این شب به عنوان یک آیین فرهنگی و اجتماعی، فرصتی برای ارتباط عمیق‌تر با طبیعت و نزدیکی با اعضای خانواده و دوستان به شمار می‌رود. در این شب، سنت‌ها و آداب خاصی برگزار می‌شود که به نوعی نماد احترام به نعمت‌های طبیعی و همبستگی اجتماعی است.

حسن قربانی یک پژوهشگر فرهنگ عامه در همین خصوص به ایسنا گفت: علفه به عنوان  آخرین شب سال، شبی خاص و پراهمیت در فرهنگ نوروزی ایرانی است که معمولاً یک شب پیش از سال نو برگزار می‌شود.

وی با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های بارز شب علفه، جمع‌آوری سبزی‌های تازه از مزارع و باغ‌هاست، افزود: در این شب، زنان و دختران به باغ‌ها می‌روند و سبزی‌های مخصوص را جمع‌آوری می‌کنند.

قربانی اظهار کرد: این سبزی‌ها به عنوان مواد اولیه برای تهیه غذاهای سنتی نوروز مانند کوکو سبزی استفاده می‌شوند، این عمل نه تنها به تأمین غذا برای جشن نوروز کمک می‌کند، بلکه نشان ‌دهنده ارتباط عمیق انسان با زمین و طبیعت است.

وی خاطرنشان کرد: جمع‌آوری سبزی‌ها در شب علفه، فرصتی برای خانواده‌هاست تا در کنار هم وقت بگذرانند و از زیبایی‌های طبیعت بهره‌مند شوند.

این پژوهشگر فرهنگ عامه گفت: خانواده‌ها در این شب گرد هم می‌آیند و خاطرات گذشته را مرور می‌کنند، آرزوهای خود را برای سال جدید بیان می‌کنند و با هم شاد می‌گذرانند. این دورهمی‌ها نه تنها به تقویت پیوندهای خانوادگی کمک می‌کند بلکه به نوعی روحیه امید و خوشبینی را در اعضای خانواده تزریق می‌کند.

وی افزود: در این شب، گفتگوها و خنده‌ها در کنار هم بر سر سفره‌ای پر از خوراکی‌های خوشمزه و سبزی‌های تازه، فضایی شاداب و دلنشین ایجاد می‌کند.

قربانی با اشاره به اینکه شب علفه به عنوان شبی نمادین در آستانه سال نو، به نوعی نشان ‌دهنده گذر از گذشته به آینده است، گفت: در برخی مناطق، سنت‌های محلی خاصی در شب علفه برگزار می‌شود. به عنوان مثال، برخی خانواده‌ها در این شب آتش روشن می‌کنند و دور آن جمع می‌شوند تا شادی و خوشحالی خود را جشن بگیرند. همچنین، برخی دیگر از خانواده‌ها با پختن غذاهای خاص و شیرینی‌های سنتی، مراسم را بیشتر رنگ و بوی نوروزی می‌دهند.

وی اظهار کرد: شب علفه به عنوان یک آیین فرهنگی و اجتماعی مهم در آستانه نوروز، فرصتی است برای ارتباط با طبیعت، تجدید روابط خانوادگی و ابراز امیدواری برای سال جدید.

این پژوهشگر فرهنگ عامه تصریح کرد: این شب به یادآورنده ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی غنی ایرانیان است که از نسل‌های گذشته به ما رسیده و همچنان در دل‌ها و زندگی مردم زنده است.

نوروز و اهمیت غذاهای خاص

وی ادامه داد: یکی از سنت‌های نوروز، تهیه و خوردن «پلو» بود. در دوران گذشته، خوردن برنج به دلیل کمبود منابع، تنها در مناسبت‌های خاص اتفاق می‌افتاد و نوروز یکی از این زمان‌های ویژه بود. بوی خوش برنج ایرانی که در خانه‌ها پخش می‌شد، حس و حال عید را به اوج می‌رساند و نوید سالی پربار و پرنشاط را می‌داد.

قربانی افزود: غذاهای سنتی دیگر نیز در این ایام اهمیت خاصی دارند؛ مانند ماهی شب عید و سبزی‌پلو با ماهی که نمادی از زندگی و شادابی به حساب می‌آید.

