اشاره:
آن‌چه كه در پي مي‌آيد چهارمين بخش از گفت و گوي تفصيلي خبرنگار سرويس مسائل راهبردي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) با دكتر پرويز كردواني، چهره‌ي ماندگار علمي كشور و پدر كوير شناسي ايران، درباره سياست‌هاي مديريت و بهره‌برداري از منابع آب كشور است.
دكتر كردواني در اين بخش از گفت و گوي خود درباره‌ي سه مسئله اساسي منابع آب تهران توضيح مي‌دهد.
خبرنگار:
در بخش پيشين توضيح داديد كه به دليل پر شدن سدها از رسوبات، اين دسته از منابع آب تهران در 2 دهه‌ي آينده با مشكل جدي مواجه خواهند شد. اما شما همچنين معتقد بوديد كه منابع آب زيرزميني تهران نيز رو به اتمام است؛ در حالي كه ضمن آن كه آب سدها به تهران منتقل مي‌شود، بارندگي اين شهر نيز چندان كم نيست. بنابراين چطور ممكن است كه منابع آب زيرزميني تهران تغذيه نشود؛ درباره‌ي چرايي اتمام منابع آب زيرزميني تهران، بيشتر توضيح دهيد.
سفره‌هاي آب زيرزميني سطحي تهران؛ آلوده به فاضلاب
سفره‌هاي عميق؛ رو به اتمام
آبي كه در زمين نفوذ مي‌كند ، نمي‌ايستد، بلكه حركت مي‌كند. سفره‌هاي آب زيرزميني به صورت لايه لايه است. سفره هاي موجود در عمق 25 – 20 متري از سطح زمين را سفره ي سطحي مي‌گويند. زير اين لايه، قشر ديگري وجود دارد كه به آن، سفره ي نيمه عميق گفته مي‌شود. آبهاي زيرزميني عميق و نيمه عميق در بين دو لايه غير قابل نفوذ قرار دارند. به همين دليل در صورتي كه در حفر چاه به آب شور برسيم، گاه مهندسين اعلام مي‌كنند كه ممكن است لايه‌ي پايين‌تر شور نباشد؛ چرا كه آبهاي زيرزميني بين دو قشر قرار گرفته‌اند.
70 درصد از آب مصرف شده در تهران وارد زمين شده و فاضلاب زيرزميني را تشكيل مي‌دهد. چاه‌هاي متعلق به سرويس‌هاي بهداشتي، خود بخشي از مسئله‌ي آب تهران هستند.
خبرنگار:
پايين‌ترين لايه‌هاي سفره‌هاي آب زيرزميني از كجا تغذيه مي‌شوند؟
سفره‌هاي آب زيرزميني عميق تهران از مكاني دورتر تغذيه مي‌شود
آب بارندگي يا فاضلاب به اين لايه‌ها نفوذ نمي كند
اين سفره‌ها تقريباً فاقد تغذيه و رو به اتمام هستند
يك سوم آب آشاميدني تهران از اين سفره‌ها تأمين مي‌شود
سدها؛ منبع دوم تامين كننده آب تهران، در آينده از رسوبات پر خواهند شد
شهر تهران با خطر شور شدن آب مواجه نيستيم، بلكه خطر تمام شدن آن مطرح است
پيامد ديگر احداث سدها؛
محدود شدن امكان ساختمان سازي درتهران به دليل تمام شدن معادن شن و ماسه در30 سال آينده
دكتر كردواني:
آب از مناطق دورتري در زير زمين جريان پيدا مي‌كند و به اين لايه‌ها وارد مي‌شود. از اين رو بارندگي و يا نفوذ آب در لايه‌هاي بالاي آنها تأثيري در تغذيه‌ي اين سفره‌ها ندارد. سفره‌هاي نيمه عميق و عميق از جاي ديگري تغذيه مي‌شوند كه اين مساله، خود بيانگر لايه لايه بودن آن است. با توجه به اين موارد است كه گفته مي‌شود تهران تقريباً فاقد تغذيه است.
