خواجه نصیرالدین‌ طوسی، یکی از برجسته‌ترین دانشمندان و مهندسان تاریخ ایران، در ۵ اسفند سال ۵۷۹ هجری شمسی در طوس به دنیا آمد. به پاس خدمات ارزنده او در علوم و مهندسی، این روز در تقویم رسمی ایران به‌عنوان «روز مهندس» نام‌گذاری شده است.

ابوجعفرمحمدابن‌محمدابن‌حسن جهرودی طوسی، معروف به خواجه نصیرالدین طوسی، در خانواده‌ای اهل علم و دانش متولد شد. پدرش که خود فقیهی برجسته بود، آموزش‌های اولیه در علوم دینی و ادبیات را به او ارائه داد، سپس نصیرالدین برای تکمیل تحصیلات خود به نیشابور رفت و در محضر اساتید بزرگی همچون «کمال‌الدین محمد حاسب» به فراگیری ریاضیات، فلسفه، منطق و نجوم پرداخت.

در زمان هجوم مغولان به ایران، خواجه نصیرالدین طوسی به قلعه‌های اسماعیلیه پناه برد و در آنجا به تألیف و تدریس ادامه داد. پس از سقوط این قلعه‌ها، او به خدمت هلاکوخان مغول درآمد و با استفاده از نفوذ خود، از تخریب بیشتر مراکز علمی و فرهنگی جلوگیری کرد. او با تدبیر و درایت، هلاکوخان را متقاعد کرد تا رصدخانه‌ای در مراغه تأسیس کند که به یکی از مهم‌ترین مراکز علمی آن زمان تبدیل شد.

رصدخانه مراغه، به همت خواجه نصیرالدین طوسی در سال ۶۵۷ هجری قمری تأسیس شد. این رصدخانه با تجهیزاتی پیشرفته و کتابخانه‌ای با بیش از ۴۰۰ هزار جلد کتاب، محلی برای تجمع دانشمندان برجسته از سراسر جهان اسلام بود. در این مرکز، مطالعات گسترده‌ای در زمینه نجوم، ریاضیات و فلسفه انجام شد و نتایج آن در کتاب معروف «زیج ایلخانی» توسط خواجه نصیرالدین طوسی تدوین شد.

خواجه نصیرالدین طوسی در طول زندگی خود بیش از ۱۵۰ اثر در موضوعات مختلف علمی به رشته تحریر درآورد. از مهم‌ترین آثار او می‌توان به «تجریدالاعتقاد» در علم کلام، «اخلاق ناصری» در فلسفه اخلاق و «شکل القطاع» در ریاضیات اشاره کرد. او با نگارش کتاب «شکل القطاع»، علم مثلثات را به‌عنوان دانشی مستقل معرفی کرد و قوانین اساسی برای حل مسائل مثلثات مسطح و کروی را مطرح کرد.

نظریات و دستاوردهای خواجه نصیرالدین طوسی تأثیر بسزایی در پیشرفت علوم، به‌ویژه در حوزه مهندسی، داشته است. او با تدوین قوانین و مفاهیم نوین در ریاضیات و نجوم، پایه‌های محکمی برای توسعه مهندسی در دوره‌های بعدی فراهم کرد. به‌عنوان مثال، مطالعات او در زمینه مثلثات و هندسه کروی، ابزارهای مهمی برای مهندسان در طراحی و ساخت سازه‌های پیچیده فراهم آورد.

به پاس خدمات و دستاوردهای بی‌نظیر خواجه نصیرالدین طوسی در حوزه‌های مختلف علمی و مهندسی، روز تولد او، ۵ اسفند، در تقویم رسمی ایران به‌عنوان«روز مهندس» نام‌گذاری شده است. این نام‌گذاری نه‌تنها یادآور نقش مهم مهندسان در توسعه و پیشرفت کشور است، بلکه ارج نهادن به میراث علمی و فرهنگی دانشمندان بزرگی همچون خواجه نصیرالدین طوسی است.

خواجه نصیرالدین طوسی با تلاش‌های بی‌وقفه خود در ترویج علم و دانش، تأثیری عمیق بر تاریخ علمی ایران و جهان اسلام گذاشت. رصدخانه مراغه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز علمی زمان خود، نمونه‌ای از همت و پشتکار این دانشمند بزرگ است. آثار و نظریات او همچنان در محافل علمی مورد توجه و استناد قرار می‌گیرد و الهام‌بخش پژوهشگران و مهندسان در سراسر جهان است.

روز مهندس، فرصتی است تا با گرامیداشت یاد و خاطره خواجه نصیرالدین طوسی، از تلاش‌ها و دستاوردهای مهندسان در توسعه و آبادانی کشور تقدیر کنیم. این روز، یادآور اهمیت علم و دانش در پیشرفت جامعه و نقش بی‌بدیل مهندسان در ساختن آینده‌ای روشن‌تر است.

انتهای پیام