سفر، به‌عنوان یک تجربه‌ لذت‌بخش و آگاهی‌بخش، نه تنها برای فرد خاطرات خوشی به‌جا می‌گذارد، بلکه به عنوان یک پدیده‌ گسترده اجتماعی و اقتصادی، تاثیرات زیادی بر محیط زیست و جوامع محلی دارد؛ توجه به پسماند در سفر و گردشگری امروزه به یکی از مسائل حیاتی تبدیل شده است. متاسفانه، گردشگری به‌ویژه در مقاصد پرطرفداری مانند استان گیلان، با تولید انبوه پسماندهای مختلف، از پلاستیک‌ها و زباله‌های خانگی گرفته تا مواد مصرفی و بسته‌بندی‌های غیرقابل تجزیه، می‌تواند به آسیب‌های جدی به طبیعت و اکوسیستم‌های بومی منجر شود.

آیا شایسته است همانطور که سفر به گیلان با وجود طبیعت مخملی سرسبز همواره خاطرات خوش برای گردشگران برجا می‌گذارد، از آنان ردپای آلودگی و انبوه پسماندهای تجزیه ناپذیر به‌جا بگذارد؟ پاسخ به این سوال، نیازمند بازنگری در رفتارهای ماست. گردشگران، به‌عنوان افراد مسئول، باید در هر سفر خود به پسماندهایی که تولید می‌کنند توجه کنند. این امر نه تنها با استفاده از منابع تجدیدپذیر، کاهش مصرف پلاستیک و بازیافت مواد ممکن است، بلکه می‌تواند باعث شود تا تجربه‌ گردشگری به جای آسیب زدن به محیط زیست، به تقویت حفاظت از طبیعت و ارتقای آگاهی‌های زیست‌محیطی منجر شود.

هادی حق شناس، نماینده عالی دولت در استان گیلان بارها در جلسات مختلف بر اهمیت حفاظت از محیط زیست و مدیریت پسماند تأکید کرده و حتی در مراسم معارفه خود به‌عنوان استاندار گیلان، محیط زیست را به‌عنوان اولویت اصلی استان دانست و اظهار کرد: بر حفاظت از محیط زیست تأکید داریم و این موضوع به‌عنوان سه اولویت اصلی مطرح است.

وی همچنین در جلسه‌ای به مشکلات ناشی از انبوه زباله‌های رها شده توسط مسافران در طبیعت گیلان اشاره و از بی‌توجهی برخی گردشگران به محیط زیست گلایه و تأکید کرده که برای حفظ زیبایی‌های طبیعت استان و جلوگیری از آلودگی محیط زیست، نیازمند همکاری و مسئولیت‌پذیری بیشتر از سوی مسافران و گردشگران هستیم.​

استاندار گیلان گفته است: مشکلات گیلان در حوزه محیط زیست باید به دغدغه مردم نیز تبدیل شود، تا زمانی که مسئله تالاب بین‌المللی انزلی، پسماند و مشکلات زیست محیطی استان به مسئله مردم به طور جدی تبدیل نشده، نمی‌توان بر مشکلات فائق آمد.

شهرام توانا، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند گیلان هم در گفت‌وگویی با اشاره به لزوم تدوین الگوی سفر در راستای حفظ محیط زیست گفت: جرایم رانندگی باعث شد تا ملاحظات توسط گردشگران رعایت شود اما در حوزه پسماند و محیط‌ زیست این جرایم وجود ندارد و می‌طلبد که جریمه در این چارچوب وجود داشته باشد.

وی افزود: حضور گردشگران با همه برکتی که به همراه دارد در استان تبعاتی را نیز به دنبال دارد که یکی از آنها در حوزه محیط زیستی است، زیرا بعد از تعطیلات پایان هفته یا تعطیلات نوروزی متاسفانه سرانه تولید زباله استان دو برابر می‌شود!

بنابر موارد مذکور، اهمیت توجه به پسماند در سفر نه‌تنها در کاهش اثرات منفی گردشگری بر محیط زیست بلکه در حفظ منابع طبیعی و زیبایی‌های طبیعی برای نسل‌های آینده نیز نهفته است. با تغییر در شیوه‌های مصرف و اعمال روش‌های پایدار، می‌توانیم خاطراتی خوش از سفرهایمان بسازیم که به‌جای آسیب به محیط زیست و طبیعت، به حفظ آن کمک کند. در این راستا دکتر حبیب محمودی چناری، مدیر گروه مطالعات ناحیه‌ای جهاددانشگاهی گیلان و پژوهشگر پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی به اهمیت حفظ محیط زیست در سفر و گردشگری می‌پردازد.

حبیب محمودی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در خصوص مدیریت پسماند در سفر و تعطیلات نوروز، اظهار کرد: مدیریت گردشگران در طبیعت، به‌ویژه در سفر و ایام نوروز، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و اجرای راهکارهای عملی است تا هم از تخریب محیط زیست جلوگیری و هم تجربه‌ای لذت‌بخش و ایمن برای گردشگران فراهم شود.

