با توجه به مصرف بالای روغن خوراکی و نیاز به واردات بخش اعظم مواداولیه روغن خوراکی مصرفی کشور و تداوم این روند، برنامه‌ریزی جامع برای توسعه دو چندان کشت دانه‌های روغنی را در کشور بیش از پیش ضرورت می‌بخشد.

توسعه کشت دانه‌های روغنی در استان همدان در چه شرایطی است و جه برنامه‌ای برای توسعه آن در دست اقدام است؟ و توسعه هر چه بیشتر این محصول از چه مزایایی برخوردار خواهد بود؟ سوالاتی است که از کارشناسان این امر جویا شدیم.

حمزه خانجانی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی همدان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: بیش از ۹۰ درصد دانه‌های روغنی مورد نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شود که در این رابطه با توجه به بالا بودن میزان واردات دانه‌های روغنی به کشور افزایش تولید داخلی دانه‌های روغنی برای رسیدن به امنیت غذایی و خودکفایی کشور امری ضروری است.

خانجانی بیان کرد: وزارت جهاد کشاورزی در راستای تأمین امنیت غذایی و تولید محصولات راهبردی مورد نیاز مردم، با هدف رسیدن به خودکفایی در محصولات اساسی و رسیدن به تولید ۴۰ درصدی دانه‌های روغنی، توسعه کشت دانه‌های روغنی را تا پایان برنامه پیشرفت هفتم در دست اجرا و اقدام دارد.

وی خاطر نشان کرد: هر افزایشی در تولید دانه‌های روغنی داشته باشیم به تبع آن تولید روغن‌های گیاهی نیز افزایش می‌یابد که در نتیجه موجب جلوگیری از واردات دانه‌های روغنی می‌شود و می‌توانیم ارزبری را کاهش دهیم.

خانجانی با بیان اینکه سالیانه افزون بر ۴ میلیارد دلار کشور ایران در حوزه دانه‌های روغنی دارای واردات است، افزود: امنیت غذایی مهمترین رویکرد بخش کشاورزی بوده و ارتقای بهره‌وری و افزایش میزان برداشت محصول با کاهش مصرف در واحد سطح دو برنامه استراتژیک وزارت جهاد کشاورزی و به تبع آن سازمان جهاد کشاورزی استان همدان است.

خانجانی به اشاره به اینکه طرح توسعه کشت کلزا و توسعه کشت در دیمزارها در برنامه سازمان جهاد کشاورزی استان است، خاطرنشان کرد: در سال زراعی جاری ۲۶۷۸ هکتار کلزا در سطح مزارع این استان کشت شده که به طور قطع با متوسط ۲.۵ تن در هر هکتار عدد قابل توجه و خوبی در سال آینده برداشت و تولید کلزا خواهیم داشت.

وی با بیان اینکه استان همدان یک استان سردسیر است و ما بیشتر ظرفیت خود را به کار گرفته‌ایم که در دیمزارها دانه‌های روغنی دیم را کشت کنیم، یادآور شد: در سال زراعی جاری ۱۰۰۰ هکتار دانه‌های روغنی دیم شامل کاملینا و گلرنگ در سطح مزارع استان کشت شده و همچنان به صورت انتظاری و کشت بهاره ادامه دارد.

خانجانی اضافه کرد: سطح زیر کشت دانه‌های روغنی دیم در سال گذشته در مزارع گلرنگ ۱۳۰۰ هکتار با تولید ۶۰۰ تن و متوسط عملکرد ۴۶۰ کیلوگرم در هکتار بوده است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی همدان گفت: کشت کاملینا در سال گذشته ۶۸۰ هکتار با تولید ۳۷۰ تن و عملکرد ۵۵۰ کیلوگرم در هکتار بوده است.

وی همچنین افزود: کشت کلزا در سال گذشته به صورت آبی در ۲۵۰۰ هکتار از اراضی استان انجام شد که تولید ۵۲۰۰ تن کلزار صورت گرفت و میزان عملکرد در سطح ۲۱۰۰ کیلو در هر هکتار بوده است.

