گیاه آنغوزه که به عنوان یکی از گیاهان دارویی شناخته می‌شود، در مناطق کوهستانی و خشک خراسان جنوبی به وفور یافت می‌شود.آنغوزه به عنوان یک گیاه چندساله، دارای ساقه‌های بلند و برگ‌های بزرگ و سبز رنگ است که در فصل بهار گل‌های زرد و زیبایی را به نمایش می‌گذارد.

خواص دارویی آنغوزه بسیار گسترده است و از آن به عنوان یک ضدعفونی‌کننده، تسکین‌دهنده درد و درمان‌کننده مشکلات گوارشی استفاده می‌شود. در طب سنتی، این گیاه به عنوان یک ماده مؤثر در درمان بیماری‌های تنفسی و عفونت‌ها شناخته شده و در بسیاری از فرمول‌های دارویی به کار می‌رود. همچنین، آنغوزه به عنوان یک ادویه معطر در آشپزی محلی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و طعم خاصی به غذاها می‌بخشد.

با توجه به اهمیت اقتصادی و فرهنگی گیاه آنغوزه در خراسان جنوبی، حفظ و نگهداری این گیاه در برابر تهدیدات زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تلاش‌های محلی و ملی برای توسعه کشت و بهره‌برداری پایدار از آنغوزه می‌تواند به بهبود معیشت بهره برداران و حفظ تنوع زیستی این منطقه کمک کند. به همین دلیل، شناخت بیشتر از این گیاه و ترویج استفاده از آن در جامعه می‌تواند به حفظ میراث فرهنگی و طبیعی خراسان جنوبی کمک شایانی نماید.

مهدی ابراهیمی، سرپرست معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی و مجری طرح پژوهشی تدوین پروتکل اهلی سازی گیاه دارویی آنغوزه با هدف کاشت در مزارع، مراتع ودیمزارها در خراسان جنوبی در گفت و گو با ایسنا گفت: یکی از گونه های دارویی شناخته شده ایران آنغوزه است که صمغ آن در پزشکی، صنایع غذایی و صنعت کاربرد فراوانی دارد. آنغوزه با نام علمی Ferula assa-foetida L. گیاهی دارویی از خانواده چتریان (Apiaceae) است.

وی با اشاره به اینکه معمولاً از هر گیاه آنغوزه بین ۲۰ تا ۴۰ گرم آنغوزه برداشت می شود که به‌دلیل نبود صنایع تبدیلی به‌صورت خام صادر می‌شود، ادامه داد: صمغ آنغوزه در صنایع غذایی، عطرسازی، رنگ سازی و ساخت مواد پاک کننده و همچنین تهیه چسب الماس مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

سرپرست معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی بیان کرد: صمغ آنغوزه به عنوان یک ترکیب عطری در لوازم آرایشی و همچنین به عنوان طعم دهنده در مواد غذایی و نوشیدنی‌ها نیز به کار می‌رود، به دلیل خواص ضد میکروبی و حشره‌کشی آنغوزه، از این صمغ برای دور کردن حشرات و همچنین تولید آفت‌کش‌های گیاه پایه برای کاربردی در کشاورزی نیز استفاده می‌شود.

وی ادامه داد: در کشور هندوستان از صمغ این گیاه که آن را با عنوان هینگ می‌شناسند ادویه‌ای تولید می‌شود که طرفداران بسیار زیادی دارد. گیاه آنغوزه از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است و در بازارهای جهانی و به ویژه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با قیمت بالایی به فروش می‌رسد.

ابراهیمی با بیان اینکه عدم تولید مستمر و با کیفیت بسیاری از گیاهان دارویی، از جمله آنغوزه، مانع از توسعه برنامه‌های فراوری و صادرات این محصول و همچنین دست‌یابی به موقعیت مطلوب ایران در بازارهای جهانی شده است، اظهار کرد: در حال حاضر، صمغ آنغوزه به کشورهایی نظیر هند، آلمان، چین و آفریقای جنوبی صادر می‌شود، اما عدم توانایی در حفظ این صادرات در طول سال و برای سال‌های متوالی، مانع موفقیت تجار ایرانی در ورود و گسترش بازارهای صادراتی شده است.