وی آموزش و آگاهی‌بخشی به گردشگران را یکی از راهکارهای عملی دانست و افزود: یکی از ابزارهای مؤثر در مدیریت گردشگری، آموزش و آگاهی‌بخشی به گردشگران است. در این زمینه می‌توان از طریق رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های موبایل به انتشار اطلاعات مربوط به رفتار مسئولانه در طبیعت پرداخت، این اطلاعات شامل نحوه دفع زباله، خطرات آتش‌سوزی و اصول احترام به محیط زیست می‌شود.

پژوهشگر پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی با بیان اینکه یکی از راهکارهای مهم برای جلوگیری از فشار زیاد بر محیط زیست، تعیین ظرفیت و کنترل تعداد گردشگران در مناطق طبیعی است، تصریح کرد: در مناطق طبیعی پرطرفدار مانند پارک‌ها، جنگل‌ها و رودخانه‌ها، باید ظرفیت مشخصی برای تعداد گردشگران تعیین گردد و از ورود بیش از حد گردشگران جلوگیری شود. همچنین برای مناطق حساس، سیستم رزرواسیون آنلاین می‌تواند به کاهش شلوغی و جلوگیری از تخریب محیط زیست کمک کند.

محمودی چناری بیان کرد: می‌توان با استقرار ایستگاه‌های نظارتی و امدادی از اثرات مخرب بر محیط زیست کاست، به عبارتی در ورودی مناطق طبیعی، ایستگاه‌هایی برای نظارت بر رفتار گردشگران و ارائه کیسه‌های زباله تجزیه‌پذیر باید ایجاد شود؛ تیم‌های امداد و نجات باید در مناطق پرخطر مستقر شوند تا در صورت بروز حادثه، اقدامات فوری انجام شود.

مدیر گروه مطالعات ناحیه‌ای جهاددانشگاهی گیلان ادامه داد: با توجه به خطرات آتش‌سوزی در ایام نوروز، باید تدابیر ویژه‌ای برای جلوگیری از وقوع آن اندیشید، مثلا در مناطق مستعد آتش‌سوزی، روشن کردن آتش ممنوع اعلام و جریمه‌های سنگین برای متخلفان در نظر گرفته شود.

وی اجرای طرح‌های تشویقی را از دیگر عوامل موثر بر حفظ محیط زیست دانست و افزود: برای حفظ زیبایی و سلامت محیط زیست گردشگرانی که در برنامه‌های پاکسازی طبیعت مشارکت می‌کنند،  با جوایز نمادین تشویق شوند.

محمودی با اشاره به اهمیت توسعه زیرساخت‌های پایدار گفت: وجود زیرساخت‌های مناسب در مناطق طبیعی مثل سرویس‌های بهداشتی سیار و سطل‌های زباله تفکیک‌شده، به حفظ محیط زیست و رفاه گردشگران کمک می‌کند. در مناطق پرتردد باید سرویس‌های بهداشتی سیار مستقر شوند تا از آلودگی محیط زیست جلوگیری شود و همچنین نصب سطل‌های زباله تفکیک‌شده در نقاط مختلف، به تفکیک زباله‌ها و حفظ محیط زیست کمک خواهد کرد.

پژوهشگر پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی با بیان اینکه فناوری‌های نوین می‌توانند به مدیریت بهتر محیط زیست کمک کند، تصریح کرد: طراحی اپلیکیشن‌هایی که مسیرهای مناسب برای گردش، هشدارهای محیط زیستی و اطلاعات ضروری را در اختیار گردشگران قرار دهد یا استفاده از سیستم‌های ردیابی در مناطق وسیع می‌تواند به نظارت بهتر بر حرکت گردشگران و جلوگیری از ورود به مناطق حساس طبیعی کمک کند.

وی با اشاره به اینکه برگزاری برنامه‌های فرهنگی می‌تواند به جذب گردشگران و کاهش تخریب طبیعت کمک کند، بیان کرد: برگزاری برنامه‌های فرهنگی مانند موسیقی محلی، نمایش‌های سنتی و بازی‌های بومی می‌تواند گردشگران را از تخریب طبیعت بازدارد. همچنین ایجاد فضاهای مناسب برای پیک‌نیک‌های گروهی می‌تواند از پراکندگی گردشگران در مناطق حساس جلوگیری کند.

محمودی با تاکید بر اینکه اجرای قوانین سختگیرانه مرتبط با حفاظت از محیط زیست ضروری است، افزود: برای رفتارهای مخرب مانند ریختن زباله، روشن کردن آتش و آسیب به پوشش گیاهی، جریمه‌های سنگین در نظر گرفته شود و همچنین افزایش تعداد گشت‌های محیط زیستی و پلیس در مناطق طبیعی برای نظارت بر رفتار گردشگران می‌تواند از تخریب محیط زیست پیشگیری کند.