خانجانی بیان کرد: به دنبال این هستیم که در حوزه توسعه دانه‌های روغنی کار بیشتری انجام داده و دانه‌های روغنی را در کشت بهاره توسعه دهیم.

وی با بیان اینکه کشت بهاره دانه‌های روغنی موجب رعایت تناوب زراعی و حذف آیش و توسعه دانه‌های روغنی می‌شود، ادامه داد: در بحث جهش تولید در دیمزارها به دنبال سه هدف شامل تنوع، توسعه و تغییر هستیم که در رابطه با تنوع بخشی در دیمزارها به ویژه کاملینا را وارد تولید کرده‌ایم که درصد روغن بیشتری را داراست و در دیمزارها در حال توسعه است.

خانجانی همچنین با اشاره به "تغییر" به عنوان یکی دیگر از اهداف مهم در جهش تولید در دیمزارها و نیز دورنمای توسعه دانه‌های روغنی گفت: در جهش تولید در دیمزارها به دنبال آن هستیم که سیستم فکری کشاورز را دانش بنیان کنیم، با توجه به اینکه دانه‌های روغنی یک کشت مدیریتی هستند، کشاورزان باید دانش فنی در رابطه با دانه‌های روغنی داشته باشند و با دانش فنی در کشاورزی با علم کار کنند برای همین باید کشاورز را به سمت دانش بنیان سوق داد که به طور قطع این امر از نقش موثری در بهره‌وری بیشتر برخوردار بوده و در کنار آن تکمیل زنجیره ارزش را به همراه خواهد داشت.

وی با بیان اینکه برای توسعه کشت دانه‌های روغنی تبیین و بیان منافع اقتصادی و توجیه اقتصادی این محصول امری ضروری است ، ادامه داد: از طرفی قسمتی از توسعه دانه‌های روغنی و هر نوع محصول کشاورزی نیاز به حمایت مالی دارد و هرگاه بخواهیم یک کشت را توسعه دهیم باید به بحث یارانه‌ها در حوزه کشاورزی توجه ویژه داشته باشیم.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی همدان گفت: در همین رابطه به وزارت جهاد کشاورزی پیشنهاد دادیم که از هزینه‌هایی که برای واردات حوزه محصولات روغنی استفاده می‌شود، درصدی را به توسعه دانه‌های روغنی در داخل کشور اختصاص دهند تا این امر موجب انگیزه و ترغیب دو چندان کشاورزان برای توسعه کشت دانه‌های روغنی در کشور شود.

خانجانی با اشاره به اینکه این درصد اختصاص داده شده باید قابل توجه باشد، افزود: تخصیص‌ها در حال حاضر به حد کافی نیست و موجب انگیزه کشاورزان نمی‌شود چرا که اگر این درصدهای تخصیصی خوب و مناسب بود به طور قطع موجب انگیزه کشاورزان شده بود و تاکنون وضعیت توسعه دانه‌های روغنی کشور تغییر چشمگیری کرده بود.

وی از پیش‌بینی برداشت و تولید افزون بر ۶۰۰۰ تن دانه‌های روغنی دیم و آبی در سال آینده از سطح مزارع این استان خبر داد و بیان کرد: در سال زراعی جاری در سطح مزارع استان همدان ۲۶۷۸ هکتار دانه‌های روغنی کلزا به صورت آبی با متوسط عملکرد هر هکتار ۲.۵ تن کشت شده که البته از این میزان کلزای کشت شده حدود ۶۰۰ هکتار آن به دلیل تنش محیطی دچار بد سبزی شده است.

خانجانی افزود: با توجه به بد سبزی ۶۰۰ هکتار از سطح مزارع کلزا استان در حال حاضر ۲۰۰۰ هکتار کلزا به صورت آبی در سطح مزارع استان داریم که بر اساس پیش‌بینی و برآوردها در سال آینده از این میزان سطح ۵۰۰۰ تن دانه روغنی کلزا قابل برداشت خواهد بود.

