در خراسان جنوبی، کشت گندم به عنوان یکی از محصولات زراعی کلیدی، با چالش‌های متعددی مواجه است. این استان به دلیل شرایط اقلیمی خاص و تنش‌های محیطی، با مشکلاتی نظیر آفات، بیماری‌ها و کمبود منابع آبی روبروست که تأثیرات منفی بر عملکرد گندم دارد. در این راستا، بررسی راهکارهای مؤثر برای بهبود تولید و مدیریت بهینه منابع در این حوزه ضروری به نظر می‌رسد.
محمدحسین اکبری -سرپرست سازمان جهاد کشاورزی- در گفتگو با ایسنا به تشریح وضعیت کنونی کشت گندم در خراسان جنوبی پرداخته و به اهمیت اجرای روش‌های کشاورزی پایدار و استفاده از فناوری‌های نوین اشاره و همچنین بر لزوم آموزش کشاورزان و ترویج بهترین شیوه‌های کشت تأکید دارد تا بتوان به بهبود کیفیت و عملکرد گندم در این استان کمک کرد.
در ادامه، به سوالات مختلف در این زمینه پاسخ داده شده است.
نژادهای گندم که در خراسان جنوبی کشت می‌شود چیست و چه ویژگی‌هایی دارند؟
برزگر، نارین، ارگ، بم، پیشگام، حیدری، سیستان، پریان. کلیه ارقام جهت سازگاری و افزایش آستانه مقاومت یا تحمل در مقابل تنش‌هایی چون: سرما، گرما، خشکی، شوری، ورس، ریزش و حساسیت در برابر بیماری‌ها اصلاح، معرفی و تولید شده‌اند.
شرایط آب و هوایی خراسان جنوبی چگونه بر تولید گندم تأثیر می‌گذارد؟
مهمترین نقش شرایط آب و هوایی در کاشت گندم از طریق تأثیر دما بر تاریخ کاشت و میزان مقاومت گیاه به نوسانات دمایی در طی مراحل حساس رشد رویشی و زایشی و اثر بارندگی بر رشد و نمو گندم، تعدیل نوسانات و تنش‌های دمایی در طول فصل، کنترل و کاهش شوری خاک در محدوده رشد و توسعه ریشه و تأمین بخشی از نیاز آبی گیاه در طول دوره رشد است.
چه نوع خاکی برای کشت گندم در این استان مناسب‌تر است؟
کاشت گندم در غالب اراضی زراعی امکان‌پذیر است اما هر نوع خاک با کیفیت‌های مختلف نیاز به اعمال مدیریت‌های به‌زراعی خاص خود را دارد. به طور کلی گندم بالاترین عملکرد را در خاک‌های با بافت لومی عمیق و با مواد آلی نسبتاً بالا (یک تا دو درصد) دارد.
آیا در خراسان جنوبی از روش‌های کشاورزی پایدار برای کشت گندم استفاده می‌شود؟
بله، اجرای کشاورزی حفاظتی و مدیریت بقایای گیاهی جزء سیاست‌های اصلی در برنامه کاشت و تولید گندم در استان خراسان جنوبی است. در کنار آن بحث تناوب زراعی گندم با دانه‌های روغنی (گلرنگ) و رعایت الگوی کاشت، همچنین مبارزه تلفیقی با عوامل خسارت‌زای زنده نیز در راستای اجرای کشاورزی پایدار پیگیری می‌شود.
چه نوع کودها و سموم شیمیایی برای کشت گندم در این استان توصیه می‌شود؟
سموم شیمیایی مناسب جهت کنترل عوامل خسارت‌زای زنده در مزارع گندم هر ساله بر اساس دستورالعمل سازمان حفظ نباتات کشور به استان‌ها ابلاغ و در استان‌ها توسط داروخانه‌های گیاه‌پزشکی در زمان مناسب تهیه و در دسترس کشاورزان قرار می‌گیرد.
کودها شامل؛ کودهای آلی، کودهای شیمیایی پایه (فسفر و پتاس)، کودهای ازته و پتاسه به صورت سرک و در قالب تقسیط در طی مراحل رشد، کودهای میکرو کمپلکس، اصلاح‌کننده‌های خاک (اسید هیومیک)، تقویت‌کننده‌های رشد و ترکیبات آنتی استرس (جلبک‌های دریایی و اسیدهای آمینه) هستند که مورد تأیید مؤسسه خاک و آب کشور و دارای شناسه ثبت مواد کودی توسط فروشندگی‌ها و عاملان توزیع کود در سطح استان تأمین و توزیع می‌شود.
