به گزارش ایسنا، میزگردی دانشجویی با حضور فعالان حوزه‌های مختلف در خبرگزاری دانشجویان ایران برگزار شد که به تحلیل و بررسی دستاوردها و چالش‌های آموزش عالی پس از انقلاب اسلامی پرداخت. این نشست با حضور ثمین اسماعیل زادگان، دانشجوی فقه و حقوق و فعال دانشجویی، و عباس تاجیک، فعال سیاسی دانشجویی، برگزار شد. سخنرانان در این میزگرد به ابعاد مختلف آموزش عالی در ایران توجه کرده و تأثیرات آن بر جامعه را مورد بررسی قرار دادند.
ثمین اسماعیل زادگان در ابتدای این میزگرد به بستر تاریخی آموزش عالی در ایران پیش از انقلاب اسلامی پرداخت و به آمار نگران‌کننده بی‌سوادی در آن زمان اشاره کرد. او به سخنان اسدالله علم، نخست‌وزیر وقت، که وضعیت بی‌سوادی را «وحشتناک» توصیف کرده بود و همچنین به اعتراف محمدرضا پهلوی در کتاب «پاسخ به تاریخ» درباره بی‌سوادی ۸۵.۱ درصدی مردم اشاره کرد و گزارش‌های خارجی را موید این ادعا دانست.
اسماعیل زادگان وضعیت آموزش در ایران در پیش از انقلاب را «تأسف‌بار» خواند و آن را غیرمؤثر در پاسخگویی به نیازهای صنعتی کشور دانست.
او در ادامه به تأسیس نهضت سوادآموزی پس از انقلاب اشاره کرد و گفت که این نهضت به‌طور چشمگیری در توسعه و پیشرفت آموزش مؤثر بوده است.
وی همچنین به نهضت مدرسه‌سازی و افزایش سرعت ساخت فضاهای آموزشی در کشور اشاره کرد که سالانه بیش از ۱۰۰ هزار متر مربع به زیرساخت‌های آموزشی افزوده می‌شود.
این دانشجو ابراز امیدواری کرد که با توجه به پیشرفت‌های علمی و موفقیت‌های چشمگیر در المپیادهای علمی و سایر حوزه‌ها، تعداد دانشجویان در چند سال اخیر به بیش از ۴.۵ میلیون نفر افزایش یافته است.
عباس تاجیک، سخنران دیگر این میزگرد، به تأثیرات جهانی شدن بر آموزش عالی ایران پرداخت و معتقد بود که تغییراتی مانند گسترش ارتباطات و استفاده از اینترنت ناشی از پدیده جهانی شدن بوده و به راحتی نمی‌توان ادعا کرد که این پیشرفت‌ها صرفاً نتیجه تلاش‌های یک نظام سیاسی خاص است.
تاجیک تأکید کرد که جهانی شدن با ارتباطات گسترده و وابستگی اقتصادی کشورها بر آموزش عالی تأثیر قابل توجهی داشته اما در عین حال، وی انتقاداتی به جنبه‌های منفی آن نیز داشت و به «عقب‌گرد» در علوم اجتماعی اشاره کرد.
سخنرانان این میزگرد همچنین به بررسی رسالت و نقش دانشجویان در وضعیت کنونی کشور و نگاه حاکمیت به تشکل‌های دانشجویی پرداختند.
اسماعیل‌زادگان بر اهمیت استقلال این تشکل‌ها تأکید کرد و با استناد به بیانات مقام معظم رهبری و انتظارات ایشان از دانشجویان، به مسئولیت‌پذیری و تعهد آنها نسبت به آرمان‌های علمی و عدالت‌خواهی اشاره کرد.
تاجیک نیز از تحمیل وظایف غیرمتعارف به دانشجویان انتقاد کرد و بر لزوم آگاهی آنها از تاریخ معاصر تأکید داشت.
آمار بی‌سوادی پیش از انقلاب وحشتناک بود
ثمین اسماعیل زادگان، دانشجوی فقه و حقوق دانشگاه امام صادق و فعال حوزه دانشجویی، در ابتدا به بررسی دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه آموزش پرداخت.
وی با اشاره به وضعیت آموزش قبل از انقلاب، به نقل از اسدالله علم، نخست وزیر وقت، به «وحشتناک» بودن آمار بی‌سوادی در آن زمان اشاره کرد و گفت: محمدرضا پهلوی در کتاب «پاسخ به تاریخ» به بی‌سوادی ۸۵.۱ درصدی مردم در مقیاس ملی اذعان کرده است.
