به گزارش ایسنا، سه سال پیش در تاریخ ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ و با آغاز «عملیات ویژه» روسیه در اوکراین، خون‌بارترین جنگ در قاره اروپا پس از جنگ جهانی دوم آغاز شد.
اما آیا این جنگ سه سال پیش آغاز شد؟ ریشه‌های این جنگ به کجا بازمی‌گردد؟ نقش آمریکا در آن چیست؟
در فوریه ۱۹۹۰، مقامات آمریکا صراحتا به مقامات اتحاد جماهیر شوروی، وعده دادند که «هرگز ناتو یک اینچ به سوی شرق» گسترش پیدا نخواهد کرد. بر اساس اسناد منتشر شده توسط آمریکا، آلمان، انگلیس و فرانسه که در آرشیو امنیت ملی دانشگاه جورج واشنگتن قابل مشاهده است، تضمین معروف «جیمز بیکر»، وزیر امور خارجه وقت آمریکا مبنی بر عدم گسترش ناتو به سوی شرق در دیدار او با «میخائیل گورباچف»، آخرین رهبر شوروی در ۹ فوریه ۱۹۹۰، بخشی از مجموعه تضمین‌هایی بود که رهبران غربی درباره امنیت شوروی به گورباچف و دیگر مقامات شوروی در طول فرآیند اتحاد آلمان در سال‌های ۱۹۹۰ داده بودند.
«جورج اچ دبلیو. بوش» رئیس جمهور وقت آمریکا در جریان اجلاس مالت در دسامبر ۱۹۸۹ به گورباچف اطمینان داده بود که ایالات متحده از انقلاب‌های اروپای شرقی برای آسیب رساندن به منافع شوروی سوء استفاده نخواهد کرد.
طبق اسناد منتشر شده، اولین تضمین‌های ملموس رهبران غربی در مورد ناتو در ۳۱ ژانویه ۱۹۹۰ آغاز شد. منابع روسی نیز با اشاره به وعده‌های آشکار غرب به شوروی و فدراسیون روسیه (روسیه امروزی) از سال ۱۹۹۳ تاکنون مکررا به بدعهدی غرب اشاره کرده‌اند.
«بوریس یلتسین» نخستین رئیس جمهور فدراسیون روسیه در سال ۱۹۹۳ با تأکید بر وعده‌های غرب به گورباچف و اتحاد جماهیر شوروی، گسترش ناتو به شرق را «غیرقانونی» خواند. چهار سال بعد، «یوگنی پریماکوف»، وزیر امور خارجه روسیه، مشاور سابق گورباچف و رئیس سرویس اطلاعات خارجی روسیه، اظهار داشت که چندین رهبر غربی «به گورباچف گفته‌اند که هیچ کشوری که از پیمان ورشو خارج شده است، وارد ناتو نخواهد شد».
۱۰ سال پس از آن، در کنفرانس امنیتی مونیخ در سال ۲۰۰۷، «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور وقت روسیه مجددا خطاب به کشورهای غربی صراحتا اعلام کرد: «چه اتفاقی برای تضمین‌هایی که شرکای غربی ما پس از انحلال پیمان ورشو داده‌اند، آمده است؟»
اما با وجود انتقادات مکرر مقامات ارشد روسیه علیه بدعهدی غرب نسبت به وعده‌های خود به شوروی، ناتو به سوی شرق توسعه پیدا کرد و مقامات آمریکایی ضمن رد کردن انتقادات روسیه، روی خواست خود برای عضویت اوکراین در ناتو پافشاری کردند و حتی «جو بایدن» رئیس جمهور پیشین آمریکا آشکارا اعلام کرد که «اوکراین به‌زودی به ناتو خواهد پیوست.»
اوکراین و جاه‌طلبی آمریکا برای اعمال شکست «راهبردی» بر روسیه
اوکراین به‌عنوان یکی از بزرگترین کشورهای اروپا و عضو پیشین جماهیر شوروی، دارای بیشترین مرز مشترک با روسیه است. مسکو همواره گسترش ناتو به سوی شرق را تلاش غرب برای «منزوی کردن» روسیه و تهدیدی وجودی علیه خود معرفی کرده است و این تهدیدات با اظهارات بایدن و حوادث سال ۲۰۱۴ در اوکراین و روی کارآمدن دولتی غرب‌گرا در این کشور شدت تازه‌ای به خود گرفت.
پس از روی کار آمدن دولتی غرب‌گرا با کمک کشورهای غربی در اوکراین در سال ۲۰۱۴، مسکو، کی‌یف را متهم کرد که شروع به پاکسازی قوی روس‌ها در اوکراین کرده است. «ولودیمیر زلنسکی» رئیس جمهور اوکراین نیز همواره بر ممنوع بودن زبان روسی یا فرهنگ این کشور در اوکراین تأکید کرده و برخی مواقع به آن افتخار کرده است.