وی ادامه داد: این در حالی است که کلید کارآمدی یک بازاریابی موفق، تولید مستمر و با کیفیت، به همراه فرآوری، بسته‌بندی مناسب و جلب اعتماد بازارهای داخلی و خارجی به این محصول خواهد بود.

ابراهیمی، اهلی سـازی گیاهی مانند آنغوزه و کاشت آن در مزارع، مراتع و دیم زارها، محافظت و احیای اماکن و سایت‌های گیاهی موجود، هدفمند کردن تحقیقات و تقویت و اجرایی کردن قـوانین برداشت آنغوزه را راه حل مناسبی برای توسعه و بهره‌برداری از این گیاه دارویی ارزشمند در داخل کشور، جلوگیری از انقراض آن و به دنبال آن صادرات به سایر کشورها عنوان کرد.

سرپرست معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی عنوان کرد: توجه به این نکته که تولید مناسب و مستمر شیره آنغوزه نیازمند تکثیر مناسب این گیاه است اهمیت اجرای طرح‌های تحقیقاتی که هدف آنها تولید بذر و نشاء با کیفیت و استاندارد است را مشخص می‌نماید، به‌ویژه که در بسیاری از  تحقیقات قبل، روشی ساده، کم هزینه و در عین حال مناسب برای دستیابی به حداکثر جوانه زنی آنغوزه در کوتاهترین زمان ممکن ارائه نشده است.

ابراهیمی ادامه داد: در همین راستا اجرای طرح تحقیقاتی حاضر با هدف دستیابی به بهترین پروتکل ممکن برای تکثیر گیاه آنغوزه جهت اهلی‌سازی و کاشت آن در مزارع، مراتع و دیمزارها در خراسان جنوبی توسط محققین جهاد دانشگاهی، با همکاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان جنوبی در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ اجرا شد.

وی گفت: این طرح تحقیقاتی در سه فاز آزمایشگاهی، مزرعه و هیدروپونیک در مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی اجرا شد.

سرپرست معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی بیان کرد: بذرهای متعلق به شهرستان‌های اصلی تولید کننده آنغوزه شامل طبس، فردوس، نهبندان، بشرویه در استان خراسان جنوبی و همچنین بذور وارداتی از افغانستان از نظر هشت شاخص شامل درصد نهایی جوانه زنی، سرعت جوانه‌زنی، میانه جوانه‌زنی، پراکنش جوانه‌زنی در زمان، پیک جوانه‌زنی، میانگین درصد جوانه زنی، همزمانی جوانه زنی و عدم قطعیت جوانه‌زنی در یک بازه زمانی ۹۰ روزه از زمان کاشت بذور در اتاقک کشت مورد ارزیابی قرار گرفتند.

ابراهیمی ادامه داد: همچنین روند تغییرات وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی و قطر ریشه بعنوان فاکتورهای تاثیر گذار بر عملکرد گیاه از ابتدا تا پایان فصل رشد در یک بازه زمانی حدودا ۱۸۰ روزه در شرایط کاشت در مزرعه و محیط کاشت هیدروپونیک مورد بررسی قرار گرفت.

وی بیان کرد: بر اساس بخشی از نتایج این طرح، بذرهای آنغوزه بومی استان خراسان جنوبی قابلیت بالایی برای تکثیر و تولید این گیاه در شرایط مزرعه دارند و از این حیث نسبت به بذور وارداتی از کشور افغانستان مزیت دارند که می‌توان از آن برای توسعه کاشت در مزارع استان استفاده شود.

وی اظهار کرد: در این طرح پژوهشی حدود ۱۰ هزار نشاء آنغوزه نیز تولید گردید که قابلیت عرضه به بازار را دارند.

