مي‌شود.
كشور تركيه 3 بارپيش نويس آن‌را ارائه داد و ايران نظراتش را به‌عنوان عضوي از كارگروه بيان كرد. براي نمونه در پيش نويس اوليه‌، كشور تركيه پيشنهاد داد كه بايد انجام فرآيندها بر اساس HACCP باشد اما كشور ايران اعلام كرد بهتر است ISO22000 جايگزين HACCP شود. قبل از برگزاري اجلاس، پيش نويس و مدارك مورد بحث كدكس به دبيرخانه ابلاغ مي‌شود و دبيران مربوطه آن‌را در كميته‌ي كدكس ميان اعضا مطرح خواهند كرد. پس از جمع‌آوري نظرات اعضاء، پيشنهاد نهايي را به سازمان بين‌المللي كدكس مي‌فرستيم و در اجلاس كدكس درسال آينده مطرح مي‌شود و براساس نياز، تحقيقات بيشتري انجام شده و هم‌چنين اطلاعات جديد از ديگر كشورها جمع‌آوري، و مقالات تحليلي چندين بار اصلاح مي‌شود تا اين نتيجه حاصل شود كه ادله‌ي كافي براي ارائه‌ي حدمجازها بدست آمده است. درارتباط با استاندارد حدمجاز آفلاتوكسين انجير اعضاي كارگروه الكترونيكي پيشنهادات خود را ارائه، و پس از نهايي شدن آن‌را به كدكس اعلام كردند. لازم به ذكراست، اين استاندارد در آوريل 2008 نهايي شد.

خبرنگار:
آيا استانداردهاي كدكس تدوين شده قابليت تغيير و تجديدنظر دارد؛ يا آن‌كه پس از تصويب ثابت و اجراي آن براي تمام كشورهاي عضو كدكس الزامي است؟

مهندس مظاهري:
كشورهاي عضو كدكس مي‌توانند پيشنهادات خود را درارتباط با استاندارد كدكس ارائه دهند و در صورت امكان و صلاح‌ديد كارشناسان تجديدنظر شده و نظرات كارشناسي و مفيد درآن اعمال شود.

خبرنگار:
پس ازآن‌كه استاندارد كدكس نهايي شد قابليت بيان و ابلاغ درسراسر جهان را خواهد داشت؟

مهندس مظاهري:
باتوجه به آن‌كه استاندارد كدكس بين‌المللي است كشورها براي حفظ منافع تجاري‌شان بهتر است كه كدكس بين‌المللي را به عنوان استاندارد ملي خود بپذيرند.

*اعمال بيشترين سختگيري‌ها درتدوين استاندارد ملي از سوي اتحاديه‌ي اروپا*
*توجه بيش ازحد به سلامت محصولات كشاورزي منجر به زيان اقتصادي كشورهاي توليدكننده مي‌شود؟*

خبرنگار: 
به گفته‌ي كارشناسان اتحاديه‌ي اروپا بيشترين سختگيري را در مورد تدوين استانداردهاي آلاينده‌هاي غذايي اعمال مي‌كند.

مهندس مظاهري:
درست است، هميشه‌ ميان كشورهاي توليدكننده و اتحاديه‌ي اروپا براي تعيين حدمجازها اختلاف نظر وجود دارد. باتوجه به‌آن‌كه كشورهاي اتحاديه‌ي اروپا مصرف كننده هستند تنها به امر سلامت و ايمني براي تعيين حدمجازها توجه مي‌كنند و هميشه پائين‌ترين عدد پيشنهادي مربوط به آنهاست. براي نمونه ايران مقاله‌ي تحليلي آفلاتوكسين پسته را در سال 2001 ارائه داد و پس از پيگير‌ي‌هاي مداوم اصلاح و تجديد نظرهايي در اين باره انجام شده است. درارتباط با تعيين حدمجاز آفلاتوكسين پسته كارگروه الكترونيك آن شامل كشورهاي ايران،ژاپن، آمريكا، تركيه، اتحاديه‌ي اروپا و شوراي بين‌المللي خشكبار بودند. بنابراين استانداردهاي تدوين شده پس از طي 8 مرحله نهايي و اعلام مي‌شوند پس از آن‌كه استاندارد در كدكس تصويب شد كشورهاي عضو سازمان تجارت جهاني (WTO) ملزم به رعايت و اجراي اين استانداردها هستند؛ ايران سعي دارد در جهت استانداردهاي بين‌المللي حركت كند و آن‌ها رابه عنوان استاندارد ملي بپذيرد.