ميزان برداشت ما از سفره‌هاي زيرزميني بالا است. به گونه‌اي كه اين ميزان برداشت، سطح آب زيرزميني را كاهش خواهد داد؛ در شهر تهران با خطر شور شدن آب مواجه نيستيم بلكه خطر تمام شدن آن مطرح است.
در شهر ورامين امكان شور شدن آب به دليل انتقال آبهاي آن به تهران و استفاده از چاه‌ها وجود دارد. حفر چاه، در دشت‌هايي نظير كرج، شهريار،علي شاه عوض و رباط كريم كه داراي آبهاي زيرزميني هستند منجر به پايين رفتن سطح آب اين مناطق و بالاخره اتمام آن خواهد شد.
در تهران در ميدان محمديه چاهي حفر شده و بدين شكل آب زيرزميني تهران كه ممكن است آلوده باشد را به رباط كريم منتقل مي كنند و مردم اين منطقه برسر ذو‌ق آمده كه آب دارند، اين در حالي است كه آنها در گذشته از آب سالم و بهداشتي رود كرج و قنات‌هاي شيرين استفاده مي‌كردند.
اگرچه تنها حدود يك سوم آب آشاميدني تهران از منابع آب زيرزميني تأمين مي‌شود، اما چنان‌كه در پيش توضيح دادم، سدهاي تأمين كننده‌ي آب تهران نيز در آينده از رسوبات پر خواهند شد و كاركرد خود را از دست خواهند داد. از طرفي، احداث سدهاي ديگر نيز بر روي رودهاي كرج و جاجرود امكان‌پذير نيست. تهران نه تنها با مشكل جدي نبود منابع آب در آينده نزديك مواجه خواهد شد، بلكه با توجه به آن كه ديگر رودي به دشت‌هاي اطراف آن نمي‌ريزد و رسوباتي بر جاي نمي ماند، معادن شن و ماسه نيز طي 30 سال آينده تمام خواهد شد. به معناي ديگر براي ساختمان سازي با مشكل نبود يكي از مهمترين مصالح مواجه خواهيم شد؛ به اين ترتيب امكان ساختمان سازي نيز محدود خواهد شد؛ به دليل آن كه با برداشت شن و ماسه سرانجام روزي فرا مي‌رسد كه ديگر شن وماسه‌اي براي ساختمان سازي وجود نخواهد داشت. سرانجام شرايط تهران نيز از لحاظ ساختمان‌سازي همانند شهر يزد خواهد شد.
رود‌خانه‌هايي كه به فاضلاب تبديل مي‌شوند
فاضلاب‌هايي كه انواع كشت و حتي سبزيجات را تغذيه مي‌كنند
خبرنگار:
تأثير بارندگي‌ها نيز چنان‌كه توضيح داديد در تغذيه‌ي سفره‌هاي عميق آب زيرزميني محدود است.
دكتر كردواني:
بارندگي‌هايي هم كه در سطح تهران صورت مي‌گيرد، باعث تغذيه‌ي سفر‌ه‌ي آب زيرزميني تهران مي‌شود، اما بيشتر سفره‌هاي سطحي را آب هاي آلوده تشكيل مي‌دهند. از سوي ديگر با توجه به آن كه پشت بام و خيابان‌هاي تهران، آسفالت و كف جوي‌ها نيز سنگ فرش هستند، به محض وقوع بارندگي، آبهاي سطحي طغيان مي كنند و به صورت سيل در جنوب اين شهر جاري مي‌شوند.