ابراهیمی ادامه داد با توجه به شرایط تغییر اقلیم در استان و محدودیت‌های منابع آبی استان و از طرفی هماهنگی دوره رشد گیاه آنغوزه با زمان بارندگی در استان خراسان جنوبی، استفاده از آب‌های نامتعارف برای توسعه کاشت این گیاه دارویی ارزشمند از برنامه‌های آتی جهاد دانشگاهی در سال آینده است.

حمید حسین پور، مدیر عامل یک شرکت فناور در خراسان جنوبی نیز به ایسنا گفت: موضوع شرکت، انجام هرگونه فعالیت تولیدی و توزیعی است و در سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۴۰۲ با اخذ پروانه بهره‌برداری نگهداری مواد غذایی و راه اندازی سردخانه دو مداره در شهرستان بیرجند صرفاً در بخش توزیع فعالیت کرده است.

وی ادامه داد: این شرکت با توجه به موضوع اساسنامه خود اقدام به انعقاد قرارداد شماره با عنوان "تدوین پروتکل اهلی سازی گیاه دارویی آنغوزه با هدف کاشت در مزارع، مراتع و دیم‌زارها در خراسان جنوبی"با جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی کرد.

مدیر عامل شرکت فناور اظهار کرد: با نظر به موفقیت پژوهش انجام شده طی قرارداد مذکور توسط پژوهشگران مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی و ارائه نتایج آن در پارک علم و فناوری خراسان جنوبی موفق شدیم طی قراردادی در قالب هسته فناور در پارک علم و فناوری خراسان جنوبی در دوره رشد مقدماتی مرکز رشد با ایده محوری " شکست خواب بذر و تولید نشاء جهت توسعه کاشت گیاه دارویی آنغوزه" پذیرش شویم.

حسین‌پور از برنامه‌های آینده این شرکت در فاز دوم طرح اهلی سازی آنغوزه شیرین، ارائه خدمات آموزشی در زمینه کاشت نشاء استاندارد آنغوزه به کشاورزان و تشویق آنان به زیر کاشت بردن آنغوزه در سطح مزارع و دیم زارهای استان، با همکاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری و استفاده از روش‌های جمع سپاری (Crowd Founding) و مشارکت همه مردمی که علاقه‌های مادی، معنوی و زمینه کارآفرینی در کشاورزی دارند اشاره کرد.

مدیر عامل این شرکت فناور یادآور شد: در فاز سوم ارائه خدمات آموزشی برداشت صمغ آنغوزه به کشاورزان و جمع آوری صمغ آنغوزه است و فاز چهارم اقدام در راه اندازی صنایع جانبی و تبدیلی و فرآوری صمغ آنغوزه برای داروسازی، عطر، دفع آفات نباتی طبیعی و در نهایت صادرات آن به کشورهای آسیایی و اروپایی خواهد بود.

حمید باقرپور، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی نیز اظهار کرد: به لحاظ اینکه گونه آنغوزه شیرین جزو محصولات فرعی مرتعی استدر سطح استان و در شهرستان‌های طبس، بشرویه، فردوس، قاین و نهبندان در مساحتی حدود ٥٩٠هزار هکتار قابلیت رویش دارد و سطح قابل بهره برداری آن حدود ٤٣ هزار هکتار است که میزان محصول تخمینی قابل استحصال حدود  ٥٧هزار کیلو گرم تعیین می‌شود.

​وی خاطرنشان کرد: سطح مفید دارای بوته های قابل بهره برداری در هر رویشگاه در سال‌های مختلف با توجه به شرایط آب و هوایی و پراکنش باران و نزولات جوی متغیر است و متوسط محصول آنغوزه از هر بوته حدود ٣٠گرم(٢٠گرم کشته و ١٠گرم شیرابه)که این میزان پس از تیغ زنی در یک دوره ٨٥روزه (حدوداً٢٠ مرحله تیغ زنی با فاصله ٤-٥روز)استحصال می‌شود.

انتهای پیام