خبرنگار:
آيا كدكس تعامل تكنولوژيك و اقتصادي را ميان كشورهاي توسعه يافته مانند اروپا و كشورهاي توليد كننده تعريف كرده است، تا به اين شيوه به ارتقاء سطح استاندارد كمك كند و ازسويي مصالح كشورهاي توليدكننده نيز درنظر گرفته شود؟

مهندس مظاهري:
تعيين حدمجازدر آلايند‌هايي كه سرطان‌زايي آن‌ها اثبات شده  براساس ALARA (كم‌ترين عدد قابل دستيابي) درمورد افلاتوكسين‌ها انجام شده است. يعني ما بايد بتوانيم با رعايت ضوابط GHP,GSP,GMP,GAP,…. محصول پسته‌اي توليد كنيم كه تاحد ممكن سالم باشد، اما بايد به اين نكته توجه شود كه درمورد پيدايي آلاينده‌هاي طبيعي عواملي مانند شرايط جوي و طبيعت تأثيرگذار هستند و ما قادر نيستيم شرايط را صدصد كنترل كنيم اما مي‌توانيم با رعايت ضوابط ميزان آن‌را به حداقل برسانيم.

خبرنگار:
شما درصحبت‌هاي خود به استانداردهاي توليد پسته اشاره كرديد كه درواقع اجراي اين استانداردها تضمين كننده‌ي منافع ملي و اقتصادي ايران در بازارهاي جهاني محصولات كشاورزي است؛ باتوجه به اين كه محصول پسته مصرف بسياري در بازار داخلي دارد؛ و مايكوتوكسين‌ها يكي از آلاينده‌هاي طبيعي شايع در محصولات خشكبار به‌ويژه پسته هستند؛ آيا نظارت هدفمندي از منظر سلامت وكيفيت اين محصولات در بازارهاي داخلي اعمال مي‌شود.

*وجه تشابه يا تمايز استاندارد ملي و استاندارد بين‌المللي كدكس* 

مهندس مظاهري:
براي تعيين حدمجاز آفلاتوكسين پسته بايد روش آزمون را در ابتدا مشخص وهم‌چنين استاندارد نمونه‌برداري واحد نوشته شود تا تمام كشورها با روش نمونه‌برداري و آزمون يكسان عمل كنند، پس از انجام تحقيقات و تكميل اطلاعات و ارائه‌ي دلايل و مدارك حدمجاز تصويب مي‌شود.

خبرنگار:
حد مجاز افلاتوكسين پسته براساس استانداردهاي بين‌المللي به چه ميزان است؟ آيا آمار و اطلاعاتي در ارتباط با ميزان آفلاتوكسين موجود در پسته‌ي ايران وجود دارد كه درواقع به‌عنوان اساس كار دراين امرپذيرفته شود؟

مهندس مظاهري:
حد مجازمجموع افلاتوكسين‌هاي گروهG,B پسته‌ي ايران براساس استانداردهاي ملي 15ppb است.

خبرنگار:
استانداردهاي بين‌المللي چه رقمي را درمورد حد مجاز افلاتوكسين اعلام كرده اند؟

