تغذیه همواره نقشی اساسی در سلامت جسم و روح انسان ایفا کرده است. از گذشته‌های دور تا به امروز، جوامع بشری به اهمیت تغذیه سالم و متعادل پی برده‌اند و در طول زمان، علم تغذیه به‌عنوان یک حوزه تخصصی رشد کرده و به یکی از شاخه‌های مهم علوم پزشکی تبدیل شده است. متخصصان تغذیه با دانش و تجربه خود به افراد کمک می‌کنند تا سبک زندگی سالم‌تری داشته باشند، بیماری‌های ناشی از تغذیه نامناسب را کنترل یا پیشگیری کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. به همین دلیل، شانزدهم اسفند به‌عنوان«روز متخصص تغذیه» نام‌گذاری شده است تا از تلاش‌ها و خدمات این قشر ارزشمند قدردانی شود.

امسال، روز متخصص تغذیه هم‌زمان با ماه مبارک رمضان است؛ ماهی که در آن الگوی تغذیه روزه‌داران به طور کامل تغییر می‌کند و اهمیت مشاوره‌های تغذیه‌ای دوچندان می‌شود. روزه‌داری فرصتی برای پاک‌سازی بدن، تقویت اراده و بهبود سبک زندگی است، اما در صورتی که اصول تغذیه صحیح رعایت نشود، می‌تواند منجر به مشکلات جسمانی نظیر ضعف، افت قند خون، کم‌آبی بدن، مشکلات گوارشی و اضافه‌وزن شود. از همین رو، متخصصان تغذیه در این ماه نقش مهمی در راهنمایی افراد برای داشتن یک رژیم غذایی سالم، متعادل و متناسب با نیازهای بدن ایفا می‌کنند.

تغذیه در ماه رمضان، به دلیل تغییر در زمان و تعداد وعده‌های غذایی، نیازمند رعایت اصول خاصی است. وعده سحری باید انرژی لازم برای طول روز را تأمین کند، در حالی که افطار باید به گونه‌ای باشد که باعث فشار ناگهانی به دستگاه گوارش نشود. علاوه بر این، مصرف مایعات کافی، پرهیز از غذاهای پرچرب و سنگین، و رعایت تعادل در دریافت درشت‌مغذی‌ها از جمله توصیه‌هایی است که متخصصان تغذیه بر آن تأکید دارند، همچنین افراد مبتلا به بیماری‌های خاص مانند دیابت، فشار خون بالا یا مشکلات کلیوی باید با مشورت متخصص تغذیه، رژیم غذایی ویژه‌ای را در پیش بگیرند تا روزه‌داری آسیبی به سلامت آن‌ها وارد نکند.

محمد باقرنیا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو هیئت علمی و معاون آموزشی دانشکده تغذیه و علوم غذایی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به ایسنا می‌گوید: رشته تغذیه یکی از شاخه‌های علوم پزشکی و سلامت است که به مطالعه تأثیر مواد غذایی بر سلامت انسان، پیشگیری و درمان بیماری‌ها از طریق تغذیه مناسب می‌پردازد، متخصصان تغذیه با ارائه برنامه‌های غذایی متناسب با نیازهای فردی، به بهبود سلامت عمومی، مدیریت وزن، کنترل بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون، چاقی و بیماری‌های قلبی-عروقی کمک می‌کنند.

وی می‌افزاید: با افزایش آگاهی مردم نسبت به اهمیت تغذیه سالم و نقش آن در پیشگیری از بیماری‌ها، تقاضا برای خدمات متخصصان تغذیه به‌طور چشمگیری افزایش یافته است و امروزه مشکلاتی مانند چاقی، دیابت، فشار خون، کبد چرب، بیماری‌های قلبی-عروقی و کوتاه قدی به دلیل تغییر سبک زندگی و تغذیه ناسالم، بسیار شایع شده‌اند، همچنین این موضوع باعث شده است که مراجعه به متخصصان تغذیه برای دریافت برنامه‌های غذایی بسیار رایج شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به جایگاه علم تغذیه ادامه می‌دهد: به‌طور کلی رشته تغذیه در سال‌های اخیر مورد توجه بیشتری قرار گرفته، اما هنوز جایگاه اصلی خود را در سیستم بهداشتی به‌دست نیاورده است، به‌طور مثال هنوز بیمه‌ها خدمات بیماران تغذیه را در مطب متخصصان پوشش نمی‌دهند و این امر موجب افزونی هزینه‌های بیماران می‌شود.

