کارخانه تولید سوربیتول شهرستان تیران پس از سال‌ها توقف و بحران‌های اقتصادی، اکنون با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین داخلی و خارجی، در حال انجام تولیدات اساسی در صنعت دارویی، غذایی و شیمیایی کشور است. این کارخانه که با ظرفیت تولید ۷۵۰۰ تن سوربیتول در سال به‌عنوان تنها خط تولید این محصول در ایران و غرب آسیا شناخته می‌شود، از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است.

محصول تولیدی این کارخانه که به‌طور گسترده در صنایع دارویی و غذایی مصرف می‌شود، به‌ویژه در شرایط تحریم و وابستگی زیاد به واردات، نقش حیاتی در تأمین نیاز داخلی کشور ایفا می‌کند. این پروژه که در ابتدا با چالش‌های بسیاری از جمله مشکلات فناوری و کمبود نیروی انسانی ماهر مواجه بود، با همکاری متخصصان داخلی و استفاده از دانش فنی پیشرفته، توانست مراحل مختلف تولید را به‌صورت کامل بازسازی و به‌روزرسانی کند. فرایند تولید سوربیتول در این کارخانه، نیازمند دقت و تکنولوژی پیچیده‌ای است، زیرا واکنش‌های شیمیایی در فشار و دمای بالا انجام می‌شود. متخصصان داخلی به ویژه از وزارت دفاع با دسترسی به فناوری‌های جدید توانستند مشکلات فنی را به طور مؤثر حل کنند و به این ترتیب خط تولید کارخانه به صورت کامل به بهره‌برداری رسید.

در زمینه اشتغال‌زایی، این پروژه با ایجاد بیش از ۱۲۰ فرصت شغلی در فاز اول، تحولی چشمگیر در منطقه ایجاد کرده است. این اشتغال‌زایی به‌ویژه با اولویت دادن به نیروهای بومی منطقه موجب کاهش مهاجرت‌ها و تأمین نیروی کار متخصص در این بخش‌ها شده است.

کارخانه تولید سوربیتول با اقدامات محیط‌زیستی پیشرفته‌ای که در ساخت و راه‌اندازی آن لحاظ شده است، به‌عنوان یک پروژه سبز شناخته می‌شود. این کارخانه با استفاده از سیستم‌های تصفیه پیشرفته برای مدیریت پسماندها و مواد شیمیایی، توانسته است اثرات منفی بر محیط‌زیست را به حداقل برساند. پیش‌بینی می‌شود که با تولید مواد اولیه دارویی و شیمیایی به‌ویژه ویتامین‌ها و داروهای مورد نیاز کشور، این کارخانه نقش مهمی در بی‌نیازی کشور از واردات ایفا کند و موجب کاهش فشار بر ذخایر ارزی کشور شود. در همین راستا با سامان فتحی، مدیرعامل گروه صنایع دارویی، شیمیایی و غذایی شهید مدرس که از ابتدای سال ۱۴۰۳ به‌صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرده‌ است به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه حاصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

درباره پیش‌زمینه و سیر تاریخی شکل‌گیری این مجموعه توضیح دهید.

 گروه صنایع دارویی، شیمیایی و غذایی شهید مدرس در سال ۱۳۶۴ با نام صنایع مادر دارویی شهید مدرس در اراضی شهرستان تیران و کرون فعلی تأسیس شد. این مجموعه با تلاش‌های مرحوم اژئیان، یکی از اساتید برجسته و شناخته‌شده استان اصفهان، شکل گرفت. هدف اصلی این گروه، تولید بیش از ۵۱ محصول در زنجیره دارویی کشور و کاهش وابستگی به واردات بود. پس از تملک زمین، اقدامات زیربنایی نظیر تأمین و انتقال برق با خطی به طول ۲۰ کیلومتر از شهر تیران و انتقال آب به طول ۵۰ کیلومتر از سد زاینده‌رود به کارخانه انجام شد، همچنین عملیات جاده‌کشی، محوطه‌سازی و آماده‌سازی زیرساخت‌ها تا اواخر دهه ۶۰ به پایان رسید.

