خانه‌تکانی یکی از سنت‌های دیرینه و محبوب است که در آستانه نوروز و آغاز سال جدید انجام می‌گیرد به ویژه که امسال با ماه مبارک رمضان همزمان شده، این فرآیند شامل تمیز و مرتب کردن و بازسازی خانه است تا به فضایی پاک و دلپذیر برای سال جدید تبدیل شود. اما امروزه خانه‌تکانی به غیر از اینکه به عنوان یک عمل فیزیکی و فرهنگی شناخته می‌شود، به مسئله‌ای مهم‌تر در رابطه با محیط زیست نیز تبدیل شده است.

در دنیای امروز که بحران‌های زیست‌محیطی، آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی به یکی از بزرگترین چالش‌ها تبدیل شده‌اند، توجه به نحوه انجام خانه‌تکانی و استفاده از مواد پاک‌کننده و روش‌های سازگار با محیط زیست بسیار اهمیت دارد. استفاده از مواد شیمیایی مضر و غیرقابل تجزیه در هنگام خانه‌تکانی می‌تواند به آلودگی منابع آب و هوا افزوده و به سلامت انسان‌ها و جانوران آسیب بزند. بنابراین، باید به جای استفاده از مواد شیمیایی خطرناک، به سمت استفاده از مواد و محصولات طبیعی که به محیط زیست آسیب نمی‌زنند، حرکت کنیم.

در استان گیلان با وجود پراکندگی مناطق روستایی، آیین خانه تکانی با شور و حال متفاوتی برگزار می‌شود، در این مناطق که زندگی در نزدیکی طبیعت و منابع آبی مانند رودخانه‌ها، چشمه‌ها و زمین‌های کشاورزی جریان دارد، خانه‌تکانی فراتر از تمیز کردن فضای خانه است و با احترام به محیط زیست و طبیعت اطراف انجام می‌شود.

خانه‌تکانی در روستاها نه تنها یک سنت دیرینه و زیباست بلکه می‌تواند به‌عنوان فرصتی برای توجه بیشتر به حفظ محیط زیست نیز در نظر گرفته شود. در روستاها، یکی از مهم‌ترین مسائلی که باید در خانه‌تکانی به آن توجه شود، جلوگیری از آلودگی منابع طبیعی است.

بسیاری از روستاییان به طور سنتی از مواد طبیعی و ارگانیک برای نظافت استفاده می‌کنند، به‌طور مثال از خاکستر هیزم، شاخه‌های خشک شده درختان(کیش‌خال)، گیاهان معطر یا صابون‌های دست‌ساز به‌جای شوینده‌های شیمیایی استفاده می‌کنند، این مواد نه تنها به محیط زیست آسیب نمی‌زنند بلکه به سلامت انسان‌ها نیز کمک می‌کنند.

شهربانو ظفربخش، کارشناس حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در خصوص اهمیت خانه تکانی و توجه به محیط زیست، اظهار کرد: خانه تکانی به گونه‌ای باشد که به محیط زیست، طبیعت، زیستگاه‌های حیات وحش و گونه‌های گیاهی و جانوری آسیب وارد نشود.

وی با تأکید بر اینکه خانه تکانی باید منطبق با محیط زیست باشد، افزود: الگوی رفتاری درست و مناسبی داشته باشیم تا لطمه‌ای به محیط زیست وارد نشود و در این راستا از مواد شوینده‌ای استفاده‌ کنیم که با محیط زیست سازگار است.

این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه استفاده بیش از حد از مواد شوینده به خود ما و خانواده هم آسیب می‌زند و حساسیت‌های پوستی، ریوی و تنفسی را به دنبال دارد، گفت: پساب‌های شوینده‌های شیمیایی وارد رودخانه‌های می‌شود و به صورت کف روی آب رودخانه‌ها قابل مشاهده است که این امر مانع رسیدن اکسیژن به جانداران داخل آب شده که مرگ آبزیان را در پی دارد یا در نهایت وارد بافت ماهیان می‌شود و به این صورت به زنجیره غذایی انسان برمی‌گردد.