مهندس مظاهري:
حدمجازاتحاديه‌ي اروپا باتوجه به آن‌كه از كشورهاي مصرف‌كننده و خريدار هستند عدد 4ppbاست، باتوجه به آن‌كه كشورهاي اروپايي توليدكننده‌ نيستند در اكثر مواقع قوانين سختي را درارتباط با صادرات محصولات غذايي اعمال مي‌كنند. در دومين اجلاس كدكس آلاينده‌ها كه ازتاريخ 31 مارس تا 4 آوريل 2008 در كشورهلند برگزارشد، عدد حداكثر 15ppbبراي افلاتوكسين كل در پسته قبل از فرآوري و عدد حداكثر 10ppbبراي افلاتوكسين كل در پسته‌ي آماده‌ي مصرف به تصويب رسيد و استاندارد و روش نمونه برداري نيز مشخص شد. استاندارد ملي ايران 15ppb است البته بايد به اين نكته توجه كرد كه تاكنون اين عدد درمورد صادرات براساس كشوري كه به آن محصول صادر مي‌شود متغير بوده است براي نمونه كشورهند ممكن است محموله‌هاي پسته رابا 30ppbحدمجاز افلاتوكسين از ايران خريداري كنند اما با تصويب حد مجاز افلاتوكسين پسته در كدكس تمام كشورهاي عضو كدكس مي‌توانند براساس حدمصوب كدكس عمل كنند. براي تدوين استانداردهاي ملي سعي مي‌كنيم كه براساس استاندارد ISO و كدكس عمل كنيم كه در برخي از موارد به عنوان استاندارد ملي پذيرفته مي‌شوند درمواردي كه محصول، تنها بومي ايران باشد، استاندارد ملي براساس تجربيات آزمايشگاهي و خصوصيات محصول تدوين مي‌شود.

خبرنگار:
بنابراين الزامي وجود ندارد استاندارد ملي مطابق استاندارد كدكس باشد؟

مهندس مظاهري:
درست است اما سياست كاري موسسه‌ي استاندارد ايران، براساس پذيرفتن استاندارد كدكس به‌عنوان استاندارد ملي است. ايران براي حضور و عضويت دربازارهاي تجارت جهاني يا WTO بايد استانداردهاي بين‌المللي كدكس را اساس كار خود قراردهد.

خبرنگار:
آيا تا به‌حال درقالب طرح‌هاي تحقيقاتي و يا به صورت موردي ميزان آفلاتوكسين محصولاتي كه دربازار داخل كشورعرضه مي‌شود سنجيده شده است؟ براي نمونه شما در صحبت‌هاي خود اشاره داشتيد كه حد مجاز آفلاتوكسين درمحصول پسته  15ppbاست؛ آيا دراين‌باره مرجع و قانوني وجود دارد كه اگر ميزان آفلاتوكسين پسته بالاتر از حدمجاز باشد بايد اين محصولات معدوم شده و از توزيع آن‌ها در بازار داخلي جلوگيري شود؟

مهندس مظاهري:
دراستاندارد ملي حداقل ويژگي‌هاي تامين‌كننده‌ي سلامت مردم بيان مي‌شود؛ روشن است محصول پسته‌اي كه ميزان آافلاتوكسين آن 4ppbاست بسيار سالم‌تر از محصول پسته با آفلاتوكسين15ppb است. رقم 15ppb به عنوان استاندارد ملي ميزان حد مجاز افلاتوكسين پسته‌ي ايران تصويب شده است اما براي كنترل ميزان افلاتوكسين دربازارداخلي وزارت بهداشت نيزبايد بر عملكرد كارگاه‌ها، توليد و فرآوري محصولات كشاورزي نظارت داشته باشد.

خبرنگار:
آيا محصولات آلوده داراي ويژگي‌ خاصي از لحاظ ظاهري هستند، به نحوي كه مصرف كنندگان قادر به شناسايي اين محصولات باشند و از خريد آن‌ها اجتناب كنند؟

مهندس مظاهري:
به‌طورمعمول درپسته‌هاي بدرنگ، بدشكل، همراه با آثارآفت‌زدگي احتمال آلودگي محصول به سم آفلاتوكسين بيشتر است، اما اين امر دليل نمي‌شود پسته‌هايي كه از نظر ظاهري سالم هستند آلوده به سم نباشند.

*استانداردآلاينده‌هاي موادغذايي دركشور:
رعايت استاندارد غلات و خوراك دام وارداتي و پسته‌ي صادراتي رويكردي اجباري دارد*

خبرنگار:
رعايت استانداردهاي مربوط به تعيين حد مجاز افلاتوكسين داراي چه رويكردي است؟

مهندس مظاهري:
اجراي اين استانداردها تنها درمورد غلات و خوراك دام وارداتي و پسته‌ي صادراتي اجباري هستند.