وی با اشاره به اینکه پایش و ارزیابی مستمر تأثیرات گردشگری بر محیط زیست می‌تواند به بهبود فرآیندها کمک کند، تصریح کرد: در طول ایام نوروز و پس از آن، باید اثرات گردشگری بر محیط زیست پایش شده و در صورت نیاز، راهکارها به‌روزرسانی شوند و همچنین از گردشگران خواسته شود که موارد تخریب محیط زیست را از طریق اپلیکیشن‌ها یا خطوط تلفن گزارش دهند.

مدیر گروه مطالعات ناحیه‌ای جهاددانشگاهی گیلان ادامه داد: با اجرای این راهکارها، می‌توان سفرهای ایام نوروز را به فرصتی برای ترویج فرهنگ احترام به طبیعت و گردشگری پایدار تبدیل کرد. این اقدامات نه تنها از تخریب محیط زیست جلوگیری می‌کند، بلکه تجربه‌ای ایمن و لذت‌بخش را برای گردشگران فراهم می‌سازد. حفظ طبیعت، مسئولیت همه ماست و با همکاری دولت، سازمان‌های مردم‌نهاد و خود گردشگران، می‌توان آینده‌ای سبز و پایدار را برای نسل‌های آینده تضمین کرد.

پژوهشگر پژوهشکده محیط زیست جهاددانشگاهی با بیان اینکه حضور گردشگران می‌تواند تأثیرات مختلفی بر کیفیت خاک و منابع آبی داشته باشد که این تأثیرات، بسته به نحوه مدیریت گردشگری در مناطق مختلف، ممکن است مثبت یا منفی باشند، افزود: تأثیرات منفی شامل آلودگی آب‌ها، تخریب خاک و کاهش کیفیت کشاورزی می‌شود.

وی بیان کرد: فعالیت‌های گردشگری مانند کمپینگ، استفاده از پلاستیک‌های یکبار مصرف و تخلیه فاضلاب می‌توانند منابع آب را آلوده کنند؛ کشورهای پرگردشگر مانند تایلند و اندونزی با مشکل آلودگی سواحل و منابع آب شیرین به دلیل تخلیه زباله‌های گردشگران مواجه هستند. علاوه بر این تردد زیاد گردشگران در مناطق طبیعی می‌تواند باعث فرسایش خاک شود؛ برای مثال، در پارک ملی یلوستون در آمریکا، ورود تعداد زیاد گردشگران منجر به تخریب برخی مناطق تحت حفاظت ‌شده است. ورود زباله‌ها و تغییرات زیست‌محیطی به خاک می‌تواند کیفیت آن را برای کشاورزی کاهش دهد، بسیاری از مناطق گردشگری در آسیا به دلیل همین مسئله دچار افت تولیدات زراعی شده‌اند.

این پژوهشگر در خصوص تاثیرات مثبت گفت: کشورهایی مانند سوئیس و نیوزیلند با وضع قوانین سخت‌گیرانه برای مدیریت گردشگری، تأثیر منفی گردشگران بر منابع آب و خاک را به حداقل رسانده و حتی حفاظت از منابع طبیعی را بهبود بخشیده‌اند. گردشگران با حضور در مناطق طبیعی می‌توانند آگاهی بیشتری درباره اهمیت حفظ محیط زیست پیدا کنند، به عنوان نمونه ژاپن از گردشگری برای ترویج اصول «Leave No Trace» (عدم به‌جا گذاشتن اثر منفی) استفاده کرده است.

مدیر گروه مطالعات ناحیه‌ای جهاددانشگاهی گیلان گفت: قوانین سختگیرانه برای محدود کردن تخریب منابع طبیعی، آموزش و آگاهی‌رسانی به گردشگران در خصوص اهمیت حفاظت از محیط زیست، پایبندی به اصول توسعه پایدار به ویژه در مناطق حفاظت‌شده و حساس از جمله راهکارهایی است که در جهان برای مدیریت گردشگران در محیط زیست و حفاظت از طبیعت اجرا کردند لذا اگر بخواهیم تأثیرات حضور گردشگران مثبت باشد، اجرای مدیریت صحیح و تقویت قوانین محیط‌زیستی از اهمیت بسیاری برخوردار است.

وی تاکید کرد: سفر به گیلان با مناظری بکر و طبیعتی سرسبز همیشه خاطراتی فراموش‌نشدنی برای گردشگران به‌جا می‌گذارد، اما پسماندهای باقی‌مانده از این سفرها تهدیدی جدی برای زیبایی و سلامت محیط زیست این استان است. از پلاستیک‌ها تا زباله‌های غیرقابل تجزیه، گردشگران باید مسئولانه‌تر رفتار کنند تا طبیعت گیلان همچنان به‌عنوان گنجی سبز برای نسل‌های آینده حفظ شود.

انتهای پیام