در ۲۲ بهمن چهل‌وششمین بهار پیروزی انقلاب اسلامی قرار داریم و این روز شکوهمند بهترین زمان برای مرور اتفاقات و حوادث مربوط به شکل‌گیری انقلاب اسلامی و مبارزات علیه رژیم ستمشاهی است. تاریخ انقلاب اسلامی نشان داده که مردم و برخی شخصیت‌های برجسته قزوین نقش پررنگی در پیروزی انقلاب اسلامی داشتند. در این گزارش به سهم قزوین در پیروزی انقلاب اسلامی و بیان رخدادهای بهمن سال ۱۳۵۷ پرداخته‌ایم.  

شکل‌گیری مبارزه در قزوین از سال ۴۲

زهره ترکمن -سرپرست مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان قزوین- درباره سال‎‌های مبارزه مردم در استان قزوین به ایسنا می‌گوید: مبارزه علیه رژیم شاهنشاهی در قزوین، از همان سال‌های تشکیل نهضت امام خمینی (ره) یعنی سال‌های ۴۲ آغاز شد و بررسی اسناد نشان می‌دهد؛ قزوین نقش پررنگی در شکل‌گیری مبارزه داشته است. اولین جرقه‌های مبارزه انقلابیون قزوین با پخش شدن تصاویر امام خمینی (ره) به شکل مخفیانه در سطح شهر همراه بوده و پس از آن نیز حمایت از امام خمینی(ره) در آئین‌های عزاداری در ماه محرم آغاز شد.

وی با بیان اینکه مبارزه با شعارگویی شروع شده است، اظهار می‌کند: همزمان با برگزاری آئین عزاداری ماه محرم، مردم قزوین شعارهایی را در حمایت از امام خمینی (ره) سرمی‌دادند از جمله این شعار «حسین جان ملت عزادارت است؛ خمینی ملت طرفدارت است» بود که در پی این اتفاق چندین روحانی قزوینی از سوی ساواک دستگیر شدند.

ترکمن با اشاره به اینکه تار و پود شکل‌گیری انقلاب اسلامی برمبنای حضور و حرکت مردم بوده است، خاطرنشان می‌کند: در ۱۵ خرداد ۴۲ نیز بازاریان قزوین اقدام به بستن مغازه‌های خود کردند و در مساجد جامع و مسجدالنبی (ص) که در آن زمان مسجد شاه نام داشت، اجتماع کردند.

وی ادامه می‌دهد: با آزادی امام خمینی(ره)  از زندان در فروردین سال ۱۳۴۳ بسیاری از قزوینی‌ها این اتفاق را جشن گرفتند و عکس امام را بر سردر مغازه‌های خود نصب کردند. در خرداد سال ۴۳ شهروندان قزوینی قصد برگزاری سالگرد شهدای قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ را داشتند که این اتفاق منجر به دستگیری برخی روحانیون و مبارزین شد.

این مسئول مسجد النبی (ص) را که در آن سال‌ها مسجد شاه نام داشت، یکی از مهمترین پایگاه‌های مهم انقلابیون مطرح می‌کند و می‌گوید: چهره‌های شاخص و تأثیرگذاری که در قزوین از نهضت و حرکت امام خمینی (ره) تا پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ به حمایت ایشان پرداختند، شخصیت‌هایی چون مرحوم آیت‌الله سیدعباس ابوترابی از اساتید حوزه، شهید محمدعلی رجایی، دومین رئیس جمهوری ایران و مرحوم آیت‌الله هادی باریک‌بین، امام جمعه و نماینده وقت ولی فقیه در استان قزوین، آیت‌الله سیدحسن موسوی شالی، سیدعباس آقا سیدجوادی، حاج آقا بزرگ علوی، حاج‌میرزا نصرالله شهیدی، عبدالحسین و عبدالرضا شهیدی، سید ابوتراب ابوترابی، محمدحسن بروجردی خیارجی، آیت‌الله صامت بوده‌اند.

ترکمن می‌گوید: همانطور که پیش‌تر اشاره کردم مبارزات در قزوین از سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شده بود اما از شهریور ماه سال ۱۳۵۷، قزوین را فرمانداری نظامی اداره می‌کرد. در این سال‌ها مکاتبات و تلفن‌هایی که بین علما و  مجاهدین قزوینی با علما و مجاهدین قم و تهران و پاریس انجام می‌شد، حول نظارت و فرماندهی آیت‌الله هادی بارک‌بین بود و منزل ایشان همیشه یکی از پاتوق‌های مبارزین بوده است.