باقرنیا با بیان اینکه پیروی از رژیم غذایی نامناسب می‌تواند موجب نقض سیستم ایمنی بدن و در ادامه موجب افزایش بیماری‌های واگیردار در افراد شود، تصریح می‌کند: تغذیه علم کیفیت در زندگی است و داشتن تغذیه مناسب می‌تواند در بلند مدت موجب افزایش کیفیت در زندگی افراد شود، همچنین تغذیه در پیشگیری و درمان بیماری‌ها نقش موثری دارد و باید توجه داشت که تغذیه نامناسب یکی از مهم‌ترین علل ابتلا به‌ بیماری‌های مزمن مانند چاقی، دیابت، افزایش چربی و فشار خون، کبد چرب، بیماری های قلبی عروقی، سرطان و... است.

وی با اشاره به جایگاه علم تغذیه در طب نوین، اسلامی و سنتی اضافه می‌کند: علم تغذیه در سیستم‌های مختلف پزشکی و سلامت از جمله طب نوین(مدرن)، طب سنتی و طب اسلامی جایگاه ویژه‌ای داشته و هر یک از این سیستم‌ها رویکرد خاص خود را به تغذیه و نقش آن در سلامت و درمان بیماری‌ها دارند.

معاون آموزشی دانشکده تغذیه و علوم غذایی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با تشریح جایگاه تغذیه در طب نوین توضیح می‌دهد: طب نوین بر پایه علوم تجربی و تحقیقات علمی استوار است و تغذیه در آن به‌عنوان یکی از ارکان اصلی سلامت و درمان بیماری‌ها شناخته می‌شود، همچنین در پزشکی نوین تغذیه در سه بعد اصلی تغذیه جامعه، تغذیه بالینی و تغذیه سلولی مولکولی مورد توجه قرار گرفته است، تا همه نیازهای تغذیه از مزرعه تا سلول در همه ابعاد در نظر گرفته شود، زیرا تغذیه برای تک تک سلول‌های بدن اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.

باقرنیا ادامه می‌دهد: علم تغذیه در طب سنتی شامل سیستم‌های مختلفی مانند طب سنتی ایرانی، چینی، هندی و... است، که بر پایه‌ تجربیات تاریخی و فلسفه‌های خاص خود استوارند، اما در این سیستم‌ها، تغذیه نقش کلیدی در حفظ تعادل بدن و درمان بیماری‌ها دارد و به هر حال توصیه متخصصان تغذیه، به‌کارگیری آموزه‌های طب سنتی در قالب طب نوین و پس از انجام تحقیقات لازم است.

وی با اشاره به جایگاه علم تغذیه در طب اسلامی می‌افزاید: طب اسلامی بر پایه‌ آموزه‌های دینی و روایات اسلامی استوار بوده و تغذیه در آن به‌عنوان بخشی از سبک زندگی سالم و الهی مورد توجه قرار گرفته است، به‌طور مثال تاکید بر حلال و پاکیزه بودن غذاها، رعایت اعتدال و پرهیز از اسراف از مهم‌ترین موارد در طب اسلامی است.

این عضو هیئت علمی با تاکید بر اینکه رعایت یک‌سری نکات روزه‌داری می‌تواند برای نوجوانان و سالمندان مفید باشد، می‌گوید: در وعده‌های سحری و افطار از غذاهای مقوی و سرشار از پروتئین، فیبر و کربوهیدرات‌های پیچیده(غلات کامل مانند نان سبوس‌دار) استفاده شود، همچنین سعی شود از مصرف غذاهای چرب، شیرین و سنگین در وعده سحر خودداری کرده تا در طول روز افراد کمتر احساس تشنگی و گرسنگی داشته باشند.