ظفربخش با اشاره به جایگزین مواد شوینده شیمیایی بیان کرد: می‌توانیم ترکیبی از سرکه و جوش شیرین را به مقدار مناسب در بطری اسپری بریزیم و روی سطوح یا ظروف استفاده کنیم، این ترکیب نه تنها خطری برای افراد ندارد بلکه با محیط زیست سازگارتر است و کمتر آسیب می‌زند.

وی ادامه داد: یکی دیگر از مواردی که اهمیت دارد در سفرهای نوروزی یا دورهمی‌ها مورد توجه قرار گیرد، استفاده کمتر از سفره‌ها یا ظروف یکبار مصرف است، به جای آنها می‌توانیم از سفره‌های پارچه‌ای یا ظروف استیل، فلزی و بلور استفاده کنیم تا آسیب کمتری به محیط زیست وارد شود.

کارشناس حفاظت محیط زیست با بیان اینکه پلاستیک تجدیدپذیر نیست و منجربه آلودگی آب و خاک شده و مجدد به چرخه غذایی انسان باز می‌گردد، تصریح کرد: تفکیک زباله در مبدا و بازیافت نقش مهمی در حفظ محیط زیست دارد، تا حد امکان لوازم قابل بازیافت را جدا تحویل دهیم و لوازم قابل استفاده را اهدا کنیم.

ظفربخش گفت: مادران نقش مهمی در تربیت فرزندان دارند، اگر مادران در خانه اخلاق محیط زیستی را به الگو تبدیل کنند این مهم در فرزندان نهادینه می‌شود، لذا به مادران توصیه می‌کنیم که برای آینده کودکان‌شان از هم اکنون آنان را با اهمیت محیط زیست آشنا و هوشیار کنند.

خانه‌تکانی، علاوه بر ایجاد یک محیط تمیز و منظم در خانه، می‌تواند فرصتی برای تغییر نگرش‌ها و عادت‌های روزمره به شیوه‌ای باشد که در آن هم به نظافت و هم به حفظ محیط زیست توجه شود. با انتخاب روش‌های سازگار با محیط زیست، می‌توانیم به عنوان افراد مسئول، نقش خود را در محافظت از کره زمین ایفا کنیم.

یکی دیگر از جنبه‌های مهم خانه‌تکانی در روستاها، توجه به پاکسازی محیط‌های طبیعی مانند رودخانه‌ها، چشمه‌ها و دریاچه‌های محلی است. بسیاری از روستاییان به‌طور خودجوش و بدون نیاز به فراخواندن گروه‌ها، محیط اطراف خانه‌های خود را از زباله‌ها و مواد زائد و پلاستیک‌ها پاک می‌کنند. این اقدامات نه تنها به حفظ زیبایی طبیعی و کیفیت آب کمک می‌کند بلکه از ایجاد آلودگی‌های پلاستیکی و شیمیایی که می‌تواند به اکوسیستم‌های آبی آسیب بزند، جلوگیری می‌کند.

آیین خانه‌تکانی در روستاهای گیلان، در حقیقت، نشانه احترام عمیق به زمین و طبیعت است زیرا نه تنها خانه‌ها، بلکه دل‌ها و طبیعت را نیز تازه می‌کند. این کار به‌طور ناخودآگاه یادآوری می‌کند که ما همه جزئی از یک چرخه بزرگ و زیبا هستیم و حفظ این تعادل، رسالتی است که باید از آن سرسختانه دفاع کنیم. وقتی که خانه‌مان را تمیز می‌کنیم، در حقیقت، به خانه‌ بزرگ‌ترمان، این کره خاکی، نیز توجه داریم و به زمین وعده می‌دهیم که از آن مراقبت می‌کنیم و در این مسیر، هم‌قدم با طبیعت، به زندگی ادامه خواهیم داد.

در نهایت، خانه‌تکانی باید با نگاه مسئولانه به منابع طبیعی و حفاظت از آنها انجام شود این کار، گواهی بر هم‌زیستی با زمین است. احترام به منابع طبیعی و پیوندی ناگسستنی که انسان‌ها با محیط زیست خود دارند و در این فرآیند، به یاد می‌آوریم که زیبایی و سلامتی این کره خاکی، در دستان ماست و به نسل‌های آینده زمینی پاک‌تر و سالم‌تر هدیه می‌دهیم.

انتهای پیام