یلدا در زنجان نه‌ تنها فرصتی برای جشن و سرور است، بلکه بستری برای نمایش وحدت و همبستگی اجتماعی محسوب می‌شود. بسیاری از مردم، این شب را بهانه‌ای برای کمک به دیگران می‌دانند و سعی می‌کنند با ارسال خوراکی یا هدیه به خانواده‌های کم‌بضاعت، در شادی این شب شریک شوند. این حس همدلی و مشارکت اجتماعی، بخشی از ارزش‌های اصیل زنجانی‌ها در شب یلداست.

تفاوت‌های یلدای امروز و گذشته

اگرچه شب یلدا همچنان روح و اصالت خود را در زنجان حفظ کرده است، اما برخی از سنت‌ها با گذر زمان تغییر کرده‌اند. در گذشته، دورهمی‌ها ساده‌تر و با غذاهای محلی بیشتری همراه بود. اما امروز، تأثیر زندگی مدرن و شبکه‌های اجتماعی در این شب محسوس است. جوانان گاهی لحظاتی از این شب را به اشتراک‌گذاری عکس‌ها و ویدیوها در فضای مجازی اختصاص می‌دهند، اما همچنان جمع خانوادگی در مرکز توجه است.

پیام شب یلدا برای زنجانی‌ها

 شب یلدا نمادی از پایان تاریکی و امید به روشنایی است. این شب یادآوری می‌کند که با گذر از سختی‌ها و تاریکی‌ها، می‌توان به روشنی و امید رسید. از این رو، شب یلدا برای زنجانی‌ها فرصتی است تا در کنار خانواده، به استقبال روزهای روشن‌تر و پربارتر بروند.

شب یلدای زنجان با تمام زیبایی‌ها و سنت‌هایش، همواره یکی از نمادهای پایبندی این مردم به اصالت و فرهنگ کهن ایرانی است.

شب یلدا، به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین جشن‌های ایرانی، در زنجان نیز با شور و حال خاصی برگزار می‌شود. مردم زنجان این شب را به دورهمی‌های خانوادگی، خوردن خوراکی‌های سنتی و اجرای آیین‌های محلی سپری می‌کنند.

در شب یلدا، سفره‌ای رنگارنگ و پربرکت پهن می‌شود. هندوانه، انار، آجیل و میوه‌های خشک از خوراکی‌های رایج هستند، اما در زنجان برخی غذاها و دسرهای محلی نیز جایگاه ویژه‌ای دارند. مردم زنجان اغلب «چوربا» (سوپ سنتی) یا «آش محلی» می‌پزند که در کنار خوراکی‌های دیگر سرو می‌شود. همچنین برخی خانواده‌ها شیرینی‌های سنتی مانند "حلوای زنجانی" را تهیه می‌کنند.

آیین‌ها و رسوم خاص زنجانی‌ها

شب یلدا برای زنجانی‌ها بیشتر از یک جشن است؛ فرصتی برای یادآوری سنت‌های اصیل. یکی از رسوم محبوب در این منطقه، فال حافظ گرفتن است. بزرگ‌ترهای خانواده، اشعار حافظ را می‌خوانند و جوان‌ترها از این لحظات خاطره‌ساز لذت می‌برند. همچنین قصه‌گویی و حکایت‌سرایی توسط افراد مسن، از دیگر بخش‌های این شب است. این حکایت‌ها معمولاً داستان‌های محلی و روایات تاریخی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند.

دورهمی‌های خانوادگی

خانواده‌ها در زنجان شب یلدا را فرصتی برای استحکام روابط خانوادگی می‌دانند. اغلب، همه اعضای خانواده، حتی از راه‌های دور، گرد هم می‌آیند تا کنار یکدیگر باشند. احترام به بزرگ‌ترها، نشانه اصلی این دورهمی‌هاست و معمولاً همه در منزل بزرگ‌ترین عضو خانواده جمع می‌شوند.

فضای شهری در شب یلدا

در روزهای منتهی به شب یلدا، بازارهای زنجان پر از هیاهو و شور خرید است. فروشندگان میوه و آجیل، بازار را با انواع محصولات خود زینت می‌دهند. خیابان‌ها و مغازه‌ها نیز با چراغ‌ها و تزئینات یلدایی مزین شده و حس و حال خاصی را به شهر می‌بخشند.