اسماعیل زادگان با استناد به گزارش‌های خارجی، وضعیت آموزش ایران را در آن دوران «تاسف‌بار» توصیف کرد و آن را ناتوان از پاسخگویی به نیازهای صنعتی کشور دانست.
وی با تأکید بر سخنان امام خمینی (ره) در مورد «خجالت‌آور» بودن بی‌سوادی در جامعه، به تأسیس نهضت سوادآموزی پس از انقلاب اشاره کرد که نقش مهمی در توسعه آموزش داشته است.
این فعال دانشجویی همچنین، به نهضت مدرسه‌سازی و افزایش سالانه بیش از ۱۰۰ هزار متر مربع به اماکن آموزشی اشاره کرد.
اسماعیل زادگان با اشاره به پیشرفت‌های چشمگیر در المپیادهای علمی، صنایع دفاعی و پزشکی در سال‌های پس از انقلاب، از افزایش چشمگیر تعداد دانشجویان از ۱۵۰ هزار نفر در سال به بیش از ۴.۵ میلیون نفر در برخی سال‌ها خبر داد.
در ادامه، اسماعیل زادگان با اشاره به تقدیر مرکز یونسکو از ایران به عنوان یکی از موفق‌ترین کشورها در مبارزه با بی‌سوادی، به جمع‌بندی کلی از پیشرفت‌های حوزه آموزش پس از انقلاب پرداخت.
تاثیر جهانی شدن بر آموزش عالی کشور
عباس تاجیک، فعال سیاسی دانشجویی نیز با اشاره به تاثیر جهانی شدن بر آموزش عالی، معتقد است تغییراتی مانند گسترش ارتباطات و استفاده از اینترنت، ناشی از پدیده جهانی شدن بوده و نه لزوماً دستاورد یک نظام سیاسی خاص.
وی با بیان اینکه هیچ دولتی نمی‌تواند ادعا کند این پیشرفت‌ها صرفاً نتیجه تلاش‌های او بوده، تاکید کرد که جهانی شدن، با گسترش ارتباطات و وابستگی اقتصادی کشورها، تاثیرات گسترده‌ای داشته است.
تاجیک با اشاره به جنبه‌های منفی جهانی شدن، به رشد ایران در زمینه‌های فرهنگی و فنی مهندسی پس از انقلاب اذعان و در عین حال، از «عقب‌گرد» در علوم اجتماعی انتقاد کرد.
این فعال دانشجویی، مفهوم «بومی‌سازی» علوم را مبهم دانست و آن را به «اختراع دوباره چرخ» تشبیه کرد و گفت: بسیاری از پیشرفت‌ها، نتیجه روند جهانی بوده و ایران نیز جزئی از آن بوده است.
تاجیک با اشاره به تاریخ متفاوت سواد و دانشگاه در ایران و اروپا افزود: سنت دانشگاهی مدرن در ایران مربوط به عصرپهلوی اول است؛ در حالی که سنت دانشگاهی در اروپا به چهار قرن قبل بازمی‌گردد.
وی همچنین با اشاره به آغاز دیرهنگام صنعتی شدن در ایران در دهه ۵۰ شمسی و با افزایش قیمت نفت، تاکید کرد که این نیز دستاورد حکومت پهلوی نبوده است.
تاجیک در جمع‌بندی، تاریخ صنعتی شدن و علم در ایران را متفاوت از اروپا دانست و تاکید کرد که این دو قابل قیاس نیستند.
وی با تفکیک بین علوم طبیعی و علوم اجتماعی، وضعیت ایران در علوم طبیعی را «خوب» ارزیابی کرد؛ اما در علوم اجتماعی، هم در تولید و هم در کاربرد، وضعیت را نامطلوب دانست.
رشد آموزش تصادفی نیست
اسماعیل زادگان ضمن پذیرش ضعف در حوزه علوم انسانی، با این نظر که رشد آموزش یک امر طبیعی است، مخالفت کرد.
وی با اشاره به خاطرات آقای علم مبنی بر افزایش دو میلیون نفری بیسوادان در طی یک برنامه ۱۰ ساله آموزش را «منفی» ارزیابی کرد.
وی در پاسخ به سوالی درباره دستاوردهای جمهوری اسلامی در احیای تشکل‌های دانشجویی، کارکرد این تشکل‌ها را در راستای پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی، از جمله محرومیت‌زدایی و کمک به مستضعفین بر پایه عدل دانست.