وی ادامه می‌دهد: انصاری رئیس ساواک قزوین و معتمدی فرماندار نظامی قزوین پس از پیروزی انقلاب اسلامی در  اسفند سال ۱۳۵۷ اعدام شدند.

ترکمن تشکیل شورای انقلاب در قزوین را یکی از مهم‌ترین رخدادهای پیروزی انقلاب اسلامی برمی‌شمارد و می‌گوید: در پی برگزاری شورای انقلاب در قزوین، بسیاری از تصمیم گیری‌های سیاسی در این شورا رقم می‌خورد.

وی با اشاره به نقش زنان قزوینی در مبارزات بیان می‌کند: زنان قزوینی در طول پیروزی انقلاب اسلامی نقش محوری داشتند به خصوص در طی مبارزات نقش زنان فرهنگی و دبیر بیشتر بوده است. بانو شکوه‌فر و عبدالرزاقی از بانوان مبارز و نامدار در پیروزی انقلاب اسلامی در قزوین بودند.

ترکمن در پایان می‌گوید: نکته دیگری که در خصوص جریان‌های مبارزه در قزوین بسیار مهم است، در نیمه دوم سال ۱۳۵۷ بازگشت آیت‌الله هادی باریک‌بین، بعدها رضا یزدان‌پناه و شهید قدرت‌الله چگینی از تبعید به شهر قزوین بود.

آیت‌الله باریک‌بین چهره مبارز قزوین

حجت‌الاسلام محمدحسن باریک‌بین، فرزند ارشد مرحوم آیت‌الله شیخ هادی باریک‌بین در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: نقش پدرم در شکل‌گیری مبارزات علیه رژیم شاهنشاهی در قزوین بسیار چشمگیر بود و منزل ما همیشه پاتوق مبارزین و محفل جلسات سیاسی علیه رژیم بود.

وی تصریح می‌کند: آیت‌الله باریک‌بین، در مبارزه با رژیم شاهنشاهی نقش مهمی را در هدایت مردم قزوین، حمایت از امام خمینی (ره)، انتشار اعلامیه‌ها و افشاگری علیه رژیم داشت، به طوری که ساواک ناچار به تبعید ایشان به سردشت کردستان برای مدت ۱۸ ماه شد و در زمان تبعید در کنار مبارزانی همچون آیت‌الله ربانی شیرازی قرار گرفت، این تبعید باعث شد تا آیت‌الله باریک بین در خط مبارزه قوی‌تر ظاهر شود.

فرزند مرحوم آیت الله باریک‌بین می‌گوید: در تبعید نیز آیت‌الله باریک‌بین علیه رژیم شاهنشاهی اقدام به صدور اطلاعیه می‌کردند و پس از حدود ۶ ماه تحمل تبعید و دوری از مردم، با استقبال همشهریان، به وطن خود قزوین بازگشت و در شهری که تحت حکومت‌ نظامی بود، به مبارزات خود و راهبری مردم در ادامه مبارزه تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داد.

وی می‌گوید: آنچه از روزهای مبارزه پدرم به یاد دارم این است که مردم قزوین در مبارزه با رژیم شاهنشاهی، خیلی همراه پدرم بودند. یادم می‌آید که یکی از شهروندان توانسته بود از یکی از پادگان‌ها اسلحه‌های کلت نو و شمشیرهای نظامی بردارد و این اسلحه‌ها را به منزل ما آورد و تقدیم پدرم کرد تا شاید حین مبارزه به‌کار آید.

حجت‌الاسلام باریک‌بین تصریح می‌کند: یادم می‌آید که یک شب، نظامیان به منزل آیت‌الله ابوترابی هجوم آوردند و این عالم ربانی را دستگیر کرد و سریع یکی از شهروندان دوان دوان به منزل ما آمد و موضوع را به پدرم اطلاع داد همسایه‌ها یاری کردند و پدرم را در منزل یکی از همسایه‌ها پنهان کردند. خاطره و ترس آن شب را من که در آن زمان نوجوانی ۱۱ ساله بودم هیچگاه فراموش نمی‌کنم.

