امنیت غذایی یا به اصطلاح «Food security» به شرایطی گفته می‌شود که افراد یک جامعه به طور مداوم و مستمر دسترسی فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی به غذای کافی، سالم و مغذی داشته باشند تا بتوانند به زندگی فعال و سالم ادامه دهند. به طوری‌که افراد باید به منابع غذایی کافی دسترسی داشته باشند و منابع غذایی باید در برابر تهدیدها و بحران‌ها (مثل جنگ‌ها، بلایای طبیعی یا تغییرات اقتصادی) محافظت شوند. همچنین امنیت غذایی باید در طول زمان پایدار و دارای ثبات باشد تا افراد در طولانی‌مدت از آن بهره‌مند شوند.اهمیت تامین امنیت غذایی افراد در شرایط بحرانی و ناامنی بیش از دیگر مواقع نمایان گر می شود. در همین راستا به سراغ بیژن خورشید پور رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد واحد ورامین - پیشوا رفتیم و درخصوص «جایگاه و اهمیت امنیت غذایی در کشور» به گفت‌و گو پرداختیم.

ایسنا؛دلیل اهمیت امنیت غذایی چیست؟
«امنیت غذایی باعث برقرای سلامت عمومی و ایجاد توسعه اقتصادی می‌شود. زیرا افراد سالم و توانمند به طور مؤثری در فرآیندهای اقتصادی مشارکت می‌کنند. همچنین باعث کاهش فقر و نابرابری‌های اجتماعی شده و به پایداری محیطی و حفاظت از منابع طبیعی کمک می‌کند و به طور کلی امنیت غذایی به عنوان یک مولفه کلیدی برای توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی افراد در جامعه شناخته می‌شود».

ایسنا؛چه عواملی می‌توانند تهدیدی برای امنیت غذایی باشند؟
«عواملی همچون تغییرات اقلیمی مانند افزایش دما، خشکسالی، سیلاب‌ها، طوفان‌ها و تغییرات شدید در الگوهای بارش، جنگ‌ها و بحران‌های سیاسی که می‌توانند باعث اختلال در زنجیره‌های تأمین غذا، از بین رفتن منابع کشاورزی و دشواری در توزیع غذا شوند.همچنین فقر و نابرابری اقتصادی ممکن است دسترسی به منابع غذایی را برای گروه‌های خاصی از جامعه محدود کند، تورم و نوسانات قیمت‌ها به ویژه برای کشورهای در حال توسعه، آلودگی و بیماری‌های گیاهی و دامی، همچنین آلودگی محیطی مانند آلودگی آب و خاک، کاهش منابع آب و خاک حاصلخیز به دلیل فعالیت‌های انسانی یا تغییرات اقلیمی، رشد جمعیت و تقاضای بیشتر برای غذا به طور قابل توجهی فشار به منابع غذایی و محیط زیست، سیاست‌های ناکافی و ناکارآمد در بخش کشاورزی، کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و عدم توجه به تولید پایدار، می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر دسترسی به غذا و کیفیت آن تأثیر گذارد و خطرات جدی برای امنیت غذایی ایجاد کند».

ایسنا؛چه اقداماتی برای تأمین امنیت غذایی در سطح کشور باید انجام شود؟
«برای تأمین امنیت غذایی در سطح کشور، اقداماتی چندجانبه و هماهنگ در حوزه‌های مختلف لازم است. برخی از اقدامات ضروری شامل؛ توسعه پایدار کشاورزی، تقویت زیرساخت‌های تولید و توزیع، تنوع در منابع غذایی، آموزش و آگاهی‌بخشی عمومی، حمایت از سیاست‌های حمایتی و تسهیلات اقتصادی، مدیریت و مقابله با تغییرات اقلیمی، توسعه تجارت و صادرات، مدیریت بحران‌ها و بلایای طبیعی، توسعه سیاست‌های کشاورزی ملی است که با این اقدامات و هماهنگی میان بخش‌های مختلف دولتی، خصوصی و مردم، می‌توان امنیت غذایی کشور را تضمین کرده و در برابر تهدیدات داخلی و خارجی مقاومت بیشتری ایجاد کرد».

ایسنا؛چگونه می‌توان کیفیت و سلامت مواد غذایی را در طول زنجیره تأمین، تضمین کرد؟
«برای تضمین کیفیت و سلامت مواد غذایی در طول زنجیره تأمین، اقدامات مختلفی باید در هر مرحله از تولید، فرآوری، نگهداری، حمل‌ونقل و توزیع انجام شود.استفاده از روش‌های کشاورزی بدون آلودگی شیمیایی، مانند کشاورزی ارگانیک، می‌تواند به حفظ سلامت محصولات غذایی کمک کند.همچنین مدیریت صحیح، نظارت و کنترل دقیق بر استفاده از سموم، آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی به‌ویژه در مزارع و باغات برای جلوگیری از باقی‌مانده‌های شیمیایی در محصولات غذایی و استفاده از آب پاک و بهداشتی در کشاورزی برای جلوگیری از آلودگی محصولات از جمله مسائلی هستند که در بخش تولید محصولات کشاورزی باید مد نظر قرار گیرند».
 