خبرنگار:
آيا درارتباط با محصولات ديگر نيز سنجش و آناليز مايكوتوكسين‌ها انجام شده است؟

مهندس مظاهري:
دومحصول پسته و بادام ‌زميني بسيار مستعد به آلودگي آفلاتوكسين هستند كه كنترل اين سم تنها درمورد پسته‌هاي صادراتي انجام مي‌شود اما كنترلي درارتباط با بازار داخلي اين محصول وجود ندارد. هم‌چنين غلات و خوراك دام وارداتي نيز مشمول استاندارد اجباري از منظر مايكوتوكسين‌ها هستند و تمام اين محصولات به‌هنگام ورود به كشور كنترل مي‌شوند.

خبرنگار:
در صحبت‌هاي خود به اين مسئله اشاره داشتيد كه كشورهاي خريدار محصولات كشاورزي، به‌دليل آن‌كه تنها مصرف‌كننده‌ي محصولات كشاورزي هستند تنها ايمني زيستي و سلامت را مبناي تدوين استانداردهاي بين‌المللي قرارمي‌دهند و دراين زمينه قوانين سختي را اعمال مي‌كنند و جنبه‌ي اقتصادي محصولات و هم‌چنين حمايت‌ از توليدكنندگان براي چنين كشورهايي اهميت چنداني ندارد. بنابراين بهترنيست درارتباط با سنجش آلاينده‌هاي موادغذايي وارداتي نيز از استانداردهاي كدكس استفاده كنيم؟ يا آن‌كه استفاده از استانداردهاي ملي منافع اقتصادي و هم‌چنين سلامت مردم جامعه را تضمين مي‌كند؟

مهندس مظاهري:
سخت‌گيري‌هاي بسياري در تدوين استانداردهاي ملي مايكوتوكسين‌ها اعمال شده است، استانداردهاي ملي تا حدود بسياري شبيه به استانداردهاي اروپايي هستند.

خبرنگار:
آيا استانداردي كه براي محصولات صادراتي و وارداتي درنظر گرفته مي‌شود با استاندارد ملي متفاوت است؟

مهندس مظاهري:
محصولات كشاورزي به سه دسته‌ي صادراتي، وارداتي يا توليد ومصرف داخلي تقسيم مي‌شوند؛ در ارتباط با محصولات وارداتي مانند برنج يا خوراك دام قوانين ما براساس استاندارد ملي است، درارتباط با محصولات صادراتي نيز به‌همين شيوه عمل مي كنيم. براي نمونه استاندارد ملي شماره‌ي 5925 حدمجاز مايكوتوكسين‌ها را در موادغذايي گوناگون مانند غلات، خوراك دام، لبنيات، آب‌ميوه و... بيان كرده است، اين استاندارد در ارتباط با ميزان مايكوتوكسين‌ها در غلات و خوراك دام وارداتي اعمال مي‌شود.

خبرنگار:
درزمينه‌ي باقي‌مانده‌ي سموم در محصولات كشاورزي استاندار ملي در ايران تدوين شده است؟ با توجه به آن‌كه سنجش و كنترل سموم شيميايي محصولات غذايي در جهان از اهميت ويژه اي برخوردار است، آيا دراين باره آزمون‌هاي سنجش كيفي و سلامت محصولات انجام مي شود؟

*نبود استانداردهاي اجباري دركنترل كود و سموم شيميايي*
*مسووليت تدوين تمام استانداردهاي ملي به‌عهده‌ي موسسه‌ي استاندراد است*