وی با بیان اینکه ۱۰۰۰ هکتار هم دانه‌های روغنی دیم گلرنگ و کاملینا در سطح مزارع استان همدان کشت شده است، یادآور شد : حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ تن نیز از این میزان سطح در سال آینده دانه‌های روغنی قابل برداشت خواهد بود.

خانجانی با اشاره به اینکه فعلاً در استان همدان توسعه سه محصول دانه روغنی شامل کلزا، گلرنگ و کاملینا در دست برنامه و اقدام است، گفت: بازرگانی و حمایت از خرید این محصولات امری ضروری و مهم بوده و عاملی است که در توسعه محصولات از نقش موثری برخوردار خواهد بود.

وی با اشاره به فعالیت یک واحد صنایع تبدیلی کارخانه روغن‌کشی در استان همدان واقع در شهرستان نهاوند، افزود: به دلیل حجم کم تولید دانه‌های روغنی استان همدان در حال حاضر دانه‌های روغنی تولید شده این استان توسط کارخانه روغن‌کشی نهاوند خریداری و فرآوری می‌شود و فعلا به سایر استانها ارسال دانه‌های روغنی نداریم.

خانجانی ادامه داد: کشت دانه‌های روغنی امروز از نظر اقتصادی و همچنین اشتغال بسیار مهم است چون هم در حوزه کشاورزی درآمدهای خوبی برای کشاورزان و بهره‌برداران دارد و هم در حوزه صنعت پررونق است.

وی ادامه داد: در توسعه کشت دانه‌های روغنی برای خودکفایی کشور روی گیاهانی تأکید شده که آب‌بری کمتری دارند که از آن جمله می‌توان به کلزا، آفتابگردان و سویا اشاره کرد که در این میان کلزا آب‌بری کمتر و ارزش غذایی بالایی دارد، بنابراین تمرکز وزارتخانه روی کلزاست.

خانجانی تصریح کرد: دانه روغنی «کاملینا» نیز بسیار کم ‌آب‌بر است و تحمل خشکسالی و گرما را دارد نسبت به سرما نیز مقاوم است، دوره رشد کوتاهی دارد از طرفی ریزش دانه در دوره داشت و برداشت ندارد که حسن بزرگی محسوب می‌شود.

وی با اشاره به اینکه بر اساس تحقیقات انجام شده در هر هکتار سطح زیرکشت کاملینا میانگین تا ۸۰۰ کیلوگرم محصول قابل برداشت است و این محصول را نماد اقتصاد مقاومتی دانسته‌اند، اضافه کرد: گلرنگ نیز یکی دیگر از دانه‌های روغنی بوده که حاوی ویتامین‌های بالایی است.

عضو هیأت مدیره و نایب رئیس انجمن علمی بذر ایران هم در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا درباره اهمیت کاشت دانه‌های روغنی در داخل با توجه به کمبود مواد اولیه روغن و بالابودن قیمت جهانی دانه و روغن خام، اظهار کرد: این موضوع از چند جنبه اهمیت دارد؛ میانگین مصرف ما به‌طور معنی‌داری بالاتر از میانگین جهانی است، سرانه مصرف در جهان ۱۲ کیلوگرم برای هر فرد است اما در ایران بالاتر از ۲۰ کیلوگرم است.

دانیال کهریزی افزود: در کشور هر ساله بیش از ۱.۵ میلیون تُن روغن نیاز داریم هر ساله بیش از چهار میلیارد دلار ارز از کشور بابت واردات دانه‌های روغنی خارج می‌شود و بیش از ۹۰ درصد واردات روغن داریم، از سوی دیگر برای درصد کم تولید داخل هم مشکل واردات بذر داریم.

وی یادآور شد: ضمنا باید توجه داشت که بیش از ۷۵ درصد اراضی کشاورزی ما دیم هستند، پس توجه به تولید دانه‌های روغنی در شرایط دیم کشور بسیار اهمیت دارد.

