رجبعلی لباف خانیکی در گفت‌وگو با ایسنا درخصوص تونل تاریخی میدان ۱۰ دی اظهار کرد: یکی از مسائلی که همواره برای انسان در طول تاریخ مطرح بوده و دارای اهمیت است تغذیه، دفاع و امنیت بوده که خود را در طول تاریخ به صورت‌های مختلف نشان داده است. از سال‌های گذشته در دنیا ما شاهد سازه‌های معماری ساخته شده مهمی هستیم که یکی از بزرگترین آن‌ها دیوار چین و سپس دیوار گرگان است که بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین دیوار در ایران به شمار می‌رود.

وی افزود: قلعه‌ها، سنگرها و برج‌های دیده‌بانی از جمله موارد دفاعی هستند که در طول تاریخ شکل گرفته و در حال حاضر بسیاری از آن‌ها وجود دارند و حتی بعضی از آن‌ها به عنوان جاذبه‌های گردشگری نیز مطرح هستند. یکی دیگر از سازه‌های دفاعی پناهگاه‌ها و راهروهای زیرزمینی بودند که در بسیاری از مکان‌ها به صورت دستی و در عمق زمین قرار دارند. همچنین در زیرزمین کانال‌هایی با آجر یا سنگ ساخته شده که از ماندگاری بیشتری نیز برخوردار هستند.

این پژوهشگر باستان‌شناس خراسانی بیان کرد: مکان‌هایی که در زمین ایجاد می‌شدند مانند پناهگاه بودند که در زمان حمله و هجوم دشمنان مردم به این مکان‌ها پناه می‌بردند. همچنین این امکان وجود داشت که بسیاری از این پناهگاه‌ها ورودی مخفی هم داشته باشند؛ به گونه‌ای که دشمنان آگاهی از این مسیرهای مخفی نداشته باشند.

وی تصریح کرد: تونل میدان ۱۰ دی در مشهد یک راهرو و مسیری است که به احتمال زیاد مکان‌ها و پادگان‌های نظامی را به یکدیگر ارتباط می‌دهد و به نوعی یک سازه دفاعی است که در آستانه جنگ جهانی دوم نیز اتفاق افتاده است. ابتدا و انتهای این تونل زیرزمینی هنوز مشخص نیست و یک تونل دیگر که بسیار جالب و دیدنی است به این تونل نیز متصل شده است.

لباف خانیکی عنوان کرد: موردی که در این سازه معماری بسیار مورد تاکید قرار گرفته و سعی شده که ساختار آن محکم باشد و با مصالح و آجرهای بسیار مرغوب نیز ساخته شده است. نمای داخلی آن موضوع جالب توجه دیگری است که به گونه‌ای می‌خواهد یک نوع تفنن را به رخ بکشد و سعی کردند با تنوع آجر چینی‌ها و فرم‌های مختلفی که چیدمان آجر به سقف‌ها داده باعث زیبایی این سازه شوند. به نظر می‌رسد که هدف از ساخت این سازه چنین بوده که قصد داشتند رفت‌وآمد در این مسیر زیاد باشد و به طور استراتژیک و در درازمدت از این موضوع استفاده کنند.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه در طول زمان تغییر و تحولات بسیار زیادی در این ساختار رخ داده که مهم‌ترین این تغییرات از سوی افرادی بوده که قصد داشتند بالای این سازه ساخت‌وساز کنند و پس از تغییرات، چاه‌های فاضلاب را به این مسیر راه دادند. همچنین بعضی از بخش‌ها را با بتن پر کردند و به هر حال با این تغییرات آسیب‌های زیادی را به وجود آوردند اما با وجود اینکه این سازه آسیب زیاد دیده، اما می‌تواند بالقوه و بالفعل به یکی از جاذبه‌های گردشگری بسیار مهم مشهد تبدیل شود.

این پژوهشگر باستان‌شناس خراسانی بیان کرد: با توجه به عظمتی که این سازه دارد می‌تواند هم به صورت راهرو و هم بازار صنایع‌دستی زیرزمینی مطرح شود، زیرا این سازه از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که می‌توان بهترین کاربری را از آن داشت. اما باید برخورد با این تونل تاریخی بسیار عالمانه باشد و بدون نظارت کارشناسان معماری و باستان‌شناسی اقدامی را انجام ندهند. همچنین با ابزار و وسایل امروزی مانند لودر و بلدوز این سازه را تخلیه نکنند.  

آثار داخلی تونل باید شناسنامه‌دار شده و در موزه نگهداری شود

وی با بیان اینکه در حال حاضر خاک‌هایی که از این تونل برداشته شده به مقدار زیادی به ظرف‌های سفالی آسیب زده است، گفت: آثاری که در دل این تونل نهفته است باید به صورت علمی جمع‌آوری و به آن‌ها شناسنامه داده شود تا در آینده با داشتن شناسنامه و هویت در موزه نگهداری شوند.

لباف خانیکی افزود: توصیه می‌کنم اگر متولی این سازه شهرداری مشهد است با کمک، مشورت و نظارت اداره کل میراث فرهنگی استان به این سازه به عنوان یک پروژه بسیار مهم، سودآور و فرهنگی نگاه شود. پس از اینکه اقدام به پاک‌سازی کردیم، استحکام‌بخشی و ساماندهی آن را از نظر مبلمان شهری به یک کاربری مناسب تبدیل کنیم. بنابراین این تونل تاریخی می‌تواند به یک پدیده بزرگ اقتصادی برای مشهد تبدیل شود.

وی اظهار کرد: تونل تاریخی میدان ۱۰ دی مشهد، حدود ۵ متر ارتفاع و بیش از ۱۰ متر عرض دارد و این امر می‌تواند دست بهره‌برداران را نیز باز نگاه دارد، زیرا می‌توان انواع حرکت‌های مفید به لحاظ کاربری را در این مکان انجام داد و تونل را به یک فضای زنده تبدیل کرد.

تونل ۱۰ دی مشهد قابلیت تبدیل شدن به موزه را دارد

این پژوهشگر باستان‌شناس خراسانی اضافه کرد: یکی از کاربری‌های مناسب که می‌توان برای این کانال در نظر گرفت این است که تونل تاریخ مشهد باشد؛ به این معنا که گذشته‌های بسیار دور مشهد را به موزه بزرگ تبدیل کنیم. گذشته‌هایی که از ۸۰۰ تا یک میلیون هزار سال پیش که در کناره‌های کشف‌رود پیدا شده نیز در آن محل به نمایش گذاشته شود.

انتهای پیام