مهندس مظاهري:
متاسفانه كنترل و سنجش باقيمانده‌ي سموم در هيچ نوع از موادغذايي وارداتي و صادراتي اجباري نيست. براي آن‌كه استاندارد رويكردي اجباري داشته باشد نيازمند پيمودن مراحل بسياري است؛ درابتدا بايد روش معتبري براي انجام آزمون كه با حدود مجاز هم‌خواني داشته باشد مشخص شود. براي نمونه درمورد تعيين حدمجاز مايكوتوكسين كه واحد آن ppb يا يك قسمت در بيليون است بايد روش معتبر براي تعيين و سنجش حدمجاز مايكوتوكسين‌ها در محصولات كشاورزي درحدمجاز تعيين شده وجود داشته باشد. هم‌چنين بايد به مسائلي همانند نمونه‌برداري مناسب، تدوين استانداردهاي نمونه‌برداري، تجهيزات آزمايشگاهي و روش كار مناسب پرداخته شود. درنهايت پس از انجام بررسي‌هاي لازم و monitoring موادغذايي تصميمات لازم براي اجباري شدن استانداردهاي ملي گرفته مي شود.در ارتباط با تدوين استانداردهاي سم و كود شيميايي نيز روال كار به همين شيوه است.

خبرنگار:
چه كميته‌ و يا سازماني‌ مسووليت تدوين استانداردهاي ملي مربوط به باقي‌مانده‌ي سم و كود را عهده‌دار است؟

مهندس مظاهري:
مسووليت تدوين استاندارد ملي با موسسه‌ي استاندارد است و بايد تمام استانداردهاي ملي در موسسه‌ به تصويب برسد؛ ممكن است با صلاح‌ديد مسوولين موسسه‌ اين امر به سازمان‌هاي ديگر از جمله وزارت جهادكشاورزي واگذار شود؛ اما درنهايت بايد تصميم‌ها و مطالب تدوين شده در كميته‌ي ملي موسسه‌ي استاندارد تصويب شود. كميته‌ي فني كدكس با سازمان كدكس بين‌المللي مشاركت و ارتباط نزديك دارد؛ دراين كميته‌ها بايد درتمام راهكارها و پيشنهادات ارائه شده به‌وسيله‌ي كشورهاي عضو كدكس منافع و سلامتي مصرف كننده، و ازسويي منافع اقتصادي و تجاري توليدكننده درنظر گرفته شده باشد. براي نمونه هنگامي‌كه استاندارد كدكس خرما تدوين شده بود باتوجه به آن‌كه ايران داراي واريته‌هاي (ارقام) گوناگون محصول خرما است اما به‌علت عدم مشاركت در كدكس بين‌المللي پيشنهادات خود را درارتباط با تدوين استاندارد اين محصول نتوانست ارائه دهد، بنابراين كشورهايي مانند الجزاير و تونس استاندارد كدكس خرما را براساس محصولات خود كه با خصوصيات محصول خرماي ايران مغايرت داشت، تدوين كردند. درحال حاضركميته‌ي فني كدكس باقي‌مانده‌ي آفت‌كش‌ها، كه درسازمان دفع آفات وزارت جهادكشاورزي مستقر است محدوده‌ي فعاليت آن‌ها دررابطه با بررسي استانداردهاي كدكس آفت‌كش‌ها است.
رئيس اين كميته از وزارت جهادكشاورزي و دبير آن از موسسه‌ي استاندارد انتخاب شده‌اند، دراين كميته استانداردهاي كدكس باقي‌مانده‌ي سموم بررسي مي‌شوند.

خبرنگار:
بنابراين استانداردهاي سنجش باقي‌مانده‌ي سموم درايران تدوين و تصويب شده است؟

مهندس مظاهري:
برخي از اين استانداردها تدوين شده است، استاندارد ملي هنگامي‌كه تدوين و سپس به تصويب كميته‌ي ملي برسد به‌عنوان يك قانون مطرح مي‌شود، اما همان‌طور كه در قبل نيز اشاره كردم استانداردهاي ملي ممكن است دو رويكرد تشويقي يا اجباري داشته باشند؛ درارتباط با باقي‌مانده‌ي سموم اجراي استانداردها هنوز اجباري نشده است.