باقرنیا می‌افزاید: نوشیدن آب کافی، مصرف میوه و سبزیجاتی مثل کاهو که بیش از ۹۰ درصد آن را آب تشکیل می‌دهد، در فاصله افطار تا سحر می‌تواند بسیار مفید بوده و در مقابل استفاده از مواد غذایی دارای قند ساده زیاد مانند زولبیا و بامیه، شیرینی، شکلات، بیسکوییت، نوشابه، دلستر و... می‌تواند اثرات منفی زیادی به همراه داشته باشد، زیرا این مواد غذایی دارای کالری بسیار بالا و فاقد هر گونه مواد مغذی مورد نیاز بدن برای روزه‌داران است.

وی با بیان اینکه نباید از خوردن وعده سحر امتناع شود و این وعده برای تأمین انرژی در طول روز بسیار مهم است، تصریح می‌کند: پرهیز از پرخوری در وعده افطار و باز کردن روزه با خرما، آب ولرم یا سوپ سبک می‌تواند بسیار تسهیل کننده باشد.

این معاون آموزشی دانشکده تغذیه و علوم غذایی با تاکید بر داشتن خواب کافی در ماه مبارک رمضان می‌گوید: نوجوانان و سالمندان در ماه مبارک رمضان باید توجه داشته باشند که هرگونه کم‌خوابی و بی‌خوابی می‌تواند موجب احساس خستگی و کاهش سطح انرژی در حین روز شود، همچنین استرس بالا می‌تواند روزه‌داران را با مشکل مواجه کند و در صورت داشتن هر گونه بیماری یا مشکل خاص حتما قبل از روزه‌داری با پزشک مشورت داشته باشند، زیرا ممکن است نوجوانان یا سالمندان نیاز به مکمل‌های غذایی داشته باشند که پس از مشورت با متخصص تغذیه می‌توانند در صورت لزوم مکمل غذایی دریافت کنند.

باقرنیا با اشاره به فواید و خواص روزه ادامه می‌دهد: روزه می‌تواند به بهبود سلامت متابولیک، تنظیم سطح قند خون، کاهش مقاومت به انسولین، بهبود کنترل دیابت نوع ۲، کاهش کالری دریافتی، بهبود چربی‌های خون(کلسترول و تری‌گلیسیرید) کمک کند، اما در صورتی که در فاصله افطار تا سحر از رژیم غذایی مناسب پیروی شود و از مصرف مواد غذایی دارای قند ساده زیاد پرهیز شود.

وی اضافه می‌کند: روزه می‌تواند به بدن فرصت دهد تا فرایندهای سم‌زدایی را انجام داده و سلول‌های آسیب‌دیده را ترمیم کند و در علم پزشکی ثابت شده است که روزه‌داری موجب گرسنگی سلول‌های بدن در ساعاتی از روز شده و سلول‌ها مشغول به خودخواری می‌شوند، به این معنی که بدن ما به گونه‌ای تنظیم شده که در مواقع گرسنگی و روزه‌داری سلول‌های پیر و فرسوده مورد استفاده سلول‌های جوان قرار گرفته و باعث افزایش سلامتی، جلوگیری از پیری و بسیاری از بیماری‌ها شود، چراکه این سلول‌های فرسوده موجب بسیاری از بیماری‌ها مثل سرطان‌ها، بیماری‌های مغز و اعصاب، آلزایمر و... می‌شود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تشریح می‌کند: امروزه توصیه می‌شود که در بعضی از اوقات سال افراد، روزه‌دار باشند و از مزایای آن استفاده کنند که این موضوع برای مسلمانان از ابتدای اسلام در قالب ماه مبارک رمضان وجود داشته و در واقع یک توفیق الهی محسوب می‌شود.