آیا در خراسان جنوبی از سیستم‌های کشاورزی تلفیقی برای کشت گندم استفاده می‌شود؟
بله، در بحث مبارزه با عوامل خسارت‌زای زنده، اصل بر اجرای مدیریت تلفیقی عوامل خسارت‌زای زنده گیاهی است که شامل استفاده از مجموعه‌ای از روش‌های کنترل زراعی، مکانیکی و شیمیایی است.
چه نوع تکنیک‌هایی برای برداشت بهینه گندم در استان وجود دارد؟
برداشت با کمباین بهترین روش برداشت گندم با تأکید بر کالیبراسیون و تنظیم دقی قدر مزارع یکپارچه استان است، انجام برداشت به موقع جهت کاهش ریزش و ضایعات برداشت.
آیا بازار خاصی برای فروش گندم تولیدی در خراسان جنوبی وجود دارد؟
بله، محصول گندم مازاد تولیدی کشاورزان هر ساله در قالب برنامه خرید تضمینی توسط مباشرین خرید به تعداد ۱۵ شرکت تعاونی تولید و تعاونی روستایی در شهرستان‌ها و تعداد دو واحد انبار مکانیزه متعلق به اداره کل غله و خدمات بازرگانی استان خریداری می‌شود.
چه تأثیری می‌تواند کشت گندم بر اقتصاد محلی داشته باشد؟
قطعاً با توجه به بازه زمانی کاشت تا برداشت و فروش محصول که کمتر از یک سال زمان می‌برد، کاشت و تولید گندم به عنوان محصول زراعی غالب استان نقش کلیدی در اقتصاد خانوار روستایی و تأمین مخارج سالیانه آنها داشته و به عنوان منبع درآمد مطمئن و ثابت برای خانوار روستایی محسوب می‌شود.
آیا در خراسان جنوبی از فناوری‌های نوین مانند کشاورزی دقیق برای کشت گندم استفاده می‌شود؟
تا حدودی در بحث کاشت با دستگاه‌های بذرکار کودکار جدید و تسطیح لیزری این مهم محقق شده است.
چه نوع برنامه‌هایی برای آموزش کشاورزان در زمینه کشت گندم وجود دارد؟
مجموعه‌ای از برنامه‌های آموزشی-ترویجی شامل؛ آموزش انفرادی و چهره‌به‌چهره، کلاس‌ها، کارگاه‌ها، بازدیدها، ارسال پیام‌های ترویجی از طریق پیامک، فضای مجازی، ارسال توصیه‌های هواشناسی کشاورزی، برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، جلسات گردهمایی استانی و شهرستانی، برنامه روز انتقال یافته‌ها، اجرای سایت‌های الگویی، احداث مزارع مقایسه‌ای-مشاهده‌ای در محل مزارع کشاورزان و... که در ضمن این برنامه‌ها اصول به‌زراعی، مسائل و نکات فنی به کشاورزان گندمکار ارائه شده و کارشناسان و مروجین در طول فصل بر اجرای اصول فنی نظارت می‌کنند.
آیا در خراسان جنوبی از روش‌های ارگانیک برای کشت گندم استفاده می‌شود؟
در بحث کشت گندم، روش‌های ارگانیک به صورت پرسش فوق مطرح نمی‌شود، بلکه برخی از کودها، در قالب ترکیبات ارگانیک و زیستی تولید و معرفی شده‌اند که از این مواد در زراعت گندم بر حسب نیاز و ضرورت استفاده می‌شود.
چه اقداماتی برای مدیریت منابع آب در کشت گندم در استان انجام می‌شود؟
اصلاح و به‌نژادی ارقام بذور گندم و معرفی ارقام مقاوم یا متحمل به شرایط خشکی و تنش آبی، اجرای خاک‌ورزی حفاظتی و مدیریت بقایای گیاهی جهت حفظ و ذخیره رطوبت، کاهش هدررفت آب و افزایش راندمان آبیاری، اصلاح سیستم‌های انتقال آب در قالب لوله‌گذاری یا احداث کانال‌های سیمانی انتقال آب، اجرای روش‌های آبیاری نوین، نظیر: هیدروفیکس، میکروتیپ و در موارد محدود و قابل اجرا آبیاری بارانی، یکپارچه‌سازی اراضی و تسطیح لیزری.