وی ادامه می‌دهد: دستگیری پدرم توسط حکومت یکی دیگر از خاطراتی است که از آن سال‌ها به یاد دارم، پدرم را بعد از نماز ظهر از درب مسجد دستگیر کردند و تا چند روز ما اطلاعی از ایشان نداشتیم و بعد از چند روز متوجه شدیم که پدرم به سردشت تبعید شده است.

حجت‌الاسلام باریک‌بین با اشاره به اینکه روحیه مبارزه‌ در پدرم، باعث شده بود تا ما نیز در مدارس احساس دین داشته باشیم، بیان می‌کند: در مدرسه پهلوی درس می‌خواندم و ما نیز همراه با مبارزین از انقلاب حمایت می‌کردیم. گاهی مدارس را تعطیل می‌کردیم و به خیابان می‌ریختیم و شعار می‌دادیم. روزهایی را که به خیابان می‌ریختیم و شعار می‌دادیم و ناگریز از دست مأموران حکومت نظامی فرار می‌کردیم را به خوبی به یاد دارم.

وی ادامه می‌دهد: به همراه دوستانم اعلامیه‌هایی که در منزل ما به واسطه مبارزین و امام خمینی (ره) صادر شده بود، به زیر لباس‌هایمان پنهان می‌کردیم و روزها و مناسبت‌های مختلف به مسجد النبی (ص) می‌بردیم و پنهان از چشم نیروهای حکومت نظامی بین مردم پخش می‌کردیم.

حجت‌الاسلام باریک‌بین می‌گوید: برادر شهیدم، مرتضی باریک‌بین که دو سال از بنده بزرگتر بودند روحیه شجاعانه خاصی داشتند، یادم می‌آید در روزهای منتهی به ۲۲ بهمن کوکتل مولوتوف دستی درست کرده بودند و یک روز که حکومت نظامی با خودروهایش به بهانه ترس مردم به خیابان ریخته بود و مردم معترض را اذیت می‌کرد، برادرم سوار بر موتورش شد و کوکتل موتولوف‌ها را بر سر نیروهای حکومت نظامی پرت می‌کرد، تقریباً می‌توان گفت که این روحیه مبارزه و انقلابگری در تمام اقشار جامعه نهادینه شده بود و انقلاب اسلامی با خواست مردم به پیروزی رسید.

از فرار شاه تا پیروزی انقلاب اسلامی در قزوین

محمدحسن سلیمانی، پژوهشگر تاریخ معاصر و قزوین پژوه در خصوص رخدادهای انقلابی سال ۱۳۵۷ در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: با فرار شاه در ۲۶ دی ماه سال ۱۳۵۷، روند انقلاب شتاب بیشتری گرفت و با عقیم ماندن تلاش‌های دولت بختیار برای ایجاد خلل در مبارزات مردم علیه رژیم پهلوی، ارتش نیز با گسترش فرار نیروهای وظیفه و کادر خود دچار چالش جدی شد و بعد از فرار شاه از کشور، رژیم شاهنشاهی در سراشیبی سقوط قرار گرفت.

وی می‌گوید: فرار شاه در قزوین با استقبال چشمگیر و برگزاری جشن شادمانی توسط مردم در خیابان‌های شهر مواجه شد و با توجه به اتفاقاتی که از هفتم تا یازدهم دی ماه در قزوین رقم خورده بود، فضای قزوین بسیار ملتهب بود و فرار شاه سبب شد تا امید مردم به پیروزی انقلاب به شدت افزایش یابد.

سلیمانی خاطرنشان می‌کند: در بهمن ماه نیروهای ارتش آخرین تلاش‌های خود را برای مقابله با موج بلند انقلاب مردمی انقلاب به‌کار بستند به گونه‌ای که براساس اسناد، پنجم و ششم بهمن ماه سال ۱۳۵۷ در چندین نوبت، افراد معدودی را که بعضاً چوب و چماق و قداره در دست داشتند در مناطق حاشیه قزوین سازماندهی کردند و با هدایت بخشی از نیروهای کادر لشکر ۱۶ زرهی که لباس شخصی به تن داشتند تحت عنوان حمایت از قانون اساسی در چند خیابان قزوین تظاهرات محدودی را به راه انداختند تا شاید بتوانند در روند شتابان انقلاب، توقفی ایجاد کنند.

