رضا کانونی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: اگر بخواهیم دقیق‌تر به مشکلات نگاه کنیم، سکونتگاه‌های غیررسمی نه تنها از نظر کالبدی و فیزیکی با کمبودها و بحران‌هایی مواجه هستند، بلکه از نظر اجتماعی و حکمرانی هم با موانع جدی روبه‌رو هستند. این مناطق معمولاً از فرآیندهای تصمیم‌گیری رسمی خارج هستند و عمدتاً ساکنان آنها نمی‌توانند صدای خود را به سیاست‌گذاران برسانند.
وی ادامه داد: حکمرانی عادلانه و اجتماع‌محور یکی از کلیدهای اساسی حل مشکلات سکونتگاه‌های غیررسمی است. این رویکرد به این معناست که تغییرات و توسعه باید بر اساس مشارکت فعال ساکنان این مناطق، توانمندسازی جوامع محلی و احترام به حقوق اجتماعی آنها انجام شود. در واقع، حکمرانی عادلانه به این معناست که تمام افراد، فارغ از موقعیت جغرافیایی یا اقتصادی خود، باید دسترسی به فرصت‌ها و منابع داشته باشند.
مدرس دانشگاه اظهار کرد: اولین و مهم‌ترین قدم در این زمینه، ایجاد ساختارهای مدیریتی شفاف و پاسخگو است. در بسیاری از این مناطق، تصمیمات به‌طور عمده در خارج از محله‌ها و بدون مشارکت ساکنان گرفته می‌شود. این فقدان تعامل میان مدیریت شهری و جامعه محلی، خود عاملی برای گسترش مشکلات است. در مقابل، حکمرانی اجتماع‌محور این امکان را فراهم می‌کند که ساکنان مناطق حاشیه‌ای خود را در فرآیندهای تصمیم‌گیری و طراحی برنامه‌های توسعه شهری مشارکت دهند.
کانونی بیان کرد: در برخی از کشورهای در حال توسعه مانند برزیل و هند، پروژه‌هایی برای حل مشکلات سکونتگاه‌های غیررسمی با رویکرد حکمرانی عادلانه و مشارکتی اجرا شده است. این کشورها توانسته‌اند با رویکردهایی همچون «بازآفرینی شهری مبتنی بر جامعه» یا «حکمرانی چندسطحی»، مشکلات سکونتگاه‌های غیررسمی را بهبود دهند. در این پروژه‌ها، نقش ساکنان در تصمیم‌گیری‌ها برجسته است و از ظرفیت‌های اجتماعی محله‌ها برای حل مشکلات استفاده می‌شود.
وی افزود: در ایران هم پروژه‌هایی در قالب «طرح‌های بازآفرینی شهری» یا «سند ملی توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی» در حال اجرا هستند. البته به نظر می‌رسد در این پروژه‌ها هنوز مشکلاتی از جمله نقص در هم‌افزایی نهادهای دولتی و محلی، کمبود منابع مالی و نگاه کوتاه‌مدت به مسائل وجود دارد. برای موفقیت در این رویکرد، لازم است که علاوه بر توجه به جنبه‌های کالبدی و فیزیکی، برنامه‌ریزی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز در اولویت قرار گیرد.
پژوهشگر مسائل شهری بیان کرد: اولین گام در اجرای حکمرانی اجتماع‌محور، تقویت ظرفیت‌های محلی و مشارکت ساکنان است. به این منظور باید آموزش‌های لازم برای توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی ساکنان این مناطق انجام شود. این آموزش‌ها می‌توانند شامل ارتقاء مهارت‌های شغلی، آموزش‌های فرهنگی و اجتماعی و فراهم کردن فرصت‌های کارآفرینی برای ساکنان باشد. در کنار این، باید به‌طور جدی مشارکت مردم در فرآیندهای تصمیم‌گیری تقویت شود.
وی ادامه داد: دومین گام، توجه ویژه به حکمرانی چندسطحی است. در بسیاری از موارد، مشکلات سکونتگاه‌های غیررسمی به دلیل عدم هماهنگی بین نهادهای دولتی و محلی است. برای حل این مشکل، باید فرآیندهای همکاری میان دولت، شهرداری‌ها، نهادهای غیرانتفاعی و خود مردم تسهیل شود.
کانونی گفت: سومین گام، بازنگری در سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی است. بسیاری از ساکنان این مناطق با مشکلات اقتصادی شدیدی مواجه هستند. برای رفع این مشکلات، لازم است که برنامه‌های حمایتی و معیشتی به‌طور هدفمند در این مناطق اجرا شود و علاوه بر آن، فرصت‌های شغلی پایدار و مناسب ایجاد شود.
وی افزود: در نهایت، حکمرانی عادلانه باید به دنبال کاهش شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی باشد. در این راستا، ایجاد فرصت‌های برابر برای دسترسی به خدمات شهری، مانند آموزش، بهداشت و مسکن، می‌تواند به یکپارچگی بیشتر در سطح جامعه کمک کند و در نهایت منجر به کاهش میزان فقر و آسیب‌های اجتماعی در این مناطق شود.
مدرس دانشگاه تاکید کرد: سکونتگاه‌های غیررسمی نباید به عنوان پدیده‌ای نامطلوب و غیرقابل اصلاح نگریسته شود. این مناطق پتانسیل‌های زیادی دارند که در صورتی که به‌درستی مدیریت شوند، می‌توانند به نواحی پویا و مشارکت‌پذیر تبدیل شوند. برای این کار، حکمرانی عادلانه و اجتماع‌محور باید در مرکز سیاست‌گذاری‌های شهری قرار گیرد. دولت و شهرداری‌ها باید با مشارکت فعال مردم، برنامه‌های بلندمدت و فراگیر برای بهبود شرایط این سکونتگاه‌ها تدوین کنند. در این مسیر، آموزش، توانمندسازی، بهبود زیرساخت‌ها و توسعه فرصت‌های شغلی باید از اولویت‌های اصلی قرار گیرد.
انتهای پیام
نظرات