نخستین کارخانه این مجموعه به تولید سوربیتول اختصاص پیدا کرد. ماده اولیه این محصول دکستروز است که به‌عنوان حلقه کلیدی در تولید بسیاری از اقلام دارویی، غذایی و صنعتی کاربرد دارد. این محصول پیش از راه‌اندازی این کارخانه به‌طور کامل وارداتی بود. در اوایل دهه ۷۰، خط تولید سوربیتول با تکنولوژی خریداری‌شده از کشور ایتالیا راه‌اندازی شد. کارشناسان ایتالیایی در این پروژه حضور داشتند و پرسنل کارخانه نیز در ایتالیا آموزش دیدند. این کارخانه سرانجام در ۱۳۷۴ به بهره‌برداری رسید. به‌دلیل خروج کارشناسان ایتالیایی، مشکلات فنی و مدیریتی و برخی چالش‌های دیگر، تولید کارخانه تنها حدود دو سال و نیم ادامه پیدا کرد و در ۱۳۷۷ متوقف شد. این توقف نزدیک به ۲۶ سال ادامه داشت. در این مدت، سهام شرکت که متعلق به سازمان صنایع ملی ایران و بانک سپه بود، در ۱۳۸۸ به جهاد دانشگاهی واگذار شد. این انتقال موجب تقویت تلاش‌ها برای راه‌اندازی مجدد کارخانه شد، اما مشکلات حقوقی مربوط به زمین، کمبود منابع آب و انشعابات و سایر چالش‌ها، فرایند راه‌اندازی را تا ۱۳۹۹ به تعویق انداخت که در این سال قراردادی با وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برای بازسازی کامل خط تولید منعقد شد. این بازسازی شامل تعمیرات اساسی تجهیزات مانند راکتورها، پمپ‌ها، کمپرسورها و سیستم‌های مسدودشده بود. هرچند مسیر اجرای قرارداد با توقف‌هایی مواجه شد، عملیات بازسازی طی سه سال به‌طور کامل انجام شد. از ابتدای ۱۴۰۳، پیگیری جدی برای تکمیل این پروژه آغاز شد و از اواخر شهریور سال جاری، تولید آزمایشی کارخانه در شرایط کنترل‌شده آغاز شد. در این مدت، راکتورها، کمپرسورها و پمپ‌ها فعال و پرسنل با اصول تولید و شرایط عملیاتی آشنا شدند. از اواسط آذر سال جاری، تزریق و شارژ مواد اولیه به راکتورها آغاز شد، پس از گذشت ۲۶ سال، خط تولید به شرایط پایدار رسید. این کارخانه هم‌اکنون در حال تولید سوربیتول است و توانسته نقش مؤثری در تأمین نیازهای کشور و کاهش وابستگی به واردات ایفا کند.

اهداف و ظرفیت تولید کارخانه و محصولات آن چیست؟

کارخانه تولید سوربیتول که در حال حاضر تنها کارخانه تولیدکننده این محصول در ایران و حتی در غرب آسیا است، ظرفیت تولید سالانه ۷۵۰۰ تن سوربیتول را دارد. از این مقدار، ۷۰ درصد به‌صورت مایع تولید می‌شود و این خط تولید به‌طور کامل راه‌اندازی شده است. در برنامه‌های آینده، تکمیل زنجیره تولید سوربیتول با راه‌اندازی خط تولید ویتامین C (اسکوربیک اسید) در دستور کار قرار دارد. مطالعات این پروژه از دهه ۶۰ انجام شده بود، اما به‌دلیل توقف خط تولید سوربیتول، اجرای آن نیز به تعویق افتاد. بخشی از دانش فنی این پروژه در همان سال‌ها خریداری شده است، اما هم‌اکنون نیاز به به‌روزرسانی دارد. واحد تحقیق و توسعه شرکت در حال نهایی‌سازی دانش فنی این پروژه است و به‌زودی اجرایی خواهد شد. علاوه بر تولید ویتامین C، چندین محصول دیگر از مواد اولیه دارویی که در مطالعات اولیه این مجموعه بررسی شده‌اند و اکنون نیز به‌شدت مورد نیاز کشور هستند، در برنامه‌های آینده قرار دارند. این محصولات که اکنون از طریق واردات تأمین می‌شوند، به‌زودی وارد فاز اجرایی خواهند شد.

با توجه به تحریم‌ها، برنامه شما برای تأمین نیاز بازار داخلی و صادرات چیست؟

سوربیتولی که  در این کارخانه تولید خواهد شد، هم‌اکنون به‌صورت وارداتی از کشورهای مختلف مانند هند، چین، آلمان و فرانسه تأمین می‌شود. به دلیل مشکلات ارزی و هزینه‌های بالای واردات، بسیاری از شرکت‌های داخلی با دشواری‌های زیادی مواجه هستند و گاهی مجبور به خرید اقلام با کیفیت پایین، اما قیمت‌های گزاف می‌شوند. این کارخانه می‌تواند نیمی از نیاز داخلی کشور به سوربیتول را تأمین کند. این موضوع به تولیدکنندگان داخلی کمک می‌کند تا با هزینه کمتر و کیفیت بالاتر به مواد اولیه دسترسی پیدا کنند، همچنین این کارخانه علاوه بر تأمین نیاز داخلی، گامی مؤثر در جلوگیری از خروج ارز از کشور برمی‌دارد. برای مثال، سوربیتول با قیمت تقریبی یک دلار به ازای هر کیلوگرم وارد و ارز قابل‌توجهی از کشور خارج می‌شود. با تولید داخلی این محصول و توسعه پروژه‌هایی مانند تولید ویتامین C که ارزبری بیشتری دارند، این کارخانه تأثیر بسزایی در مدیریت منابع ارزی کشور خواهد داشت.

