به گزارش ایسنا، امروز طی مراسمی از پنجمین گزارش سالانه زیست‌بوم شرکت‌های دانش‌بنیان در مرکز همایش های صدا و سیما رونمایی می شود. این گزارش، بر پایه پردازش و تجمیع اطلاعاتی تهیه شده که تا پایان سال ۱۴۰۲ از شرکت‌های دانش‌بنیان گردآوری شده و شامل گزارش توصیفی-آماری است و اطلاعات آن شامل آمارهای عمومی، صورت‌های مالی، درآمدها، و تسهیلات دریافتی این شرکت‌ها می شود.

این گزارش که در سال ۱۴۰۲ تهیه شده است، علاوه بر اطلاعات آماری و مالی، به بررسی موضوعاتی چون تجارت خارجی شرکت‌های دانش‌بنیان به‌ویژه صادرات این شرکت‌ها، روش‌های جدید تأمین مالی شامل انتشار اوراق، فرابورس و تأمین مالی جمعی و ارتباط با شاخص جهانی نوآوری می پردازد. شاخص‌های نوآوری جسالانه توسط سازمان جهانی مالکیت فکری منتشر می‌شود، رتبه ایران را در سال جاری ۶۴ اعلام کرده است. در این گزارش تلاش شده است تا داده‌های زیست‌بوم دانش‌بنیان با این شاخص تطبیق داده شود و موضوعات مرتبط تحلیل شوند.

وضعیت استان‌ها در اقتصاد دانش‌بنیان و نقش نهادهای مالی در تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان از دیگر موضوعات این گزارش به شمار می رود. در این گزارش همچنین به تبیین نقش ارکان مختلف تأمین مالی، از جمله سیستم بانکی، پرداخته شده است. 

هدف اصلی از تهیه این گزارش، کمک به نهادهای تصمیم‌گیر، مجری و سیاستگذار در حوزه علم و فناوری است تا تصمیم‌گیری‌ها و سیاستگذاری‌های خود را مبتنی بر داده‌های دقیق و قابل‌اعتماد انجام دهند. در شرایط فعلی، که تغییر و تحولات در بخش‌های مختلف دولتی افزایش یافته است، تصمیم‌گیری مبتنی بر اطلاعات می‌تواند تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد و احتمال دستیابی به اهداف تعیین‌شده را افزایش دهد.

در سال‌های گذشته، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی در تهیه و تجمیع این اطلاعات نقش مهمی ایفا کرده‌اند. بازخوردهای دریافتی از نهادهای مختلف نیز تأثیر بسزایی در بهبود و تکامل این گزارش داشته است. هر سال، بر اساس این بازخوردها، تلاش شده است تا گزارش به نیازهای سیاست‌گذاران نزدیک‌تر شود و به سؤالات آن‌ها پاسخ دهد. به همین دلیل، پنجمین نسخه از این گزارش با همکاری نزدیک نهادهای مجری و سیاست‌گذار تهیه شده است. این همکاری موجب شده است که گزارش بتواند به‌عنوان ابزاری مؤثر در تصمیم‌گیری‌های کلان مورد استفاده قرار گیرد.

گزارشی که امروز رونمایی می‌شود، با هدف شفاف‌سازی و ارائه تصویری جامع از وضعیت اقتصاد دانش‌بنیان کشور تهیه شده است. این گزارش به سؤالاتی کلیدی از جمله: "سهم اقتصاد دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی (GDP) چقدر است؟"، "چه میزان حمایت مالی از این حوزه صورت گرفته است؟" و "شرکت‌های دانش‌بنیان تا چه اندازه توانسته‌اند درآمدزایی و اشتغال‌زایی ایجاد کنند؟" پاسخ می‌دهد.

این گزارش سه گروه اصلی از مخاطبان را هدف قرار داده است که شامل «نهادها و دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی، از جمله مجلس شورای اسلامی، کمیسیون آموزش و تحقیقات، و شورای عالی انقلاب فرهنگی»، «رسانه‌ها، که می‌توانند از این گزارش به‌عنوان ابزاری برای نظارت و شفاف‌سازی فعالیت‌های مرتبط با توسعه اقتصاد دانش‌بنیان استفاده کنند» و «شرکت‌های بزرگ و فعال در بخش خصوصی، که به دنبال سرمایه‌گذاری در توسعه زنجیره‌های ارزش خود هستند» می شود.