به عنوان مثال در زمان بارندگي، آب، ميدان شوش را فرا مي‌گرفت، به طوري كه در امر عبور و مرور نيز خلل ايجاد مي‌كرد. آب گرفتگي در حدي بود كه براي جلوگيري از تخريب مغازه‌ها، از گوني استفاده مي‌شد. خوشبختانه شهرداري براي مقابله با اين امر، كانال‌هايي ايجاد كرده كه آبهاي سطحي را به ورامين و يا جنوب شهر ري هدايت مي‌كند. كشاورزان در مناطق فوق‌الذكر، به علت برخورداري از آب فراوان به شوق آمده و از انواع كشت بهره مي‌برند كه متاسفانه همه‌ي آنها آلوده است و اين خود مسئله‌اي ديگر به مسائل آب و بهداشت آب تهران افزود.
فاضلاب‌ها به دو دسته تقسيم مي‌شوند:
1- فاضلاب سطحي، كه در خيابان‌ها جاري است
2- فاضلاب زيرزميني
ما همچنين با دونوع آلودگي اب مواجه هستيم:
1- آلودگي شهري، كه آلودگي آن بيشتر ازنوع بيولوژيكي است كه حاوي ميكروب و باكتري نيز مي باشد
2- آلودگي صنعتي به نام فاضلاب و پسآبهاي صنعتي كه شيميايي هستند.
بدين شكل آب قابل استفاده در حال اتمام و تبديل به آبهاي غير قابل استفاده است. نكته‌ي مهم اين است كه رفع آلودگي آب تنها تا حدي امكان پذير است و گاه به طور كامل ممكن نيست.
تهران سه رود فاضلاب دارد كه عبارتنداز:
1- رودخانه‌ي سرخه حصار 2- رودخانه‌ي فيروزآباد 3- رودخانه‌ي كن
1- رودخانه‌ي سرخه‌حصار:
اين رودخانه آبهاي سطحي شرق تهران نظير تهران‌پارس و تهران نو را جمع‌آوري كرده و از كنار كوه‌هاي بي‌بي‌شهربانو، از شرق شهرري به ايستگاه بهرام ورامين مي‌ريزد. در طول اين مسير، از آب اين فاضلاب براي سبزي‌كاري و كشاورزي استفاده مي‌شود.
2- رودخانه‌ي فيروزآباد:
آبهاي سطحي قسمت‌هاي مركزي تهران مانند تجريش وميدان امام را به قوچ‌حصار، نجم آباد و غيره مي‌ريزد.
اين مناطق در گذشته آبادي‌هايي بوده‌اند كه تخليه شده‌اند. فاضلاب‌ها صدها هكتار از مزارع را در اين مناطق آبياري مي كنند. سبزي شهر تهران در فصول بهار و پاييز محصول همين شهراست كه به وسيله‌ي آب فاضلاب‌ها تغذيه شده است.
دولت درمورد آبياري مزارع توسط فاضلاب ها ، نتوانست اقدام مؤثري داشته باشد؛ چرا كه مردم خواهان آب بودند. به طوري كه كشاورزان، ماهانه مبلغي را به حساب دولت واريزمي‌كنند تا آب آنها تامين شود. گاه فاضلاب بيمارستان‌ها و مرده شورخانه ها نيز به شكل غير بهداشتي دفع مي‌شود.
اگر چه سال گذشته اعلام شد آب رودهاي الوده به فاضلاب‌ها ميكروب وبا ندارند، اما حاوي كرم آسكاريس و ساير ميكروب‌ها هستند.
3- رودخانه كن:
از كوه‌ها و آب مناطق غرب تهران تغذيه مي‌شود و پس ازعبور اززير پل اتوبان تهران- قم به كويرمي‌ريزد.
يكي از علل وجود فاضلاب در شهر تهران، آلوده شدن سريع آب چشمه هاي تميزوخوبي است كه ازتجريش بيرون مي آيند.
بيش از 300 قنات دردشت تهران موجود است كه همگي آلوده هستند.
فاضلاب ساختمان‌هاي بنا شده درشهر نيز گاه به داخل قنات‌ها ريخته مي‌شوند. قنات‌ها ، تنها منبع آبي تهران دردوران گذشته محسوب مي شدند و بهترين آب آشاميدني متعلق به قنات شاه قاجاربود.
ادامه دارد...
نظرات