وی ادامه می‌دهد: در ۹ بهمن ماه راهپیمایی گسترده مردمی با حضور هزاران زن و مرد در پاسخ به جنایات دولت بختیار در قزوین در مسجدشاه (مسجد نبی (ص)) و خیابان شاه (امام خمینی (ره) کنونی) برگزار شد و تظاهرکنندگان خواستار برخورد با عوامل حوادث دی ماه قزوین شدند.

این قزوین پژوه با اشاره به بازگشت امام خمینی (ره) به کشور بیان می‌کند: مصادف با این خبر از سوی مردم انقلابی قزوین در روز ۱۳ بهمن ماه شاهد تظاهرات عظیمی بودیم که از خیابان خیام به سمت دروازه درب کوشک صورت گرفت و ۱۶ بهمن ماه نیز نیروهای مکانیزه لشکر ۱۶ زرهی برای کمک به یگان‌های ارتش به سمت تهران حرکت کردند، اما اقدام مردم در بستن جاده کرج - تهران سبب توقف و زمین‌گیر شدن ستون زرهی لشکر قزوین شد و آن‌ها نتوانستند به تهران برسند.

وی تصریح می‌کند: هر روز در قزوین تا ۲۲ بهمن، شاهد تظاهرات پراکنده بودیم تا در روز ۲۲ بهمن که سقوط رژیم پهلوی رسماً اعلام شد. شور و شعف زیادی در قزوین،‌ ایجاد شده بود و مردم در مسجد النبی (ص) تجمع کردند و پیروزی انقلاب اسلامی را جشن گرفتند.

سلیمانی می‌گوید: ۲۳ بهمن لشکر ۱۶ زرهی با مردم اعلام همبستگی کرد و در ۲۴ بهمن، کمیته انقلاب اسلامی به عنوان اولین تشکیلات انقلابی نظامی در مدرسه شیخ‌الاسلام قزوین شکل گرفت. روز ۲۸ بهمن در جریان برگزاری صبحگاه لشکر ۱۶ زرهی، برخی از نیروهای کادر لشکر به تیمسار سرتیپ نعمت‌الله معتمدی فرمانده لشکر و فرماندار نظامی قزوین حمله کردند که به زخمی شدن او و تیمسار ملک فرمانده تیپ یک و معاون فرماندار نظامی قزوین منجر شد. این دو، ساعتی بعد توسط پاسداران کمیته انقلاب اسلامی قزوین دستگیر شدند و با انتقال آنان به تهران، یکم اسفند ماه در دادگاه انقلاب به دلیل سرکوب مردم انقلابی قزوین و شهادت شماری از جوانان انقلابی، محکوم به اعدام شده و تیرباران شدند.

به گزارش ایسنا، به رغم همه‌ مشکلات با پایمردی مردم و اتکای آن‌ها به اسلام و رهبری امام خمینی(ره) سرانجام در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ انقلاب اسلامی به پیروزی رسید و رژیم شاهنشاهی پس از قرن‌ها به پایان عمر خود رسید. در پیروزی انقلاب اسلامی نقش مردم و علمای قزوین بی‌بدیل و ارزشمند است. کسانی چون آیت‌الله سید عباس ابوترابی، آیت‌الله ابوتراب ابوترابی، آیت‌الله موسوی شالی، آیت‌الله هادی باریک‌بین، آیت‌الله شهیدی در آگاهی‌ بخشی سیاسی و سازماندهی تظاهرات نقش اساسی بر عهده داشتند و از طریق مساجد و منابر مردم را با اندیشه‌های امام آشنا می‌کردند. حوزه علمیه قزوین نیز در جریان نهضت امام با صدور اعلامیه‌های مختلف و همسویی با سایر حوزه‌های کشور و هدایت تظاهرات و مذاکره با مسئولین رژیم بارها از اقدامات خشن آنها جلوگیری می‌کرد و سایر طبقات نیز هر کدام به نحوی در پیروزی انقلاب به ایفای نقش پرداختند تا ما امروز، ایرانی مقتدر و مستقل داشته باشیم و چهل‌وششمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی را جشن بگیریم.

انتهای پیام