آیا در حال حاضر تحقیقات علمی خاصی در زمینه بهبود عملکرد گندم در خراسان جنوبی در حال انجام است؟
بله، هر ساله پروژه‌های متعددی در قالب مزارع مقایسه‌ای-مشاهده‌ای ارقام و لاین‌های گندم، تراکم مناسب کاشت و تغذیه متعادل و بهینه گندم، دستیابی به پتانسیل عملکرد و طرح‌های تحقیقی-ترویجی در مزارع گندم در سطح استان و در مزارع کشاورزان و مزارع تحقیقاتی اجرا شده است.
آیا در خراسان جنوبی از تکنیک‌های نوین کشاورزی برای کشت گندم استفاده می‌شود؟
بله، مواردی نظیر؛ تسطیح لیزری، کاشت با دستگاه‌های بذرکار ویژه اراضی شور، اجرای سیستم‌های نوین آبیاری کم فشار، مدیریت تغذیه با کودها و ترکیبات میکرو، اسیدهای آمینه، جلبک‌های دریایی و بذرمال‌ها.
چه نوع آبیاری برای کشت گندم در خراسان جنوبی توصیه می‌شود؟
در مناطق با میزان املاح پائین و شوری کم آب آبیاری و خاک، روش آبیاری میکروتیپ. در مناطق با املاح بیشتر آب آبیاری: روش جوی و پشته‌ای (نشتی) که ترجیحاً در صورت انتقال آب با لوله‌های هیدروفیکس، هدر رفت آب در مسیر انتقال به حداقل ممکن کاهش یافته و لوله‌های دریچه‌دار موصوف امکان تنظیم فشار آب را نیز بسته به شیب زمین، تراکم بوته و عرض جوی آب فراهم می‌کنند.
چه چالش‌هایی در زمینه آفات و بیماری‌های گندم در این استان وجود دارد؟
تأثیر تغییرات اقلیمی و شرایط آب و هوایی بر چرخه زندگی عوامل خسارت‌زا شامل: تاریخ ظهور، احتمال اپیدمی انواع بیماری‌ها و طغیان آفات.
چگونه می‌توان به بهبود کیفیت و عملکرد گندم در خراسان جنوبی کمک کرد؟
از طریق اجرای مجموعه اصول به‌زراعی و به‌نژادی که در قالب دستورالعمل‌های فنی در طی دوره رشد و متناسب با مراحل فنولوژی گندم برای مناطق مختلف تدوین شده و در اختیار کارشناسان، مروجین، کشاورزان پیشرو، اعضاء بنیاد توانمندسازی گندمکاران استان و شهرستان‌ها و سایر بهره‌برداران گندمکار قرار می‌گیرد.
آیا برنامه‌ای برای تحقیقات علمی در زمینه بهبود نژادهای گندم در استان وجود دارد؟
بله - به طور مداوم در دست پیگیری و اجرا است. برنامه تولید و تکثیر ارقام بذور گندم اصلاح‌شده و سازگار با شرایط اقلیمی، آب و خاک استان توسط معاونت محترم زراعت، مؤسسه تحقیقات اصلاح و گواهی بذر کشور و کمیته فنی بذر استان با همکاری سازمان جهاد کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی و مؤسسه تحقیقات اصلاح و گواهی بذر استان همه ساله متناسب با نیازهای استان قبل از شروع هر سال زراعی و کشت پائیزه، تدوین و در طول فصل اجرا شده و توسط مسئولان کنترل کیفی دستگاه‌های متولی تولید و تکثیر بذر، رصد و پایش می‌شود.
تغییرات اقلیمی چه تأثیری می‌تواند بر تولید گندم در خراسان جنوبی داشته باشد؟
پیامدهای اصلی تغییرات اقلیمی کاهش شدید بارندگی در طول فصول پائیز، زمستان و بهار از یک سو و افزایش دما و گرم‌تر شدن هوا در فصول سرد سال در عین حال وقوع سرما یا گرمای خارج از فصل و پیش‌بینی‌نشده در سایر ماه‌های سال و یا وقوع بارش‌های سیل‌آسا و رگباری، تگرگ و طوفان است.
انتهای پیام
نظرات