این گزارش یک نظام آماری و همانند چراغی در تاریکی، به شفاف‌سازی فضا کمک می‌کند و امکان حکمرانی با چشم‌های باز را فراهم می‌کند. امیدواریم این گزارش بتواند به سیاست‌گذاران و سرمایه‌گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری در حوزه توسعه اقتصاد دانش‌بنیان اتخاذ کنند.

تعاملات گسترده‌ای میان پژوهشکده و صندوق نوآوری و شکوفایی در تهیه این گزارش وجود داشته است. به‌عنوان مثال، در برنامه‌های تسهیلاتی صندوق، مانند برنامه هزار فناوری، تمرکز اصلی بر روی شرکت‌هایی بوده است که پیش‌تر سابقه دریافت تسهیلات حمایتی نداشته‌اند.

برای نمونه، اگر در سال گذشته ۷۰ درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان هیچ تسهیلاتی از سیستم بانکی دریافت نکرده بودند، این عدد در سال جاری به ۶۵ درصد کاهش یافته است. این یعنی تعداد شرکت‌هایی که توانسته‌اند از سیستم بانکی وام دریافت کنند، از ۳۰ درصد به ۳۵ درصد افزایش یافته است که رشدی حدود ۱۵ تا ۲۰ درصدی را نشان می‌دهد.

در حوزه صادرات نیز، گزارش‌های ارائه‌شده نشان‌دهنده رشد قابل‌توجهی بوده است. برای مثال، صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۲ به ۲.۵ میلیارد دلار رسید که رشدی بیش از ۱۰۰ درصد را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد. اما بررسی‌های دقیق‌تر نشان داد که ۸۰ تا ۹۰ درصد از این افزایش صادرات مربوط به دو شرکت بزرگ بورسی بوده است که اخیراً مجوز دانش‌بنیان دریافت کرده‌اند. این اطلاعات برای سیاست‌گذاران بسیار مهم است، زیرا به آن‌ها کمک می‌کند تا به‌درستی علت رشد صادرات را تحلیل کنند و حمایت‌های خود را به‌صورت هدفمند ارائه دهند.

یکی دیگر از موضوعاتی که در این گزارش مورد توجه قرار گرفته است، تفاوت میان شرکت‌های دانش‌بنیان و محصولات دانش‌بنیان است. برای مثال، از ۲.۵ میلیارد دلار صادرات شرکت‌های دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۲، تنها ۵۵۰ میلیون دلار مربوط به صادرات محصولات دانش‌بنیان بوده است. این تفکیک اطلاعات به سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا از اشتباه در برآورد حجم اقتصاد دانش‌بنیان جلوگیری کنند.

در گذشته، برخی برآوردها سهم اقتصاد دانش‌بنیان از تولید ناخالص داخلی (GDP) را حدود ۵ درصد اعلام می‌کردند. اما با بررسی‌های دقیق‌تر و تحلیل داده‌های این گزارش، مشخص شد که سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از GDP حدود ۲.۸ درصد است و سهم محصولات دانش‌بنیان نیز حدود ۰.۶ درصد برآورد می‌شود. این اطلاعات دقیق‌تر، به سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های خود را بر اساس داده‌های واقعی انجام دهند.

توزیع استانی شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس بخش آمایش سرزمینی گزارش حاضر، نشان می‌دهد که تا پایان سال ۱۴۰۲، ۵۰ درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان در تهران مستقر هستند. استان اصفهان با ۹.۳ درصد در رتبه دوم و استان خراسان رضوی با ۵.۶ درصد در رتبه سوم قرار دارند. این آمار نشان‌دهنده تمرکزگرایی شدید در تهران است.

در حوزه درآمد شرکت‌های دانش‌بنیان نیز، ۴۵.۸ درصد از درآمد زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور مربوط به تهران است. استان اصفهان با ۷.۲ درصد و خراسان رضوی با ۳.۲ درصد در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. نکته جالب این است که استان البرز، با داشتن تنها ۴.۸ درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان، ۷.۶ درصد از درآمدها را به خود اختصاص داده است. این تفاوت به دلیل تمرکز شرکت‌های دارویی در این استان است که درآمدزایی بالایی دارند.

انتهای پیام