وی اظهار کرد: تهیه این غذاها، نه تنها به عنوان یک سنت بلکه به عنوان فرصتی برای گردهمایی خانواده‌ها و دوستان محسوب می‌شود. در این ایام، سفره‌های رنگین و پر از غذاهای خوشمزه، فضایی شاد و دلپذیر را ایجاد می‌کند.

چولغزک، آیینی برای شکرگزاری و طلب برکت

چولغزک یکی از سنت‌های منحصربه‌ فرد نوروزی بود که توسط گروهی از جوانان و نوجوانان برگزار می‌شد، آن‌ها در کوچه‌ها و محله‌ها حرکت می‌کردند و با سرودها و دعاهایی مانند «ای خدا بارو بده» از خانواده‌ها خوراکی‌هایی مثل نخود، کشمش، گردو و دیگر تنقلات جمع‌آوری می‌کردند.

این آیین، به نوعی نشان‌ دهنده امید و آرزوی مردم برای سالی پربار و سرشار از نعمت است. جوانان با شرکت در این مراسم، همبستگی و همکاری را در جامعه تقویت می‌کنند و به نوعی پیوندهای اجتماعی را مستحکم‌تر می‌سازند.

قربانی ادامه داد: نوروز همچنین فرصتی برای بازی‌های شاد و مفرح بود که کودکان و نوجوانان را به خود جذب می‌کرد؛ بازی‌هایی همچون گوی‌بازی، خط‌خطی، قایم‌موشک و سرپایه، بخشی از سرگرمی‌های خاص این ایام بودند. این بازی‌ها علاوه بر ایجاد لحظاتی خاطره‌انگیز، موجب تقویت ارتباط و همبستگی اجتماعی نیز می‌شد.

وی با اشاره به اینکه بازی‌های سنتی به ویژه برای کودکان، فرصتی برای ابراز خلاقیت و شادی هستند، گفت: این فعالیت‌ها نه تنها به تقویت روحیه جمعی کمک می‌کنند بلکه به یادآوری ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی نیز می‌انجامند.

رقص و جشن‌های نوروزی

رقص‌های سنتی مانند رقص غلام سیاه، همراه با صداهای دایره‌زنگی و موسیقی محلی، بخشی جدایی‌ناپذیر از جشن‌های نوروزی بود. این رقص‌ها علاوه بر نشان دادن شور و نشاط جمعی، فرصتی برای نمایش فرهنگ غنی و متنوع منطقه نیز فراهم می‌کرد.

جشن‌های نوروزی با حضور خانواده‌ها و دوستان، فضای شاداب و پر از انرژی را به ارمغان می‌آورد. این جشن‌ها به نوعی نشان‌دهنده تاریخ و فرهنگ غنی ایرانیان است که از نسل‌های گذشته به نسل‌های آینده منتقل شده است.

دید و بازدیدهای نوروزی

این پژوهشگر فرهنگ عامه ادامه داد: دیدار خانواده و دوستان در ایام نوروز، یکی از مهم‌ترین سنت‌ها بود. کوچک‌ترها صبح اولین روز عید به دیدار بزرگ‌ترها می‌رفتند و بزرگ‌ترها با اهدای عیدی، معمولاً پول نو، از آنان استقبال می‌کردند.

وی با بیان اینکه این سنت، فرصتی برای تجدید دیدارها و بیان محبت‌هاست، گفت: نوروز تنها یک جشن سنتی نیست؛ بلکه آیینی است که با پیام‌هایی از امید، تغییر و همبستگی به دل فرهنگ ایرانی راه یافته است.

قربانی افزود: همه سنت‌ها و آیین‌های نوروز، از سفیدکاری خانه‌ها گرفته تا رقص‌ها و بازی‌های محلی، یادآور اهمیت ارتباط انسان با طبیعت و یکدیگر است. این جشن، فرصتی برای بازبینی و نو شدن است؛ چه در ظاهر و چه در روحیه.

نوروز فرصتی برای تجدید قوا و ایجاد تغییرات مثبت در زندگی است و نشان‌دهنده آن است که انسان همواره باید در پی رشد و پیشرفت باشد. با این باور، مردم ایران با شور و شوق به استقبال سال نو می‌روند و از زیبایی‌های طبیعت و فرهنگ خود بهره‌مند می‌شوند.

انتهای پیام