*وزارت جهادكشاورزي مسوول رسيدگي و سنجش باقيمانده‌ي كود و سموم شيميايي*
*تاسيس و تجهيز آزمايشگاه‌هاي سنجش باقيمانده‌ي كود وسموم شيميايي از الزامات بخش كشاورزي‌ست*

خبرنگار:
آيا آزمايشگاه‌هاي مجهز تعيين و سنجش باقي‌مانده‌ي سموم در موسسه‌ي استاندارد وجود دارد؟

مهندس مظاهري:
در شرايط كنوني آزمايشگاه‌هاي مجهز دراين‌باره درموسسه استاندارد وجود ندارد اما قراراست درآينده به امر راه اندازي آزمايشگاه‌هاي سنجش باقي‌مانده‌ي سموم شيميايي توجه ويژه‌اي شود.

خبرنگار:
درحال حاضر مرجع و سازمان مشخصي، مسووليت رسيدگي و انجام آزمايش‌هاي تعيين باقيمانده‌ي سموم و كود شيميايي را به‌عهده ‌دارد؟

مهندس مظاهري:
وزارت جهاد كشاورزي عهده‌دار اين امراست.

خبرنگار:
بررسي‌ها و فعاليت‌هايي كه تا به امروز دراين زمينه انجام شده به صورت تحقيقاتي بوده يا آن‌كه آمار و نتايج براساس شواهد و يا انجام آزمون‌هاي عملي در سطح وسيع و رصدكردن بدست آمده است؟

مهندس مظاهري:
به علت آن‌كه سنجش و كنترل باقيمانده‌ي سموم تا به امروز رويكرد اجباري در ايران نداشته، بنابراين حركت متداومي دراين زمينه انجام نشده است.

خبرنگار:
چه مشكلات و كمبودهايي براي اجباري كردن استانداردهاي باقيمانده‌ي آفت كش‌ها وجود دارد؟

مهندس مظاهري:
بايد تعداد آزمايشگا‌ه‌هاي مجهز ومعتبر بيشتر شود ازسويي آزمايشگاه‌هاي موجود براي انجام روش‌هاي دقيق ومعتبرتجهيز شوند.

خبرنگار:
آيا روش‌هاي آزمون و اندازه‌گيري دراين‌باره تدوين شده است؟

مهندس مظاهري:
بله، روش‌هاي آزمون تدوين شده است؛ استانداردهاي بين‌المللي براي اندازه‌گيري باقي‌مانده‌ي سموم و هم‌چنين حدمجاز برخي از سموم در كدكس وجود دارد، خوشبختانه توانسته ايم برخي از استانداردهاي بين‌المللي را به ملي تبديل كنيم. اما تاسيس و تجهيز آزمايشگاه‌ها موضوعي است كه بايد اهميت شايسته‌اي به آن شود.

خبرنگار:
آيا آزمايشگاه‌هاي سنجش باقي‌مانده‌ي كود، سم و كنترل كيفي محصولات نيازمند تجهيز به ابزار كار و دستگاه‌هاي پيشرفته وهم‌چنين به‌كارگيري نيروي متخصص است؟

مهندس مظاهري:
بله، آزمايشگاه‌هاي تعيين سطح باقي‌مانده‌ي سموم نيازمند تجهيزات و دستگاه‌هاي پيشرفته مانند GCMAS و هم‌چنين كارشناسان خبره سم‌شناسي و شيمي تجزيه است كه آموزش‌هاي لازم را دراين حيطه كسب كرده باشند.

خبرنگار:
آيا در كشورما مؤسسات و نهادهاي خصوصي تاسيس شده است كه قابليت انجام آزمايش‌هاي تعيين سطح باقي‌مانده‌ي سموم را داشته باشند؟

مهندس مظاهري:
خير.

خبرنگار:
به باور شما تجهيز آزمايشگاه‌هاي كشور به دستگاه‌هاي پيشرفته و هم‌چنين بهره‌گيري از كارشناسان سم‌شناسي و شيمي تجزيه امرغيرقابل دسترسي است؟

مهندس مظاهري:
اين امرشدني و تنها نيازمند بودجه است؛ خوشبختانه كارشناسان و متخصصان شيمي تجزيه و سم‌شناسي نيز دركشور داريم. تعداد آزمايشگاه‌هاي تعيين باقي‌مانده‌ي سموم درايران بسيار محدود است و آزمايشگاه‌هاي موجود توانايي پوشش اين امر را درسراسر كشور ندارند.

