سرمایه‌گذاری یکی از عناصر مهم و کلیدی در حوزه پژوهش محسوب می‌شود که معمولا رونق و عدم رونق یک پژوهش به شکل خیلی زیادی به سرمایه‌گذاری وابسته است. چگونگی سرمایه‌گذاری در فرآیند تبدیل ایده به محصول مراکز پژوهشی و اینکه این سرمایه‌گذاری از چه راه‌هایی می‌تواند شکل بگیرد، موضوع گفت‌وگویی بود که سعی کردیم با تنی چند از پژوهشگران انجام دهیم، بخش اول این گفت‌وگو با احمدرضا بهرامی، معاون پژوهشی سابق دانشگاه فردوسی مشهد، با عنوان «جدی گرفتن پژوهش مسیر ورود پژوهشگران به تصمیم‌گیری‌های کلان کشور است» صورت گرفت و بخش دوم این گفت‌وگو را نیز در ادامه می‌خوانیم.

عبدالرضا باقری، قائم مقام سابق وزارت علوم در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: اگر بخواهیم پژوهش را به معنای تلاش بشر در راستای دستیابی و کشف رموز طبیعت بدانیم و همچنین امروزه با پیامدهایی‌ که جامعه صنعتی برای ما باقی گذاشته است، مقابله کنیم، بیش از گذشته اهمیت سرمایه‌گذاری در حوزه پژوهش آشکار خواهد شد. وی با اشاره به مسائل گوناگون مانند آلودگی هوا، کمبود آب، تغییر اقلیم، مسائل اجتماعی و توسعه اقتصادی گفت: با توجه به این موارد نقش و اهمیت سرمایه‌گذاری در پژوهش بیشتر برجسته می‌شود.

وی ادامه داد: اگر در گذشته بشر فکرش محدود به کشف رموز طبیعت بود، امروزه هزاران سوال و چالش پیش روی محققان و پژوهشگران است که بایستی به آنها بپردازند. اگر مدیران شهری فقط به دنبال حل مشکلات شهر مشهد باشند، قطعا بدون ورود به حوزه پژوهش نمی‌توانند در این راستا موفق باشند و همچنین امروزه ورود پژوهش در اجتماع نیز یک ضرورت است و به همین علت دانشگاه‌ها بایستی به سمت جامعه محوری و مسئله محوری حرکت کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: برای ورود صنعت به سطح رقابت جهانی نیز باید فناوری و پژوهش را وارد این حوزه کرد. صنعتگران ما به دلیل‌ اهمیت این مهم، بیش از گذشته، سرمایه‌گذاری‌های بسیاری را در حوزه پژوهش در دستور کار قرار داده‌اند و سرمایه‌گذاری در این حوزه صرفا مربوط به دولت نبوده و هر مجموعه‌ای که به دنبال  ورود به صنعت است، بدون استفاده از پژوهش وارد این حوزه نمی‌شود.

باقری در مورد ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران پژوهش و فناوری اظهار کرد: به‌طور معمول سرمایه‌گذاران مایل به سرمایه‌گذاری در زمینه‌های مراحل پژوهش نیستند و علاقه بیشتری نسبت به سرمایه‌گذاری برای فروش و ورود محصول نهایی یک شرکت دانش بنیان به بازار و تجاری‌سازی محصول دارند. در کشورهای پیشرفته ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاری در مراحل اولیه پژوهش بیشتر بوده ولی متاسفانه در کشور ما کمبود این مهم مشاهده می‌شود.

وی افزود: در کشور ما به دلیل عدم کسب و دستیابی به موفقیت‌های شگرف در حوزه پژوهش و انتظاراتی که از دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی وجود دارد، سرمایه‌گذاران به میزان کافی وارد این حوزه نشدند، اما به مرور زمان باید فناوران و پژوهشگران موفق را در کنار محققان کم تجربه قرار دهیم تا سرمایه‌گذاران پذیرای این خطر شوند.

قائم مقام سابق وزارت علوم با تاکید بر اینکه رسانه‌ها می‌توانند برای بیان مشکلات پژوهشگران بسیار موثر باشند، بیان کرد: باید سامانه‌ای جامع برای بیان نیازهای پژوهشی بخش‌های مختلف ازجمله صنعت وجود داشته باشد که گروه‌های پژوهشی بتوانند به این مسائل ورود و ایده‌پردازی کنند که در دوره پیشین وزارت علوم به این مهم رسیدگی شده و امیدوارم که این سامانه (ساتع) ایجاد شده، به عملکرد دلخواه و پیش‌بینی‌ شده، نزدیک شود.

تسهیل ارتباط حوزه پژوهش با صنعت توسط جهاددانشگاهی

مسعود گلستانی‌پور، معاون پژوهش و فناوری سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی نیز در این گفت و گو، اظهار کرد: جهاد دانشگاهی باید به عدم شناخت پژوهشگران از صنعت و همچنین به‌طور متقابل صنعتگران از حوزه فعالیت‌های محققان بپردازد و تنها راه شناخت بیشتر طرفین از یکدیگر بالا بردن میزان تعاملات است.