در چنین شرایطی، حتی پیش از شروع جنگ اوکراین، در دسامبر ۲۰۲۱، پوتین با انتقاد مجدد از غرب گفت: «ما به یاد داریم، همانطور که قبلاً بارها اشاره کردم و همانطور که شما به خوبی می‌دانید، چگونه در دهه ۱۹۹۰ به ما قول دادید که [ناتو] یک اینچ به سمت شرق حرکت نکند. شما بی شرمانه ما را فریب دادید: پنج موج از گسترش ناتو وجود داشته است. ما کسی را تهدید نمی‌کنیم. آیا به مرزهای آمریکا، انگلیس یا هر کشور دیگری نزدیک شده‌ایم؟ این شما هستید که به مرز ما آمده اید و حالا می گویید که اوکراین نیز عضو ناتو خواهد شد.»
ولی با وجود انتقاد مجدد رئیس جمهور روسیه از خواست غرب برای توسعه ناتو و عضویت اوکراین در این ائتلاف نظامی، بایدن، رئیس جمهور وقت آمریکا ضمن پافشاری برای خواست خود پیرامون عضویت اوکراین در ناتو، هشدار پوتین را نادیده گرفت و در نهایت، در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، جنگ در اوکراین آغاز شد.
طبق آمار منتشر شده توسط مدرسه اقتصاد کی‌یف، این جنگ به ویرانی گسترده اوکراین، کشتار صدها هزار اوکراینی، روسی و ۱۷۰ میلیارد خسارت مستقیم در اوکراین انجامیده است.
عقب‌نشینی آمریکا از خواست خود برای عضویت اوکراین در ناتو
«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا اما ضمن پافشاری برای خواست خود در جهت ایجاد صلح در اوکراین، کی‌یف را برای «صاف کردن» صدها میلیارد دلار وام ارائه شده توسط آمریکا به اوکراین تحت فشار قرار داده و با عضویت این کشور در ناتو مخالفت کرده است.
«پیت هگست» وزیر دفاع آمریکا نیز در اظهاراتی تأکید کرد که «عضویت اوکراین در ناتو غیرممکن است.»
هگست همچنین احتمال حضور نیروهای آمریکایی در اوکراین به‌عنوان نیروهای حافظ صلح را رد کرده و اعلام کرده‌اند که هرگونه ضمانت امنیتی ارائه شده به اوکراین نباید ماده پنج ناتو را شامل شود.
علاوه‌بر عقب‌نشینی واشنگتن از خواسته‌های پیشین خود، ترامپ که طبق گزارش شبکه آمریکایی «بلومبرگ» به‌دنبال «استعمار اقتصادی اوکراین» و تصرف منابع طبیعی این کشور به بهانه پس گرفتن پول‌های آمریکا است، روی خواست خود برای پایان یافتن هرچه سریع‌تر جنگ اوکراین تأکید ورزیده، خطاب به زلنسکی اعلام کرده است که «نباید این جنگ را آغاز می‌کردی.»
گمانه‌زنی‌ها درباره پایان یافتن جنگ اوکراین
از طرفی، اظهارات و رویکرد سیاست خارجی ترامپ با استقبال روسیه و مقامات آن روبرو شده است.
«سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه اخیرا تأکید کرد: «ترامپ اولین و ظاهراً تاکنون، تنها رهبر غربی است که علنا و با صدای بلند گفته است که یکی از دلایل اصلی وضعیت اوکراین، مسیر وقیحانه دولت قبلی برای کشاندن اوکراین به ناتو بوده است. این در حال حاضر یک سیگنال است که او موقعیت ما را درک می کند.»
در چنین شرایطی، بسیاری بر این باورند که با وجود «عدم حضور اوکراین و اروپا» در مذاکرات آمریکا و روسیه، احتمال پایان یافتن جنگ اوکراین که امروز وارد چهارمین سال خود شد، شدت گرفته است.
از طرفی، به نوشته روزنامه «نیویورک‌تایمز» متحدان غربی اوکراین، با مشکلات داخلی بسیاری روبرو هستند. فرانسه و آلمان، ۲ تا از بانفوذترین کشورهای اروپایی، با ماه‌ها ناکارآمدی سیاسی گرفتار و تحت تأثیر ظهور احزاب راست افراطی قرار گرفته‌اند.
با این تفاسیر، با توجه به عقب‌نشینی واشنگتن از خواسته‌های پیشین خود و اتخاذ سیاستی همسوتر با مسکو، احتمال توافق ۲ قدرت بزرگ جهانی برای پایان یافتن مناقشه اوکراین بدون نقش داشتن اروپا در آن بسیار بالاست.
انتهای پیام
نظرات