*سموم مورد استفاده در بخش كشاورزي؛ عواقب بي‌توجهي به مصرف بي‌رويه كود و سموم شيميايي*

خبرنگار:
براي خوانندگان توضيح دهيد درحال حاضر چه سمومي در توليد محصولات كشاورزي استفاده مي‌شود و بي توجهي به ميزان اين سموم در مواد غذايي مصرفي، منجر به پيدايي چه مشكلاتي در جوامع بشري خواهد شد؟

مهندس مظاهري:
آفت‌كش‌ها، حشره‌كش‌ها، كودها و موذي‌كش‌ها سموم شيميايي رايج مصرفي در سراسرجهان هستند كه مصرف بي‌رويه اين سموم تاثيرات مهلكي بر سلامت انسان‌ها به ويژه سيستم عصبي خواهد داشت.

خبرنگار:
براساس مطالعات صورت گرفته درسراسر جهان استفاده ازاين مواد چه تاثيراتي بر سيستم عصبي بدن خواهد داشت؟

مهندس مظاهري:
آفت‌كش‌ها كه از طريق پوست و دستگاه تنفس جذب مي‌شوند منجربه تضعيف سيستم عصبي بدن خواهند شد؛ ريزش‌مو، تخريب سيستم عصبي و خون‌سازي از عوارض ديگر تجمع سموم شيميايي و آفت‌كش‌ها در بدن است.
ازسويي علف‌كش‌ها مشكوك به سرطان‌زايي هستند كه اين مواد با تجمع در ريه‌ها سبب اختلال در سيستم تنفسي مي‌شوند.

خبرنگار:
با توجه به توضيحات شما درارتباط با تاثير سموم دربدن و هم‌چنين بيان عواقب بي‌توجهي به اين امر بر سلامت انسان‌ها، به نظر شما کنترل محموله‌هاي غذايي ازنظر باقي‌مانده‌ي سم و كود درسطح كشور حركتي غيرضروري است؟

مهندس مظاهري:
بايد وزارت جهادكشاورزي اعلام كند كه چه محموله‌هايي بايد بررسي شود، براي نمونه وزارت جهادكشاورزي ادعا مي‌كند كه درتوليد محصول انجير از سم استفاده نمي‌شود بنابراين الزامي نيست كه آزمون‌هاي گران قيمت سنجش باقي‌مانده‌ي سم انجير در آزمايشگاه‌هاي مجهز انجام شود زيرا وزارت جهاد كشاورزي بر مراحل توليد انجير نظارت و سلامت آن‌ها را گواهي مي‌كند؛ درصورتي‌كه عمل سم‌پاشي انجام شد، بايد گزارش داده شود تا آزمون‌هاي سنجش باقي‌مانده‌ي سموم شيميايي انجام شود.

خبرنگار:
از سخنان شما مي‌توان اين‌گونه برداشت كرد كه درمواقع خاص و بحراني بايد بخشي از محصولات كشاورزي موجود در ميادين ميوه ‌وتره‌بار كنترل شود، كه اين امر مستلزم انجام مجموعه‌اي از آزمون‌ها در آزمايشگاه‌هاي مجهز تعيين كيفيت و سلامت محصولات كشاورزي است كه انجام آن به عهده‌ي موسسه‌ي استاندارد يا سازمان‌ها و موسساتي است كه با موسسه‌ي استاندارد تفاهم‌نامه‌ي همكاري دارند.

مهندس مظاهري:
درحال حاضر وظيفه‌ي موسسه‌ي استاندارد تدوين قوانين و استانداردهاي مربوط به حدمجاز آلاينده‌ها، تعيين روش‌هاي آزمون و شيوه‌ي نمونه‌برداري محصولات است. اما اگر رعايت استانداردها اجباري شود وظيفه‌ي كنترل سلامت محصولات كشاورزي به عهده‌ي موسسه‌ي استاندارد و يا آزمايشگاه‌هاي همكار است.

ادامه دارد....

خبرنگار: مهندس مرجان طاووسي
خبرنگار: مهندسي كشاورزي سرويس مسائل راهبردي ايران