عده‌ای از روانشناسان، از مراجعان و بیماران مرکز خود اقدام به ضبط فیلم یا صوت می‌کنند و سپس آن را در فضای مجازی منتشر می‌کنند که این امر مصداق بارز نقض حریم خصوصی و از پیامدهای نظارتی شدن جامعه در عصر حاضر است. برای واکاوی ابعاد مختلف این موضوع و آسیب‌ها و پیامدهای آن با مرجان انصاری، روانشناس و پژوهشگر بالینی گفت‌وگو کردیم که در ادامه از نظر می‌گذرد:

مرجان انصاری، روانشناس بالینی درباره این موضوع، در گفت‌وگو با ایسنا، بیان کرد: حریم خصوصی در حوزه روانشناسی مصداق فوندانسیون محکم اتاق درمان است و رعایت اصل محرمانگی توسط درمانگر امری حیاتی و ضروری است در واقع دانش درمانگر زمانی بروز و ظهور پیدا می‌کند که درمانگر توانایی برقراری حریم امن و خصوصی برای مراجعه داشته باشد، به این معنا که او با آرامش خاطر وارد اتاق درمان شود.

وی با اشاره به اینکه حریم خصوصی مراجعه‌کنندگان به مشاوره‌های روانشناسی در چهار محور مطرح می‌شود، افزود: حریم جنسی اولین شاخصه حریم خصوصی است یعنی درمانگر نباید حرکت یا رفتاری در راستای ناامن کردن فضای جنسی مراجعه انجام بدهد، حریم جسمی دومین شاخصه آن است که به معنای عدم لمس کردن بیمار یا در آغوش نگرفتن اوست و نیز درمانگر نباید صندلی یا حضورش در نزدیکی مراجعه احساس شود.

انصاری با اشاره به اینکه حریم افکار، شاخصه سوم حریم خصوصی است، اظهار کرد: درمانگر موظف است افکار مراجعه در اتاق درمان را در مکانی خارج از اتاق درمان بازگو نکند، مورد تمسخر قرار ندهد و قضاوت نکند. به‌طورکلی هنگام سخن گفتن از حریم خصوصی بیش از حفظ کردن امور مرتبط با بیمار باید به این نکته توجه داشت که چه اموری نباید خارج از محدوده اتاق درمان پخش شود.

وی با اشاره به اینکه اتاق درمان، حریمی است که در آن بیمار آسیب‌های روحی و روانی خود را می‌آورد، گفت: روان بیماران شاخصه چهارم حریم خصوصی به‌شمار می‌رود زیرا برخی از بیماران ممکن است با مشکلات روانی فراتر از افسردگی یا وسواس به مشاوره مراجعه کنند و هنگام صحبت کردن با درمانگر در حالت ناهشیار باشند.

انصاری اظهار کرد: حریم خصوصی مراجعه‌کننده، در تعریفی ساده‌تر آن است که هر آنچه بیمار در اتاق درمان، مطرح یا رفتار کرد به‌هیچ عنوان نباید توسط درمانگر از آن محدوده خارج شود مگر شامل رفتار یا عملکرد خود آسیب‌رسان یا دیگر آسیب‌رسان مانند خودکشی یا قتل باشد که از لحاظ اخلاقی و قانونی باید به‌سرعت توسط درمانگر به مراجع ذی‌ربط اطلاع‌رسانی شود.

وی با بیان اینکه درمانگر یا روانشناس به‌ هیچ‌عنوان مجوز پخش تصاویر بیماران خود را در قالب عکاسی یا فیلمبرداری در فضای مجازی ندارد، عنوان کرد: پخش تصویر بیمار یا فیلمبرداری از او هنگام سخن گفتن از رنج‌هایش، مصداق بارز شکستن حریم خصوصی از نوع حریم جسمی فرد است.