ایسنا؛سلامت محصولات و موادغذایی را چگونه می‌توان تضمین یا کنترل کرد؟
«اعمال استانداردهای کنترل کیفیت دقیق در خط تولید، از جمله بررسی مواد اولیه، رعایت بهداشت در تجهیزات و دستگاه‌ها و نظارت بر شرایط تولید، استفاده از تکنولوژی‌های مدرن برای حفظ ارزش غذایی و کیفیت محصولات مانند استفاده از روش‌های فرآوری کم‌حرارت یا بسته‌بندی تحت خلا، رعایت استانداردهای بهداشتی مانند کنترل دما و رطوبت در فرآیند تولید مواد غذایی به‌ویژه در محصولات دامی و دریایی، برای جلوگیری از رشد باکتری‌ها و میکروارگانیسم ها باید به‌دقت مد نظر قرار گیرند».

«همچنین نظارت بر تاریخ مصرف و انقضاء محصولات برای جلوگیری از مصرف مواد غذایی که ممکن است خطراتی برای سلامت ایجاد کنند نیز باید به دقت رصد و پایش شود. استفاده از وسایل نقلیه تمیز و مناسب برای حمل مواد غذایی حساس، مانند گوشت، لبنیات و سبزیجات، ضروری است.حمل‌ونقل باید با رعایت دما و شرایط بهداشتی صورت گیرد تا از فساد و آلودگی در طول مسیر جلوگیری شود. برای این منظور، استفاده از یخچال‌ها و فریزرهای ویژه در حمل‌ونقل مواد غذایی حیاتی است».

«همچنین ایجاد و تقویت سیستم‌های نظارتی برای بازرسی مواد غذایی در هر مرحله از زنجیره تأمین، به‌ویژه در مراحل تولید، فرآوری و توزیع، انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای شناسایی آلودگی‌های میکروبی، شیمیایی یا فلزات سنگین در مواد غذایی، ایجاد سیستم‌های ردیابی دقیق برای پیگیری محصول از مزرعه تا سفره، به‌ویژه برای جلوگیری از فساد و آلودگی مواد غذایی و شناسایی سریع منابع مشکل‌ساز در صورت بروز بحران و شفافیت در اطلاعات محصول و اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان در مورد منبع، روش‌های تولید، و محتویات محصولات غذایی از طریق برچسب‌گذاری دقیق و معتبر با توجه به اهمیت کیفیت و سلامت مواد غذایی، تضمین این موارد در تمامی مراحل زنجیره تأمین، نه تنها به ارتقاء سلامت عمومی کمک می‌کند، بلکه اعتماد مصرف‌کنندگان را نیز افزایش می‌دهد».

ایسنا؛تأثیر رژیم‌های غذایی ناپایدار و مصرف بیش‌از حد منابع طبیعی بر امنیت غذایی چیست؟

«رژیم‌های غذایی ناپایدار معمولاً متکی به کشت مونوکشت (کاشت تنها یک نوع محصول) و استفاده بی‌رویه از زمین‌هاست. این کار باعث کاهش تنوع زیستی، تخریب خاک و کاهش ظرفیت زمین برای تولید غذا می‌شود. رژیم‌های غذایی ناپایدار معمولاً شامل مصرف زیاد غذاهای فرآوری‌شده، چربی‌ها، قندها و نمک هستند که می‌توانند به بروز بیماری‌هایی مانند چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی منجر شوند. این بیماری‌ها خود می‌توانند به کاهش توانایی افراد برای کار و تولید غذاهای سالم تأثیر بگذارند.زمانی که رژیم‌های غذایی ناپایدار به تمرکز تولید و مصرف در دست تعداد کمی از افراد و کشورها می‌انجامد، این باعث ایجاد بحران‌های تأمین غذا در سطح جهانی می‌شود».

ایسنا؛موانع اصلی در زمینه تامین امنیت غذایی در کشورهای در حال توسعه، چیست؟

«تأمین امنیت غذایی در کشورهای در حال توسعه با چالش‌های زیادی روبه‌رو است. این موانع به‌طور عمده به دلایل اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و سیاسی مرتبط است که می‌توانند مانع از دستیابی به یک سیستم غذایی پایدار و قابل دسترس برای همه افراد شوند. از مهمترین موانع اصلی می‌توان به مواردی مانند فقر به عنوان یکی از بزرگ‌ترین موانع امنیت غذایی است. بسیاری از افراد در کشورهای در حال توسعه به دلیل عدم دسترسی به منابع مالی کافی نمی‌توانند غذای سالم و کافی بخرند. این مسئله به‌ویژه در جوامع روستایی با درآمد پایین و بالا بودن نرخ بیکاری ملموس‌تر است. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، توزیع نابرابر درآمد و منابع باعث می‌شود که گروه‌های خاصی از جامعه نتوانند به غذاهای سالم و مغذی دسترسی داشته باشند».

انتهای پیام