این فعال دانشجویی با اشاره به فعالیت تشکل‌های دانشجویی، به‌ویژه بسیج دانشجویی، در حوزه‌های مختلف از جمله محرومیت‌زدایی، اردوهای جهادی و عرصه‌های فرهنگی و سیاسی، بر این نکته تاکید کرد که این فعالیت‌ها منحصر به دانشجویان بسیجی نیست و شعار «دانشجو، امید، خدمت»، نمادی از این فعالیت‌هاست.
اسماعیل زادگان با بیان اینکه چنین فعالیت‌هایی قبل از انقلاب به این شکل وجود نداشته، به وجود تشکل‌های مختلف دانشجویی از جمله انجمن اسلامی، بسیج دانشجویی و انجمن‌های علمی در دانشگاه‌ها پس از انقلاب اشاره کرد و این موضوع را یک «رشد بسیار بزرگ و یک پیشرفت بزرگ» دانست.
وی نقش دانشجو و قشر دانشجو را در پیروزی انقلاب و فعالیت‌های پس از آن، حائز اهمیت دانست.
این فعال دانشجویی، به بررسی نقش و رسالت دانشجو در وضعیت کنونی کشور و نگاه حاکمیت به تشکل‌های دانشجویی پرداخت و تاکید کرد که نگاه حاکمیت به تشکل‌های دانشجویی نباید ابزاری باشد.
به گفته او، رهبری تاکید دارند که دانشجویان باید بصیرت سیاسی و خودسازی را در اولویت قرار دهند و از سیاست‌زدگی و وابستگی به جریانات خاص پرهیز کنند.
اسماعیل زادگان با اشاره به انتظارات رهبری از دانشجویان، بر تعهد و مسئولیت‌پذیری دانشجویان نسبت به آرمان‌های علمی، عدالت‌خواهی و آزادی‌خواهی تاکید کرد و افزود: قدرت تحلیل سیاسی و آگاهی از نقشه‌های دشمن از جمله مهم‌ترین نیازهای دانشجویان از دید رهبری است.
این فعال دانشجویی همچنین تاکید داشت که دانشجویان باید بتوانند عوامل هویت‌زدا و آرمان‌زدا را شناسایی کنند و نسبت به این موارد هشیار باشند.
وی موضوع ابتذال فرهنگی و اخلاقی و تلاش دشمن برای ایجاد اختلاف و بستن فضای دانشگاه‌ها را از دیگر موضوعات مورد توجه رهبری عنوان کرد.
اسماعیل زادگان رسالت اصلی دانشجو را تحصیل علم و کسب تخصص در کنار تعهد برشمرد و اظهار داشت: نقش دانشجو باید فراتر از حوزه علمی باشد و در تحلیل سیاسی نیز ظهور و بروز داشته باشد.
وی تصریح کرد: هرچند تلاش‌های دانشجویان در علوم انسانی در سطح تئوری قابل توجه است، اما عملیاتی شدن آنها نیازمند حمایت دولتی است.
این فعال دانشجویی گفت: در برخی دانشگاه‌ها مباحث علوم انسانی اسلامی به صورت تئوریک دنبال می‌شوند، اما با موانعی در تدریس و اجرای این نظریات مواجهند.
نباید وظایفی فراتر از عرف آکادمیک به دانشجو تحمیل کرد
تاجیک با انتقاد از تحمیل وظایف خارج از عرف آکادمیک به دانشجویان، تاکید کرد: دانشجو اگر به وظایف علمی و پژوهشی خود عمل کند، هنر کرده است.
این فعال دانشجویی با اشاره به وضعیت نامناسب دانشجویان دکترا در ایران، گفت: در کشورهای توسعه‌یافته، تحصیل در دکترا شغل محسوب می‌شود و دانشجو حقوق دریافت می‌کند، اما در ایران این‌گونه نیست و دانشجویان با مشکلات معیشتی دست و پنجه نرم می‌کنند.
وی با تاکید بر اهمیت آگاهی دانشجویان از تاریخ معاصر ایران، اظهار داشت: مطالعه تاریخ از دوره ناصری به بعد برای دانشجویان ضروری است تا بتوانند در عرصه اجتماعی نقش موثری ایفا کنند.
این فعال دانشجویی با اشاره به اتفاقات سال ۱۴۰۱، گفت: نکته مثبت این بود که در دانشگاه‌ها شعارهای سلطنت‌طلبانه شنیده نشد، که این موضوع نشان‌دهنده آگاهی بیشتر دانشجویان نسبت به جامعه است.