انصاری اظهار کرد: متأسفانه برخی روانشناسان ناآگاهانه یا عامدانه و برای نیل به مقاصد معنوی و مادی خود، اقدام به ضبط صدا یا تصاویر بیماران در اتاق درمان و سپس انتشار آن در شبکه‌های اجتماعی می‌کنند که این امر نقض حریم خصوصی، نقض حریم ناهشیار بیمار و بیانگر وجدان کاری پایین روانشناس است.

وی با اشاره به اینکه برخی روانشناسان آگاهانه یا نآگاهانه برای سوءاستفاده‌های تبلیغاتی اقدام به ضبط کلیپ از مراجعان و انتشار آن در فضای مجازی می‌کنند، بیان کرد: افرادی برای لایک گرفتن، مال‌اندوزی، جذب کارورز و مراجعه در حوزه روانشناسی اقدام به پخش تصاویر بیماران در فضای مجازی می‌کنند، بدون شک دارای اختلالات روانشناسی هستند.

انصاری با اشاره به اینکه عده‌ای می‌توانند رنج دیگران را ببینند و از فیلمبرداری و انتشار آن لذت ببرند، گفت: شخصیت‌های خردستیز، نمایشی، ضد اجتماعی و منحرف معمولاً بدون اینکه احساس گناه و عذاب وجدان کنند، دست به چنین اقدامی می‌زنند و از این طریق چرخه‌های قدرتمند مالی به‌وجود می‌آورند.

وی در خصوص آسیب‌ها و پیامدهای این پدیده برای فرد اظهار کرد: اساساً شخص به اتاق درمان به‌عنوان یک مکان امن نگاه می‌کند و فیلمبرداری و عکاسی از او، محیط درمان را ناایمن کرده و درمان به‌معنای واقعی تحقق پیدا نمی‌کند، همچنین پس از تجربه آن، به اعتماد او درباره مشاوره و روانشناسان خدشه وارد می‌شود.

انصاری با اشاره به اینکه اگر بیمار در محیط آسیب باشد اما متوجه آسیب نشود، ذائقه او مسموم شده و در این فضا می‌ماند یا پس از عبور از پروسه درمان، آسیب را درک می‌کند، افزود: برخی از مراجعان دارای مشکلاتی مانند اعتیاد، طلاق، افکار خودکشی و پرخاشگری بودند که زندگی اعضای خانواده خود را دچار چالش کردند، اختلال در روند درمان، خانواده آنان را دچار فروپاشی روانی خواهد کرد.

وی با بیان اینکه آشفتگی روانی و بی‌نظمی در جامعه آسیب دیگر این پدیده است، ادامه داد: این پدیده باعث رواج ضدفرهنگ‌ها و بدفرهنگی در جامعه می‌شود و نیز بی‌اعتمادی به جامعه روانشناسان آسیب دیگر این پدیده است و همچنین نقض حریم خصوصی دیگران عادی‌انگاری می‌شود؛ گرفتار خطر بی‌نظارتی بر فضای مجازی شدیم.

این روانشناس بالینی در پاسخ به این پرسش که انتشار محتوای تخصصی رواشناسی در فضای مجازی که در اختیار کاربران مجازی غیرمتخصص این حوزه قرار می‌گیرد، چه پیامدی دارد، گفت: تاکنون یک پزشک متخصص از تشریح جسد برای انتشار در فضای مجازی فیلمبرداری کرده است؟ خیر، این موضوع در تمام علوم تسری پیدا می‌کند و آموزش دیدن افراد غیرمتخصص در حوزه روانشناسی در یک محدوده مشخصی انجام می‌شود.

وی بیان کرد: آموزش مهارت‌های تعاملی برای عموم مردم امری طبیعی است اما آموزش مباحث تخصصی بدون رعایت فضای آکادمیک و علمی، اساساً مردود است و پیامدهایی از جمله برچسب‌زنی کاربران فضای مجازی به خود و آشفتگی روانی در فضای مجازی را به همراه دارد، اینکه گاهی اوقات یک نوع از اختلال روانی در فضای مجازی ترند می‌شود، ناشی از همین آسیب است.

انتهای پیام