وی افزود: مردمی‌سازی پژوهش، بسیار حائز اهمیت است و در این راستا قانون جهش دانش‌ بنیان پیاده‌سازی شده قانونی مترقی بوده و مردمی‌سازی پژوهش را برای صنایع تسهیل می‌کند؛ در حقیقت بخش خصوصی می‌تواند با تسهیلگری‌های دولتی، نیازهای خود را از طریق دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش بنیان و تحقیقاتی حل کند.

وی ادامه داد: طی تجربیاتی که در سال‌های اخیر در حوزه ورود پژوهش به صنعت داشته‌ایم، پیشرفت این حوزه را شاهد بودیم و صنایع برای رفع نیاز خود، با دیدگاه کاهش هزینه‌ها با فعالیتی پژوهشی به سمت دانشگاه‌ها و پژوهشگران رجوع کرده‌اند. این سری از قوانین توسط دولت با الگوبرداری درست از کشورهای موفق، می‌تواند جهش بسیار موثری را در جهت رفع نیاز کشور توسط بخش خصوصی فراهم کند.

معاون پژوهش و فناوری سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی بیان کرد: عدم شناخت پژوهشگران از صنعت و همچنین به‌طور متقابل صنعتگران از حوزه فعالیت‌های محققان، خلائی است که شاکله جهاددانشگاهی به آن پرداخته و تنها راه شناخت بیشتر طرفین از یکدیگر بالا بردن میزان تعاملات است.

گلستانی‌پور گفت: مدیریت پژوهش و تیم‌سازی برعهده پژوهشگر نیست و در جهاددانشگاهی سعی کرده‌ایم پژوهشگران را بر اساس استعداد آنها در حوزه‌های مختلف مدیریتی و آزمایشگاهی تقسیم‌بندی کنیم. پژوهشگر خود به شخصه که نمی‌تواند در بازار و یا صنعت حضور داشته باشد اما تسهیل ارتباط با صنعت بسیار مهم است که باید توسط مسئولان یک ارگان مانند جهاددانشگاهی مرتفع شود.

گام اول در مسیر ارتقاء سرمایه‌گذاری در پژوهش، نزدیکی دو حوزه پژوهش و صنعت است

در ادامه فرشته حسینی، رئیس پژوهشکده علوم و فناوری غذایی جهاد دانشگاهی اظهار کرد: به دلیل اینکه از لحاظ فناوری از کشورهای پیشرفته عقب مانده‌ایم، گرایش‌ صنعت به سوی پژوهش آماده‌ خارجی است و قطعا ساختار تسهیلگر می‌تواند به نزدیکی صنعت و دانشگاه کمک کند.

وی گفت: در حوزه سرمایه‌گذاری در پژوهش، ماهیت پژوهش بایستی به‌طور دقیق شناخته شود زیرا پژوهشگران ما به دلیل عدم شناخت صنعت از پژوهش از حمایت‌های صنعت بهره‌مند نمی‌شوند و همچنین سرمایه‌گذاری در این حوزه مترادف با ریسک بوده که امکان عدم دستیابی به نتیجه دلخواه محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: بسیاری از حامیان صنعتی و بخش خصوصی با نگرش دستیابی به نتیجه دلخواه، در این حوزه سرمایه‌گذاری‌ می‌کنند، در صورتی‌که بخش مهمی از ماهیت پژوهش، عدم دستیابی به نتیجه مطلوب است که راهگشای سایر پژوهش‌های بعدی خواهد بود و در نتیجه نگاه صحیح سرمایه‌گذاران در این حوزه بسیار حائز اهمیت است.

رئیس پژوهشکده علوم و فناوری غذایی جهاد دانشگاهی بیان کرد: سرمایه‌گذاری و حمایت از پژوهش مراتب مختلفی دارد که به‌طور مثال سرمایه‌گذاری در حوزه پژوهش‌های بنیادی، نیازمند حمایت‌های دولتی است و قطعا بخش خصوصی نمی‌تواند به‌طور گسترده وارد این حوزه شود و نمی‌توان از وظایف دولتی در این حوزه چشم‌پوشی کرد و از طرفی ورود بخش خصوصی در این حوزه و سطوح درست ورود آنها، می‌تواند باعث پیشرفت و پیشبرد پژوهش‌های کشوری شود.

حسینی با تاکید بر اینکه گام اول در مسیر ارتقای سرمایه‌گذاری در پژوهش، نزدیکی دو حوزه پژوهش و صنعت است، بیان کرد: زبان مشترکی بین محققان و صنعتگران وجود ندارد و زمانی که نزدیکی بین دو بخش رخ دهد، شناخت پژوهشی و زبان مشترک بین طرفین شکل می‌گیرد. به نظر می‌رسد که در چند سال اخیر پس از تشدید تحریم‌ها و شیوع بیماری کرونا، نگاه‌ها به داخل کشور بیشتر شده است اما به دلیل اینکه از لحاظ فناوری از کشورهای پیشرفته عقب مانده‌ایم، گرایش‌ صنعت به سوی پژوهش آماده و خارجی است و قطعا ساختار تسهیلگر می‌تواند به نزدیکی صنعت و دانشگاه کمک کند.

انتهای پیام