پیام دکتر شینا انصاری به همایش یکروزه «طبیعت و تن» که امروز ۱۵ بهمن ماه به همت جهاد دانشگاهی خراسان رضوی برگزار می‌شود، توسط عبدالعلی پور کارشناس حفاظت محیط زیست خراسان رضوی قرائت شد. در این پیام آمده است:

بسم الله الرحمن الرحیم

خانم ها و آقایان محترم، اساتید، دانشجویان و فعالان حوزه پزشکی و محیط زیست

موجب خوشحالی است که  همایش «طبیعت و تن» به موضوع مبارزه با سرطان با رویکرد به محیط زیست پرداخته است.  از آنجا که آلاینده‌های محیط زیستی موجود در محیط زندگی مان یکی از عوامل مهم در بروز انواع سرطان هستند، بررسی اثر این آلاینده‌ها و مدیریت و کاهش انتشار آنها می‌تواند نقش بسزایی در کاهش بیماری سرطان داشته باشد.

متاسفانه باید گفت که بعد از انقلاب صنعتی راه ورود بسیاری از مواد مصنوعی به زندگی ما باز شد. در نگاه اول، اغلب این مواد که در حجم بالایی هم تولید می‌شدند رفاه و راحتی زندگی ما انسان‌ها را در پی داشتند. حلّال‌ها، رنگ‌ها، شوینده‌ها و محصولات آرایشی و بهداشتی، پوشش ظروف آشپزخانه، مواد نگه‌دارنده غذا، آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی کشاورزی از جمله این تولیدات دلفریب بودند. تولیداتی که روزگاری با توجه به خواص و مزیت‌های بی‌شمارشان در زمره محصولات جادویی محسوب می‌شدند.

برای مثال زمانی آزبست با توجه به خصوصیات منحصر به فرد به خصوص قدرت کششی بالا و مقاومت در مقابل حرارت و نسوز بودن عنوان پرطمطراق «ماده جادویی» را بر پیشانی داشت و به صورت گسترده در ساختمان‌ها، لنت‌های ترمز و لوله‌های انتقال آب مورد استفاده قرار گرفت. در آن زمان کسی فکر نمی‌کرد که این ماده صنعتی می‌تواند چه خطرات مهلکی بر سلامت انسان‌ها داشته باشد. بعد از سال‌ها استفاده با اثبات پیامدهای خطرناک آزبست، نگاه دنیا به این ماده تغییر کرد. وقتی مطالعات اپیدمیولوژیک و شواهد عینی، ارتباط بین مواجهه با آزبست و بروز بیماری‌های بدخیم مثل سرطان ریه و مزوتلیوما را روشن کرد زنگ خطر به صدا در آمد و کشورهای توسعه‌یافته تصمیم گرفتند تا به‌رغم محاسن بسیار زیاد این ماده، عطایش را به لقایش ببخشند و از مصرف آن صرفنظر کنند.

مثال دیگر روغن‌های نسوز یا آسکارل بودند که به‌طور وسیع در خازن‌ها و ترانسفورماتورهای قدیمی استفاده می‌شدند. این روغن به عنوان افزودنی در روغن‌های دیگر کاربرد داشت و در تاسیسات صنعتی، صنایع برق، معادن، سامانه‌های راه‌آهن و حتی ساختمان‌های تجاری و مسکونی مورد استفاده قرار می‌گرفت. با وجود تولید حدود ۲ میلیون تن از این ماده در جهان با توجه به خطرات و عوارض محرز سرطان‌زایی، ممنوعیت و محدودیت کاربرد آن طی دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی در بسیاری از کشورهای جهان اعمال شد. با این حال این ماده سمی هنوز در حال مصرف در ترانس‌ها و خازن‌های زیر بار و دستگاه‌های هیدرولیکی قدیمی هست و پسماندهای حاوی این روغن سمی نیز در صورت نشتی و روش‌های غیراصولی تخلیه و پاکسازی ترانس‌ها قابلیت آلودگی جدی محیط زیست را دارند.
 نمونه‌های پرشمار دیگری از درس‌آموخته‌های بشر در استفاده بی‌محابا از مواد مصنوع چون محصولات حاوی فلزات سنگین و ترکیبات آلی پایدار، سوخت‌ها یا رنگ‌های دارای سرب و بسیاری از ترکیبات دیگر را می‌توان نام برد که به دلیل اثرات تجمعی، جهش‌زایی یا سرطان‌زایی و سمیت بالا موجب تهدید سلامت انسان و آلودگی شدید آب، خاک و هوا شده‌اند و عوارض آنها متاسفانه طی سال‌ها برقرار است.

با وجود توافقنامه‌های بین‌المللی و منسوخ شدن کاربرد بسیاری از موارد شیمیایی پرخطر، چرخ کارخانه عظیمی که انسان معاصر برای ساخت انواع ترکیبات شیمیایی پدید آورده است همچنان پرشتاب می‌چرخد. حجم بالای آلاینده‌های محیط زیستی که به شکل‌های مختلف در پیرامون ما وجود دارد نشان از آن دارد که آلاینده‌های خطرناک محیط زندگی ما از آنچه فکر می‌کنیم به ما بسیار نزدیک‌ترند.

من درکتاب گت مریضی یا بیماری بزرگ که حاوی تجربه نگاری روزهای مواجهه ام با بیماری سرطان بود، با توجه به زمینه تخصصی فعالیت در سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه آلودگی ها، دو بخش از کتاب را به موضوع محیط زیست و سرطان اختصاص دادم. واقعیت این است که نگرانی از افزایش بیماری سرطان با توجه به گستره آلودگی‌های پیدا و پنهانی که به زندگی ما راه پیدا می‌کنند یک دغدغه جدی در کشور است و من قدردان شما هستم که با برگزاری این همایش بر اهمیت توجه رابطه بین محیط زیست و سرطان تاکید کرده‌اید. امیدوارم همایش طبیعت و تن ضمن طرح مباحث تخصصی حوزه سرطان با رویکرد پیشگیرانه، با تبیین ارتباط تنگاتنگ میان محیط زیست و سرطان  موجبات ایجاد حساسیت بیشتر در سطح سیاستگذاری دستگاه‌های ذیربط برای برنامه ریزی اولویت دار در حوزه کاهش آلودگی‌های محیط زیستی شود.

شینا انصاری

معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست

انتهای پیام