به گزارش ایسنا، در سراسر جهان، دارو به عنوان یک کالای استراتژیک در نظر گرفته می‌شود و اهمیت زیادی در نظارت بر تجویز و مصرف منطقی آن وجود دارد. مصرف غیرمنطقی داروها، به ویژه در کشورهایی که دسترسی به دارو بیشتر است، می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند کمبود داروهای حیاتی، اتلاف منابع و افزایش هزینه‌های درمانی شود. در ایران نیز به دلیل مصرف بالای برخی از داروها، همواره نگرانی‌هایی درباره استفاده بی‌رویه و غیرمنطقی از داروها وجود دارد. این مسئله نه‌تنها برای افراد هزینه‌بر است، بلکه بار مالی قابل‌توجهی بر نظام سلامت وارد می‌کند. بررسی تجویز منطقی داروها در واقع تلاشی برای استفاده بهینه از این منابع محدود است تا ضمن کاهش هزینه‌ها، سلامت افراد و جامعه نیز ارتقا یابد.

یکی از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی کشورها، توانایی آن‌ها در مدیریت منابع دارویی و کاهش مصرف غیرضروری داروها است. مصرف بی‌رویه داروها می‌تواند به مشکلاتی مانند عوارض جانبی دارویی، مقاومت به داروها و حتی طولانی شدن دوره‌های بیماری منجر شود. طبق گزارش‌های جهانی، بیش از نیمی از داروها به شکل نامناسب تجویز یا مصرف می‌شوند، که این امر ضرورت بررسی دقیق‌تر الگوی مصرف دارو در کشور را نشان می‌دهد. در کشور ما، به‌ویژه طی سال‌های اخیر، برخی از داروها به دلایل مختلف به شکل دائمی یا موقت نایاب شده‌اند که یکی از دلایل آن مصرف بیش از حد و نادرست داروها در سطح جامعه است. لذا مدیریت و اصلاح الگوی مصرف دارو، به‌خصوص در گروه‌های پرخطر، می‌تواند نقشی اساسی در ارتقای سلامت جامعه و بهبود کیفیت زندگی داشته باشد.

در این راستا، افسون آیین‌پرست از گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی مرکز تحقیقات سنجش سلامت و همکارانش  با همراهی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، به بررسی الگوی نسخه‌نویسی در ایران پرداخته‌اند. این محققان با هدف تحلیل روند و وضعیت تجویز داروها، مطالعه‌ای را انجام دادند تا چگونگی استفاده از داروها و میزان رعایت اصول نسخه‌نویسی منطقی را در ایران ارزیابی کنند.

این پژوهش به روش مرور دامنه‌ای انجام شده و در آن از پایگاه‌های اطلاعاتی داخلی و بین‌المللی استفاده شده است. آن ها مقاله‌ها را براساس معیارهایی مانند استفاده منطقی و غیرمنطقی از داروها بررسی کردند و داده‌هایی از نسخه‌های پزشکان در بازه‌های مختلف زمانی جمع‌آوری و ارزیابی کردند.

نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که در ایران، میانگین تعداد اقلام دارویی در نسخه‌ها بین ۲ تا ۴.۵ قلم دارو متغیر است. در برخی از نسخه‌ها، تجویز داروهای آنتی‌بیوتیک یا تزریقی به شکل قابل‌توجهی بالا بوده است؛ به طوری که در برخی مطالعات، میزان نسخه‌هایی که حاوی آنتی‌بیوتیک بوده‌اند تا ۹۷ درصد نیز گزارش شده است. این آمار نشان می‌دهد که هنوز نیاز به بازنگری و اصلاح در الگوی تجویز برخی داروها به‌ویژه در مواردی که آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای تزریقی در نسخه‌ها دیده می‌شود، وجود دارد.

پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند که اگرچه برخی شاخص‌ها نشان از بهبود نسبی در تجویز منطقی دارو دارد، اما هنوز با استانداردهای جهانی فاصله وجود دارد و نیاز است که سیاست‌های اصلاحی در این زمینه، به ویژه برای گروه‌های پرخطر، با جدیت بیشتری پیگیری شوند.

در این خصوص، یکی از شاخص‌هایی که همچنان نیاز به اصلاح دارد، میزان بالای مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در نسخه‌های پزشکی است که می‌تواند منجر به افزایش مقاومت دارویی و عوارض جانبی ناخواسته شود.

این مطالعه همچنین بیانگر آن است که با سیاست‌گذاری‌های مناسب در سطح وزارت بهداشت و آموزش عمومی، می‌توان تا حدودی الگوی مصرف دارو را بهبود داد. به عنوان مثال، نتایج این پژوهش نشان داده که در گروه‌های خاصی مانند پزشکان عمومی، تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای تزریقی در حد بالایی بوده است، در حالی که آموزش‌های بیشتر به پزشکان و نیز آگاهی‌بخشی به جامعه می‌تواند به مصرف کمتر این داروها کمک کند.

از سوی دیگر، یکی از مشکلات موجود، تفاوت در الگوی تجویز داروها بین پزشکان بخش دولتی و خصوصی است که نشان می‌دهد نیاز به هماهنگی و استانداردسازی بیشتری در این زمینه وجود دارد.

گفتنی است این یافته های علمی پژوهشی در فصلنامه‌ی «پایش» که وابسته به پژوهشکده علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی است به چاپ رسیده و اطلاعات بیشتری در مورد تجویز منطقی داروها و نقش آن در بهبود سلامت جامعه ارائه داده اند.

نتایج این مطالعه می‌توانند به عنوان پایه‌ای برای سیاست‌گذاری‌های آینده و بهبود وضعیت تجویز داروها در کشور مورد استفاده قرار گیرند.

انتهای پیام