شب یلدا در زنجان، ترکیبی از سنت‌های ایرانی و فرهنگ محلی این منطقه است که با سادگی و صمیمیت خاصی همراه است. این شب فرصتی است برای شکرگزاری، جشن گرفتن و یادآوری ارزش‌های خانوادگی.

بازی‌ها و سرگرمی‌های شب یلدا

در شب یلدا، زنجانی‌ها علاوه بر گفت‌وگوهای صمیمانه و قصه‌گویی، به بازی‌های دسته‌جمعی نیز می‌پردازند. بازی‌های محلی که اغلب با طنز و خنده همراه هستند، بخش جدانشدنی این شب محسوب می‌شوند. برای مثال، برخی از خانواده‌ها بازی‌هایی مانند "گل یا پوچ" یا "چیستان‌گویی" را انجام می‌دهند که باعث ایجاد لحظاتی شاد و پرانرژی می‌شود.

نقش شعر و موسیقی در یلدا

شعر و موسیقی در فرهنگ زنجانی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد و شب یلدا فرصتی مناسب برای زنده کردن این هنرهاست. گاهی اوقات، بزرگ‌ترهای خانواده، اشعاری از شاعران محلی یا حتی دوبیتی‌های ترکی را می‌خوانند. همچنین در برخی خانواده‌ها، سازهای محلی مانند قوپوز یا تار نواخته می‌شود و آوازهای محلی ترکی، حال و هوای خاصی به جمع می‌بخشد.

اکثر مردم زنجان در شب یلدا «چیلله قارپیزی» (هندوانه چله) می‌خورند و معتقدند باخوردن هندوانه، لرز و سوز سرما به تنشان تاثیر نداشته و اصلا سرمای زمستان را حس نمی‌کنند. ریش‌سفید خانواده در حالیکه با چاقو هندوانه را می‌برد، می‌گوید قادا بلامیزی بو گئجه کسدوخ (بلایای خودمان را امروز بریدیم). 

مردم زنجان کدوتنبل‌ها و چغندرهای سرخ را برای این شب تهیه می‌کنند. در روستاها کشمش، ترب، شلغم، کلم، توت، آلو و زردآلوهای خشک شده تابستان وگردوهای خشک شده درانبارها بهترین آجیل این شب‌هاست. شب‌چره که شامل گردو، کشمش، توت و گندم بوداده و لوبیای خشک است، اصلی‌ترین آجیل شب یلدا در زنجان به حساب می‌آید.  

یکی دیگر از آداب و رسوم یلدایی روستایی‌های زنجان در شب چله سنت «شال‌اندازی» است. اگر پسر جوانی دختری را نشان کرده باشد در شب چله شالش را از سقف پشت بام خانه آن دختر از «باجه» خانه آویزان می‌کند. اگر خانواده دختر تمایل به دادن دخترشان به این پسر جوان داشته باشند، به آن شال هدیه‌ای مثل جوراب می‌بندند و داخل جوراب یک مشت نخود و کشمش هم می‌ریزند.  

روی میز یلدای آذری‌ها معمولاً قاورقا یا گندم برشته شده با شاهدانه وجود دارد. قورقا  (گندم برشته) کلمه‌ای ترکی است که از فعل «قووورماق» گرفته شده‌ است. همچنین یکی از رسوم قدیم این بود که بعد از بریدن انار یکی از بزرگان جمع دانه‌ها را برمی‌داشت و می‌گذاشت کنار چراغ توری زنبوری تا چراغ هم از سرخی انار انرژی بگیرد.

در این شب رشته پلو، آش ترش، فسنجان، در شهر زنجان، برای شام شب یلدا، «خاگینه خرما» هم درست می‌کنند طبق معمول این شام برای شب یلدا با خرمای زاهدی درست می‌شود. کشمش، خلال بادام، پسته، تخم مرغ و پیاز به همراه ادویه‌های معطر، اجزای اصلی این غذا به شمار می‌روند. در این غذای مخصوص شب یلدای زنجان حتماً باید هسته‌های خرما گرفته شود و می‌توان خاگینه خرما را در فر یا بدون فر و در قابلمه تهیه کرد.

یادداشت از: زهرا فتحی

انتهای پیام