چه چالش‌هایی در فرایند ساخت و بهره‌برداری این کارخانه وجود داشت و چگونه بر آن‌ها غلبه کردید؟

یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، فناوری این کارخانه بود که به‌صورت کامل از یک کشور اروپایی خریداری شده بود، اما به‌دلیل سیاست‌هایی که این کشورها برای وابسته نگه داشتن خریدار فناوری دارند، دانش فنی مرتبط با تعمیر و نگهداری، کنترل فرایند و حتی کاربری کارخانه به‌طور کامل به ایران منتقل نشده بود. برای غلبه بر این چالش، از توان متخصصان داخلی، به‌ویژه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، استفاده شد. این متخصصان با به‌روزرسانی فرایندها و جایگزینی تجهیزات قدیمی با نمونه‌های جدیدتر، سیستم‌های کنترلی کارخانه را ارتقا دادند. فرایند تولید این کارخانه، به‌دلیل انجام واکنش‌های شیمیایی تحت فشار و دمای بالا، بسیار پیچیده است و کنترل این فرایندها نیازمند دانش فنی پیشرفته‌ای بود. متخصصان داخلی با ارتقای تجهیزات و سیستم‌های کنترلی، این چالش را با موفقیت پشت سر گذاشتند. در نهایت، با تلاش شبانه‌روزی نیروهای این مجموعه، کارخانه توانست پس از سال‌ها توقف به چرخه تولید بازگردد. امیدواریم در مراحل آینده نیز با تکیه بر توان داخلی، گام‌های مؤثری در راستای توسعه صنعت کشور برداشته شود.

این کارخانه چه تاثیری بر اقتصاد و اشتغال منطقه تیران و کرون داشته است؟

کارخانه تولید سوربیتول در حال حاضر در فاز اول خود، با ایجاد حدود ۱۲۰ شغل مستقیم، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین واحدهای صنعتی منطقه محسوب می‌شود. این مجموعه تأثیرات عمده‌ای بر اقتصاد منطقه داشته و خواهد داشت. یکی از مزایای اصلی این کارخانه، جذب نیروی متخصص بومی است. بسیاری از افراد بومی که در گذشته به مشاغل عمومی‌تر، مانند کشاورزی و گلخانه‌داری، مشغول بودند، هم‌اکنون در حوزه تخصصی خود فعالیت می‌کنند و این امر نه‌تنها برای افراد و خانواده‌هایشان، بلکه برای جامعه و اقتصاد منطقه ارزش افزوده‌ای ایجاد کرده است. اولویت در جذب نیروهای بومی موجب شده است که به‌طور تقریبی تمام کارکنان فعلی کارخانه از شهرها و روستاهای اطراف، در شعاع ۴۰ تا ۵۰ کیلومتری باشند. نیروهایی از شهرستان‌های تیران، نجف‌آباد، داران، چادگان، عسگران و مناطق اطراف به‌کار گرفته شده‌اند. این امر شور و نشاط خاصی در منطقه ایجاد کرده است، چرا که مردم از سال‌ها قبل منتظر راه‌اندازی این مجموعه بوده‌اند و اکنون شاهد به حرکت درآمدن چرخ‌های اقتصادی منطقه هستند. علاوه بر اشتغال مستقیم، کارخانه تأثیرات مثبتی در ایجاد مشاغل غیرمستقیم مانند حمل‌ونقل، تأمین غذا و سایر خدمات مرتبط با فعالیت کارخانه داشته است.

انتظار می‌رود با توسعه فازهای بعدی کارخانه، اشتغال مستقیم به حدود ۱۷۰ تا ۱۸۰ نفر افزایش پیدا کند و با راه‌اندازی کامل زنجیره‌های تولید، این مجموعه ظرفیت ایجاد شش تا هفت هزار شغل مستقیم را داشته باشد. این حجم از اشتغال، می‌تواند کل اقتصاد منطقه را متحول کرده و زیرساخت‌هایی مانند مسیرهای دسترسی را نیز بهبود بخشد.

چه برنامه‌ای برای مدیریت پسماند و کاهش اثرات زیست‌محیطی در این کارخانه در نظر گرفته شده است؟

کارخانه تولید سوربیتول، به‌عنوان یک صنعت سبز با کمترین میزان آلایندگی، پتانسیل بالایی برای توسعه منطقه دارد. برخلاف صنایع آلاینده‌ای مانند فولاد، این کارخانه ارزش افزوده ایجاد می‌کند، بدون اینکه آسیب جدی به محیط‌زیست وارد کند. از همان زمان تأسیس، تمهیدات ویژه‌ای مانند ایجاد رینگ‌های درخت‌کاری، استفاده از سیستم‌های تصفیه پیشرفته و مدیریت پسماندها در این مجموعه اندیشیده شده است. پسماندهای کارخانه در سه مرحله تصفیه شده و به حد استاندارد برای تزریق به محیط‌زیست می‌رسند.

به گزارش ایسنا، نخستین فاز بزرگترین مجتمع داروسازی(تولید سوربیتول) غرب آسیا در منطقه تیران و کرون اصفهان و در مجموعه صنایع دارویی، شیمیایی و غذایی شهید مدرس، به همت جهاد دانشگاهی با شعار «سلامی به سلامت پایدار» راه‌اندازی می‌شود.

انتهای پیام