وی تشکل‌های دانشجویی را به توده‌ای شدن متهم کرد و گفت: تشکل‌ها باید به دنبال ارائه راهکار و حل مسائل باشند، نه اینکه صرفا ابزاری برای پیشبرد ایده‌های دیگران باشند.
نقش بسیج در پیشرفت‌های کشور
اسماعیل زادگان در ادامه صحبت‌های خود در میزگرد ایسنا، ضمن تاکید بر اهمیت فعالیت علمی به عنوان رسالت اصلی دانشجو، معتقد است که دانشجو نباید صرفاً به این حوزه محدود شود و باید در سایر عرصه‌ها نیز فعال باشد.
او با اشاره به وجود دانشجویانی که تنها به تحصیل می‌پردازند و افرادی که در تشکل‌های مختلف فعالیت می‌کنند، تاکید کرد که هر دانشجو باید با توجه به توانایی‌های خود، در جهت پیشرفت کشور گام بردارد.
وی تصریح کرد: توصیه رهبری به دانشجویان، عدم بی‌تفاوتی نسبت به مسائل مختلف است.
اسماعیل زادگان، در پاسخ به سوالی درباره جایگاه دانشجو و تشکل‌های دانشجویی در گام دوم انقلاب، به نقش دانشجویان متخصص در ارائه راهکار برای حل مشکلات کشور اشاره کرد.
او ضمن انتقاد از عدم توجه به پایان‌نامه‌ها و مقالات دانشجویی، پیشنهاد داد که دانشجویان به بررسی مسائل و مشکلات کشور بپردازند و راهکارهای خود را ارائه دهند.
این فعال دانشجویی با اشاره به نقش بسیج دانشجویی در پیشرفت‌های کشور، تاکید کرد که نباید بسیج را تنها به یک تشکل محدود کرد، بلکه باید روحیه اخلاص را در نظر گرفت.
وی گفت: بسیاری از پیشرفت‌ها، به ویژه در صنعت هوافضا، حاصل تلاش دانشجویان بسیجی بوده است.
این فعال دانشجویی با اشاره به فعالیت دانشجویان دانشگاه‌های شریف و امیرکبیر در حوزه دفاعی و هوافضا، این پیشرفت‌ها را مدیون تلاش و تخصص دانشجویان دانست.
اسماعیل زادگان با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در سال‌های ۹۱ و ۱۴۰۲، به چشم‌انداز انقلاب اسلامی پرداخت.
وی با استناد به سخنان رهبری، تاکید کرد که در مسیر تحقق اهداف انقلاب اسلامی، باید از توقف، غفلت، خودشیفتگی، اشرافی‌گری و لذت‌جویی پرهیز کرد و با رفع خستگی، به قله نزدیک شد.
اسماعیل زادگان با اشاره به تجربه مذاکرات هسته‌ای، تاکید کرد که با توجه به نقض عهد طرف مقابل، نباید دوباره از یک سوراخ گزیده شد؛ از این رو، سخنان مقام معظم رهبری در این زمینه را اتمام حجت دانست.
تاجیک در ادامه این میزگرد به بررسی وضعیت جامعه مدنی در ایران پرداخت و آن را بین وضعیت صفر و صد (جامعه توسعه‌یافته) ارزیابی کرد. او وضعیت کنونی را "یک" توصیف کرد، به این معنا که نهادها و تشکل‌ها وجود دارند، اما مشارکت و تاثیرگذاری آنها محدود است.
وی با مقایسه ایران با کشورهای منطقه، تاکید کرد که جمهوری اسلامی در حفظ و گسترش این نهادها موفق بوده است.
تاجیک با ابراز تاسف از کاهش نقش تشکل‌های دانشجویی در سال‌های اخیر، به نقش مهم آنها در ایجاد تعامل بین دانشجویان با تفکرات مختلف در دانشگاه اشاره کرد.
او معتقد است که دانشگاه محل تمرین تعامل و همکاری بین افراد با دیدگاه‌های متفاوت است.
تاجیک همچنین از سرخوردگی دانشجویان فعال در تشکل‌ها ابراز نگرانی کرد و آن را ناشی از عدم تاثیرگذاری فعالیت‌هایشان دانست.
