خانه تاریخی بهرام محصصی در شهر لاهیجان از دوره قاجار به جامانده است. این بنای ارزشمند سال‌ها پیش از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی گیلان خریداری شد و اکنون در تملک این اداره است. بهمن‌ماه سال ۱۳۸۴، خانه محصصی لاهیجان به شماره ۱۴۹۸۶ در فهرست آثار ملی ثبت شد. با این حال پروژه احیا و مرمت این خانه تاریخی به تازگی کلید خورده است.

ولی جهانی، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی گیلان ۲۶ مهرماه سال‌جاری، ضمن بازدید از کارگاه مرمت این بنای ارزشمند، خبر داد: پس از تکمیل پروژه مرمت، این خانه قرار است به عنوان «موزه خوشنویسی» تغییرکاربری یابد.

وی با اشاره به شاخصه‌های معماری منحصر به‌فرد در این خانه قاجاری افزود: برای بهره‌برداری از خانه محصصی لاهیجان و ایجاد موزه خوشنویسی چهار میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

وی، با اشاره به خرید این بنای ارزشمند تاریخی در سال‌های گذشته از سوی اداره میراث فرهنگی، یادآور شد: هم‌اکنون این خانه در حال مرمت است و مبلغ سه میلیارد تومان از محل اعتبارات ابلاغی و استانی برای فاز نخست مرمت اختصاص یافته است.

مدیرکل میراث فرهنگی وعده داده که تغییر کاربری این بنای تاریخی به موزه خوشنویسی در سال آینده انجام می‌شود.

با این حال، وقتی از نزدیک وضعیت این خانه تاریخی را مشاهده می‌کنم، بعید است ظرف یک سال آتی هم مرمت آن به پایان برسد. پروژه‌های مرمتی پس از بازکردن بنا، ممکن است مواردی را تحمیل کند که در طرح مرمتی نخست دیده نشده بود. علاوه‌بر آن لایه‌برداری از بخش‌های مختلف بنا از یک سو و ترمیم ارسی‌های آسیب دیده، زمان و اعتبار زیادی می‌خواهد.

اگرچه سال گذشته خبری در پرتال میراث فرهنگی منتشر شد که حیاط این خانه کف پوش شده، اما اجرای این کف پوش پیش از رطوبت‌زدایی از بنا بی‌مورد بوده است.

آرمان رزم، پروژه احیا و مرمت خانه محصصی را برعهده دارد، وی که پیش از این تجربه احیای چندخانه تاریخی را در رشت داشته است، می‌گوید: خانه محصصی در محله پوردسر شهرلاهیجان، در گذشته بسیار بزرگتر بوده و بخش‌های زیادی از هر دو حیاط خانه، در گذر زمان کوچک و نوسازی شده است.

وی با بیان اینکه آجرچینی‌های دیوار حیاط جنوبی را نشان می‌دهد که برش خورده و عملا طاق ضربی‌های زیبا بالای سردرب نصف شده است، ادامه می‌دهد: حیاط جنوبی خانه تا انتهای همین کوچه که به مسجد می‌رسد، امتداد داشته و بخشی از طاق ضربی‌ها و آجرچینی‌های حیاط در انتهای همین کوچه قابل رویت بوده و حیاط شمالی نیز تا ابتدای کوچه کاشف غربی ادامه داشته است.

رزم اظهار کرد: ابتدای امر، الحاقات از بنا حذف شد تا بنا به شرایط اولیه برگردد. ایجاد آشپزخانه و ایوان در حیاط شمالی بخشی از این الحاقات بود. پس از برچیده شدن الحاقات، رطوبت‌زدایی از بنا شروع شد و سپس مرمت سقف در دستور کار قرار گرفت. در این ساختمان دو لایه لمبه‌کوبی در سقف داشتیم که در مرمت ادوار قبل صورت گرفته، بنابراین لایه اصلی حذف شد و لایه الحاقی را برداشتیم و لمبه‌های جدید استفاده شد.

این مرمتگر با اشاره به شیرسرهای بام، توضیح می‌دهد: برای هدایت آب نزولات جوی در بام خانه‌های تاریخی گیلان، سقف در بخش دامنه، با شیرسرهای عموما تزئین شده، ۱پشته، ۲ پشته و یا ۳پشته شیب دار می‌شد. در غرب گیلان عموما بام خانه‌ها یک پشته و سقف عموم خانه‌ها در شرق گیلان،۳پشته است. در این خانه بخش‌هایی از لبه بام از سمت کوچه ۲پشته و بقیه بخش ها ۳پشته کار شده است. برای مرمت شیرسرها از همان الگوی قبلی استفاده کردیم.

آرمان رزم، بخش‌هایی از فیلم اجرای سنتی شیرسرها را در مرمت مسجد تاریخی کمسار نشان می‌دهد و می‌گوید: استاد نجار در مرمت مسجد کمسار با «تیشه» شیرسرها را برش می داد و تزئین می‌کرد و این روش سنتی بود که برای اجرای شیرسرهای بام در معماری سنتی گیلان انجام می‌شد.

وی که دو سال پیش مرمت تابلوهای نقاشی استاد حبیب محمدی و بهمن محصص را در موزه رشت انجام داده بود، با تاکید بر حفظ اصالت در پروژه مرمت خانه محصصی اضافه می‌کند: جنس چوب‌های سقف و بنا از جنس درختان آزاد و بسیار محکم است. بنابراین تا جایی که توانستیم از چوب‌های سالم در همین بنا استفاده کردیم و تنها چوب‌های پوسیده حذف شد. چوب‌های جدید هم لازم است به اقلیم این منطقه عادت کند. بنابراین چوب‌های جدید را ۶ ماه در محیط نگه می‌داریم و سپس با گازوئیل و روغن سوخته آغشته می‌کنیم تا دچار پوسیدگی نشود. اتصالات چوب‌های بام نیز با همان شیوه قدیمی با میخ صورت می‌گیرد تا انعطاف‌پذیر باشد. استفاده از پیچ برای اتصال چوب‌های سقف در دراز مدت و در اثر وزش بادهای شدید ممکن است باعث شکنندگی پیچ‌ها شود. علت ترک خوردن گچ دیوارهای بنا، بعضا به دلیل همان شکنندگی پیچ‌های اتصالات چوبی زیر بام است.

خانه تاریخی بهرام مححصی، یادآور خاندان محصصی در شهری است که مرکز اصلی تولید و تجارت ابریشم بود. خاندانی که شخصیت‌های ممتاز هنری از این خاندان برخاسته‌اند؛ اردشیر محصص، خطاط شهیر، بهمن محصص که معروف به پیکاسوی ایران است و مهکامه محصص، شاعر و دوست پروین اعتصامی تنها برخی از نام آوران این خاندان هستند. امید است همانطور که مدیرکل میراث فرهنگی گیلان وعده داده، شاهد راه اندازی «موزه خوشنویسی» در خانه بهرام محصصی باشیم. خانه‌ای که به لحاظ نقاشی‌های دیواری نما و اتاق‌های شاه‌نشین و همچنین تعدد ارسی‌های پرنقش و نگار، خود یک شاهکار هنری است.

انتهای پیام