باقرنیا تشریح می‌کند: استراحت سیستم گوارش در طول روزه‌داری می‌تواند به بهبود عملکرد آن و کاهش مشکلاتی مانند نفخ، سوزش معده و یبوست کمک کند، البته این مورد مشروط بر این است که افراد هنگام افطار در مصرف غذا عجله و پرخوری نکنند و در فاصله افطار تا سحر رژیم غذایی مناسب داشته باشند، همچنین برخی مطالعات نشان می‌دهد که روزه‌داری به‌صورت متناوب می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب در بدن، کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی و فشار خون بالا کمک کند و ثابت شده است که روزه‌داری می‌تواند به کاهش استرس، افزایش تمرکز و تقویت احساس آرامش و رضایت منجر شود.

وی به بیماران در ماه رمضان توصیه می‌کند: افرادی که مبتلا به بیماری خاصی مانند بیماری‌های کلیوی، دیابت کنترل نشده، اعصاب و روان و بیماری‌های کنترل نشده یا هر گونه بیماری حاد دیگری هستند باید قبل از روزه‌داری حتما با پزشک متخصص خود مشورت کنند و در صورتی که این افراد بدون اجازه از پزشک خود روزه بگیرند، ممکن است روزه‌داری دارای عوارض خطرناکی برایشان باشد و منجر به تشدید بیماری شود.

باقرنیا با اشاره به اثرات منفی روزه‌داری در صورت رعایت نکردن اصول صحیح ادامه می‌دهد: پرخوری در وعده‌های افطار و سحر یا مصرف غذاهای چرب و شیرین می‌تواند منجر به سوءهاضمه، نفخ و سوزش معده شود و برای افرادی که مبتلا به دیابت کنترل نشده هستند یا کسانی که وعده سحری را حذف می‌کنند، افت قند خون(هیپوگلیسمی) رخ می‌دهد.

این متخصص و کارشناس حوزه تغذیه در راستای مواد غذایی مناسب در وعده سحر می‌گوید: وعده سحری منبع تامین انرژی در ماه رمضان بوده و باید از کربوهیدرات‌های پیچیده، غلات کامل، منابع پروتئینی مانند تخم‌مرغ، لبنیات کم‌چرب، حبوبات، گوشت‌های بدون چربی، میوه‌ها و سبزیجات استفاده شود، زیرا این مواد به آرامی هضم می‌شوند و انرژی را به تدریج آزاد می‌کنند و ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری بدن مانند ویتامین C، پتاسیم و منیزیم تامین می‌شود، همچنین باید توجه داشت که در وعده سحر از مایعات کافی استفاده کنیم مانند آب، شیر و آبمیوه‌های طبیعی بدون شکر تا بدن در طول روز دچار کم‌آبی نشود.

وی در باره مواد غذایی مناسب در وعده افطار ادامه می‌دهد: افراد باید روزه خود را با مواد غذایی سبک مانند خرما باز کنند که منبع خوبی از پتاسیم، منیزیم و ویتامین‌های گروه B است و در وعده افطار از منابع پروتئینی مانند گوشت، مرغ، ماهی، حبوبات، تخم‌مرغ، سبزیجات و میوه‌ها، ماست، شیر، پنیر کم‌چرب، مغزها و دانه‌ها بهره ببرند، زیرا این مواد سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین E، منیزیم و اسیدهای چرب امگا۳ هستند.

باقرنیا با اشاره به مواد غذایی مناسب در میان وعده افطار تا سحر اضافه می‌کند: بین افطار و سحر نیز باید از میان‌ وعده‌های سالم مانند میوه‌های تازه و خشک که منبع خوبی از آهن، پتاسیم و فیبر هستند، مغزها و دانه‌ها، شیر و لبنیات و مکمل‌های غذایی(در صورت نیاز) استفاده شود.

این کارشناس تغذیه خاطرنشان می‌کند: روزه‌داران باید خوردن غذاهای چرب، شیرین، شور و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه و چای را محدود کنند، زیرا باعث کم‌آبی و کاهش جذب مواد مغذی می‌شود.

انتهای پیام