بین واقعیت و امید در حال حرکتیم
تاجیک در ادامه صحبت‌های خود، با اشاره به وضعیت دانشجویان ایرانی، اظهار داشت: دانشجویان با مدارک دکترا به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های پرداخت، نمی‌توانند موقعیت‌های شغلی مناسب را در سطح بین‌المللی کسب کنند.
او در مقایسه، به دانشجویان کشورهای دیگر اشاره کرد که با وجود سطح علمی پایین‌تر، به دلیل عدم وجود محدودیت‌ها، موفق به کسب فرصت‌های شغلی بهتری می‌شوند.
تاجیک نقش تشکل‌های دانشجویی را در "عدم فروپاشی" و "جلوگیری از تجزیه ایران" مهم دانست، اما معتقد است که آنها نمی‌توانند نقش موثری در توسعه کشور ایفا کنند.
او با انتقاد از تبدیل شدن "ابزار" تشکل‌ها به "هدف"، بیان کرد: اگر دانشجویان درگیر فعالیت‌های اجرایی شوند، از پرداختن به مسائل تئوریک و تحلیل عمیق مسائل باز می‌مانند.
تاجیک به جنبه‌های مثبت فعالیت در تشکل‌های دانشجویی نیز اشاره کرد و گفت: تشکل‌ها فضایی "رمانتیک" ایجاد می‌کنند که برای دانشجویان جذاب است و به آنها امید می‌دهد. همچنین، تشکل‌ها به دانشجویان کمک می‌کنند تا روابط اجتماعی خود را گسترش دهند، مهارت‌های کار تیمی را یاد بگیرند و "بازی سیاسی" را تمرین کنند.
به گفته تاجیک، دانشجویانی که در تشکل‌ها فعال هستند، پس از فارغ‌التحصیلی انسان‌های موفق‌تری هستند، زیرا از قبل با فضای کار و تعامل با افراد مختلف آشنا شده‌اند.
تاجیک در پاسخ به سوالی درباره نقش حاکمیت در تقویت تشکل‌های دانشجویی، پیشنهاد کرد که حاکمیت باید "فضا را سر جایش" برگرداند و به تشکل‌ها اجازه دهد تا فعالیت‌های خود را با آزادی بیشتری انجام دهند.
او با تاکید بر اینکه نباید به تشکل‌ها به دید "مزاحم موی دماغ" نگاه کرد، بیان کرد: دانشجویان، مسئولیت اجتماعی را در خود حس می‌کنند و حاکمیت باید از این ظرفیت استفاده کند.
از انزوا تا امنیت
وی با اشاره به جنبش عدم تعهد و سیاست موازنه منفی، این رویکرد را در تضاد با موازنه مثبتی می‌داند که در دوران محمدرضا شاه وجود داشت.
تاجیک با انتقاد از درک نادرست از مفهوم وابستگی، به وابستگی یک‌طرفه و نامتوازن اشاره کرد و گفت: اشتباه محمدرضا شاه در وابستگی صرف به ایالات متحده و عدم اهمیت متقابل این رابطه بود و همین امر یکی از عوامل سقوط وی شد.
با این حال، تاجیک بر امکان ایجاد وابستگی متقابل تاکید می‌کند و ادعای خودکفایی در همه زمینه‌ها را یک اشتباه بزرگ می‌داند، حتی اگر امکان‌پذیر باشد.
این فعال دانشجویی با بیان اینکه خودکفایی در همه زمینه‌ها، ضریب امنیتی کشور را کاهش می‌دهد، گفت: اگر ۵۰ کشور اول جهان به طور متوسط ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری می‌کردند، تحریم ایران به این آسانی نبود.
او به مثال ژاپن اشاره می‌کند که با وجود نداشتن ارتش قوی، به دلیل سرمایه‌گذاری‌های گسترده کشورهای توسعه‌یافته در این کشور، از امنیت بالایی برخوردار است.
تاجیک خودکفایی را تنها در دو زمینه ضروری می‌داند؛ کالاهای اساسی (به ویژه ذخیره گندم به اندازه سه تا چهار ماه) و حوزه نظامی (برای بازدارندگی، نه برای حمله). او با این حال، با دیدگاهی متفاوت از برخی دیگر، معتقد است که ایران در همه زمینه‌ها خودکفا نیست.
وی در پایان، با تاکید مجدد بر این نکته که خودکفایی برای هیچ کشوری (از جمله ایران) یک مزیت نیست، بر افزایش دامنه ارتباطات ایران در منطقه و جهان تاکید کرد.
انتهای پیام
نظرات