محمد کوشافر در نشست علمی پنجمین کنگره علوم مهندسی آب و فاضلاب که روز سه‌شنبه (۶آذرماه) با محوریت «فرونشست زمین؛ چالش‌ها و راهکارها» در سالن پیامبر اعظم دانشگاه اصفهان، برگزار شد، اظهار کرد: خشکی زایندرود پیامدهای متعددی دارد که یکی آن‌ها فرونشست است. خود فرونشست هم عوارض و پیامدهای زیست‌محیطی متعددی دارد. نباید پیوستگی و روابط علی بین تمامی این پدیده‌ها فراموش شود. فرونشست در شهر پیامدهای ناگواری مانند آسیب به ابنیه، تأسیسات مختلف و تهدید فرهنگ و تمدن را دارد که می‌تواند هولناک باشد.
او ادامه داد: با این حال، اتفاقات دیگری نیز در حال رخ‌دادن است که بی‌توجهی به آن‌ها می‌تواند در آیندۀ نه‌چندان دور، به بحران منتهی شود. در حوزۀ محیط‌زیست آب، خاک و تمام موجودات زنده تحت‌تأثیر این پدیده قرار می‌گیرند. تخلخل خاک یکی از آن پیامدها است. کاهش هوای خاک، ظرفیت مخزن، همچنین حرکت آب تحت‌تأثیر این پدیده قرار دارد.
این پژوهشگر افزود: یکی از نخستین پیامدهای کاهش نفوذ آب در خاک افزایش خطر سیل است که حتی در بارندگی‌های با شدت کم هم ممکن است، اتفاق بیفتد. در نقاط برون‌شهری، این معضل را بیشتر خواهیم دید که سالیان اخیر هم شاهد بوده‌ایم. درواقع، فرونشست و کم‌توانی خاک بر پیدایی این مسئله تأثیر داشته است.
رئیس مرکز تحقیقات مطالعات آب دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان سپس با نظر به شیمی و بیولوژیک خاک توضیح داد: خاک ممکن است شور و سدیمی شود و حرکت املاح آن تغییر کند، یعنی فیزیک خاک می‌تواند بر اثر فرونشست دگرگون شود. خاک‌های واگرایی که در اصفهان شاهدیم با همین سدیم خاک پیوند دارد که به آسیب‌پذیری و فرسایش‌پذیری آن منجر می‌شود. در پیامد آن آلودگی هوا را نیز خواهیم داشت. چنین خاکی بر کشاورزی ما و امنیت غذایی نیز تأثیرگذار است.
کوشافر یادآور شد: امروز، کیفیت خاک در اصفهان کم شده است، همین خاک وظیفۀ استقرار گیاهان را دارد. این ویژگی بر روی درختان مخصوصاً درختان سنگین اثر می‌گذارد. هم‌اکنون می‌بینیم که به‌راحتی درختان اصفهان سقوط می‌کنند. اگر به آمارهای ده‌ساله نگاه کنیم، سال گذشته سقوط درخت بیشتر بود. باید توجه داشت تمام مسائلی که گذشت متأثر از بینش ما رخ داده است!
او تصریح کرد: تخریب و تغییر زیستگاه نیز مشکل دیگر و خطری برای موجودات داخل خاک است. با پیامدهای مطرح‌شده امنیت خاک به خطر می‌افتد. یک تمایل به تغییر محل بین این موجودات شکل می‌گیرد. این تغییر محل، تداخل زندگی آن‌ها را با انسان در محیط‌های شهری و برون‌شهری بیشتر می‌کند. این موضوع به مطالعه دقیق و بررسی نیازمند است.
این پژوهشگر محیط‌زیست سپس با نظر به افت کیفیت آب‌های زیرزمینی که معضل دیگر است، بیان کرد: کم‌شدن کیفیت آب‌های زیرزمینی نیز عواقب و پیامدهای خود را دارد. آنچه گفتم مروری بر پیامدهای فرونشست در محیط‌زیست ما بود که در همه آن‌ها باید عامل انسانی را هم در نظر گرفت. تصمیمات مدیریتی ناپایدار می‌تواند تمامی این عوامل را تشدید کند.
رئیس مرکز تحقیقات مطالعات آب دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان گفت: در قسمت دوم مطالبم دربارۀ راهکارها صحبت می‌کنم. راهکارها را می‌توان از جنبه‌هایی مانند دائم، موقت، اجتماعی و فنی بررسی کرد. مهم‌ترین راهکار در اصفهان جریان دائمی زاینده‌رود است، اما تا تحقق آن فاصله داریم.
کوشافر اضافه کرد: در حال حاضر، تأمین آب و مدیریت مصرف آب دو راهکار کلی است که بررسی و مطرح می‌شود. حوزه‌ای که با کمبود آب مواجه است، اول باید شرایط موجود آن حفظ شود، یعنی توسعۀ جدید صورت نگیرد. بنابراین، به تأمین آب و مدیریت آّب هم‌پای باید نظر داشت.
او با تأمل در این نکته که عواقب زاینده‌رود بر دارایی مردم اثرگذار است و برایشان هزینه دارد، ادامه داد: برخی تصمیم‌گیری‌های مدیریتی می‌تواند به ما کمک کند. در یک آیین‌نامه مصوبه دولت، صراحتاً به بحث زیست‌محیطی تالاب‌ها توجه شده است. بعد از آب شرب تأمین حق‌آبه تالاب‌ها در اولویت قرار دارد. بنابراین، تأمین آب تالاب گاوخونی حائز اهمیت و یکی از راهکارها است. اعتقاد دارم که اگر از مسیر قانون حرکت کنیم، زودتر نتیجه حاصل می‌شود. بنابراین، توجه به تالاب گاوخونی راهکار مهمی است.
این پژوهشگر توضیح داد: قانون جوانی جمعیت یکی از نکات مهمی است که نباید از یاد برد. بر اساس این قانون باید یک برنامه‌ریزی جامع در حوزۀ مهاجرت به داخل و خارج مورد توجه قرار بگیرد. در قسمتی از این قانون که لازم‌الاجرا است، مطرح می‌شود که «توزیع فضایی و جغرافیایی جمعیت، متناسب با ظرفیت زیستی با تأکید بر تأمین آب و با هدف توزیع متعادل کاهش فشار جمعیتی» باید مورد توجه باشد. در این گزاره که گذشت، ارتباط آب و جمعیت در بارگذاری‌ها کاملاً دیده می‌شود. تبیین نقشه آب و جمعیت در کشور ما باید مورد توجه شود. نقشه راه افزایش جمعیت است را نباید نادیده گرفت. در اصفهان و به‌خصوص در حوضۀ زاینده‌رود نیز ارتباط جمعیت و بارگذاری‌ها با منابع آب باید مورد توجه جدی باشد.
انتهای پیام
نظرات