رئیس پژوهشکده گیاهان دانه روغنی دانشگاه رازی با بیان اینکه متاسفانه هر سال مقادیر هنگفتی ارز برای واردات دانه‌های روغنی و بذر گیاهان دانه روغنی از کشور خارج می‌شود، افزود: لازم است دولت از تولید داخل حمایت کند نه واردات؛ گیاه دانه روغنی مانند کاملینا می‌تواند در راستای کاهش وابستگی بسیار موثر باشد، اما متأسفانه تا سالهای اخیر اصلا توجه نشده است، تأمین بذر این گیاه کاملا داخلی است و دولت می‌تواند با یارانه خرید بذر برای کشاورز، تولید این گیاه را حمایت کند.

کهریزی با بیان اینکه متأسفانه هم میزان مصرف روغن جامعه ما بالا رفته است و هم تولید دانه‌های روغنی در اولویت اول نیستند، خاطرنشان کرد: میزان مصرف روغن در کشور قبل از انقلاب زیر ۱۰ کیلوگرم بوده اما امروزه بالای ۲۰ کیلوگرم شده است، از طرفی توجه بیشتر به غلات، مانع توسعه دانه‌های روغنی می‌شود، مثلا اصرار بیش از حد برای خودکفایی در گندم، باعث شده سطح بیشتری از اراضی را به این گیاه اختصاص دهیم و طبیعتاً سهم کشت دانه‌های روغنی کمتر می‌شود.

وی گفت: گیاهان دانه روغنی می‌تواند در راستای کاهش وابستگی بسیار موثر باشد.

عضو هیات علمی گروه تولید و ژنتیک گیاهی دانشگاه ملایر هم در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا گفت: تولید دانه‌های روغنی، نقش بسزایی در صـرفه‌جویی ارزی، تسریع رونـد توسـعه اقتصـادی، امنیـت و اسـتقلال غذایی کشور ایفا می‌کند.

زهرا موحدی افزود: با توجه به سازگاری بسیار باﻻی گیاهان دانـه روغنـی نظیـر گلرنگ، کنجد و کلزا بـه کـم‌آبـی و پتانسیل باﻻی این محصوﻻت بـرای کشـت و کـار در مناطق خشــک و نیمه‌خشـک می‌توان بر نقـش گیاهـان دانـه روغنـی در توسـعه پایدار مناطق روستایی تأکید داشت.

وی افزود: بـا وجـود حصـول دسـتاوردهای بسـیار در عرصـه‌هـای گوناگون اقتصادی و زراعی، متأسـفانه میـزان کشـت دانـه‌هـای روغنی در کشور ایران، آنچنان که باید مطلوب و مکفی بـه نظـر نمی‌رسد و با وجود افزایش ضریب تولید این محصول در طـول سالیان اخیر، همچنان شدت و میزان وابسـتگی بـه واردات بـرای تأمین نیاز داخلی باﻻست و ارز قابل توجهی، صـرف خریـد ایـن محصول می‌شود.

موحدی خاطرنشان کرد: بررسی مطالعات و تجربیات کشورهای موفق در کشت دانه‌های روغنی نشان می‌دهد که کشور ایران با توجه به اقلـیم‌هـای گوناگون و نیروی انسانی مستعد می‌توانـد ضـریب وابسـتگی بـه واردات روغن نباتی و کنجاله و دانه‌های روغنی را کـاهش داده و به حداقل برساند.

به گزارش ایسنا، سه محصول استراتژیک و با اهمیت در سر سفره مردم اعم از آرد، روغن، شکر، گوشت قرمز، گوشت سفید، لبنیات و... هستند که به دانه‌های روغنی و به طور کلی روغن وابسته‌اند، بنابراین هر چقدر که بتوانیم هدف‌گذاری‌ها را به سمت تولید دانه‌های روغنی ببریم اساسا به امنیت غذایی کشور و سبد مصرفی خانوار کمک کرده‌ایم.

انتهای پیام