با وجود اینکه بسیاری از مشاغل سنتی در شهرهای خراسان رضوی از بین رفته‌اند، اما آهنگری یکی از کسب و کارهایی است که در میان مردم کوچه و بازار هنوز کسانی هستند که به شغل آبا و اجدادی‌شان وفادار مانده‌اند. هنر آهنگری با وجود قدمت زیاد، این روزها به‌دلیل کهولت سن فعالان، استقبال نکردن جوانان از این هنر و ورود ابزار و ماشین‌آلات جدید صنعتی، بخصوص اجناس چینی، رونق گذشته را ندارد و حتی در حال رکود و به حاشیه رفتن است.

محمد آهنگر، یکی از چند نفر انگشت‌شمار بازمانده فعال در حرفه آهنگری در جنوب خراسان رضوی است که در کارگاه خود با دیواره‌های سیاه و دودی از وسایل آهنی که با دستان پرتوانش تولید شده است، فعالیت می‌کند و تاکنون چراغ حرفه آهنگری را روشن نگه داشته است.

وی درباره کارش به خبرنگار ایسنا گفت: گرچه قدیم این شغل رونق بسیار خوبی داشت، اما امروزه به‌دلیل ورود ابزار و ماشین‌آلات جدید صنعتی، بخصوص اجناس چینی، این هنر رونق و درآمد گذشته را ندارد، ولی در مجموع با تمام مشکلات هنوز هم راضی هستیم.

پدرش هم که نامش غلام بود در این حرفه فعالیت می‌کرد. او نیز از همان کودکی به توصیه پدر مشغول به فراگیری این هنر شد و حالا بیش از ۴۵ سال است که به کار آهنگری مشغول است.

زمانی آهنگری یکی از شغل‌های پررونق و پردرآمد بود

وی اظهار کرد: داس، وسایل شخم‌زنی، تبر، چکش، تیشه، میخ طویله، نعل، زنجیر، انواع قیچی، میخ در قیچی و دو کارد برای پشم‌زنی گوسفندان از جمله وسایل پرکاربردی بودند که زمان‌های قدیم توسط آهنگران تولید می‌شدند؛ ولی حالا بسیاری از این وسایل دیگر تولید نمی‌شوند.

آهنگر بیان کرد: آهنگری یکی از مشاغل سنتی است و آهنگران از قدیم، ابزار و ادوات کشاورزی و دیگر وسایل مختلف را که در زندگی مردم استفاده می‌شدند، می‌ساختند. آن زمان آهنگری یکی از شغل‌های پررونق و پردرآمد بود.

وی با بیان اینکه برخی لوازم مورد استفاده که همچنان از آن‌ها استفاده می‌کنم انبر، قلم، سمبه، سوهان، چکش و سایر وسایل هستند که برخی از آن‌ها، انواع و استفاده‌های مختلفی دارند، گفت: برخلاف گذشته اکنون فقط تولید داس، دو کارد و سایر ابزار مورد نیاز کشاورزان را داریم.

این آهنگر افزود: گرچه در سال‌های گذشته، کارگاه‌های بسیاری در شهرهای مختلف فعالیت می‌کردند که از آن‌ها بدون وقفه سر و صدای چکش آهنگران به گوش می‌رسید، اما امروزه شعله آهنگری به‌دلیل گرانی مواد اولیه، نداشتن درآمد و بخصوص ورود اجناس چینی بی‌رونق شده است.

امکان رقابت با اجناس چینی وجود ندارد

وی با اشاره به اینکه حتی داس چینی هم وارد شده است، اظهار کرد: بسیاری از وسایلی که در گذشته توسط آهنگران منطقه تهیه می‌شدند، امروزه از چین وارد می‌شوند. اکنون شرایط و امکانات کار با گذشته متفاوت شده است و با صنعتی شدن، دیگر نیازی آنچنانی به ساخت داس و سایر ادوات نیست و بیشتر از ابزارهای اتوماتیک استفاده می‌شوند.

آهنگر بیان کرد: داس‌هایی که از چین وارد شده است، به قیمت بسیار کمتری به فروش می‌رسند. در صورتی‌ که در منطقه برای خود ما بسیار گران تمام می‌شود و عملاً امکان رقابت با اجناس چینی وجود ندارد. گرچه داس‌های چینی چون با دستگاه و به تعداد زیاد تولید می‌شوند ارزان‌تر هستند، اما کیفیت مطلوبی ندارند.

وی ادامه داد: با وجود اینکه در سال‌های گذشته مواد اولیه داس را کیلویی ۵۰ تومان می‌خریدم، اما اکنون همان وسایل مورد نیاز بسیار گران شده، ولی قیمت داس، همان قیمت قبل است. از سویی، پنج سال قبل کیسه زغال‌سنگ را ۵۰ تومان می‌خریدیم، ولی اکنون چون کوره‌ها گازسوز شده‌اند و زغال‌سنگ کمتر شده است، برای هر کیسه بیش از ۶۰ هزار تومان باید هزینه کنیم.

این آهنگر در پاسخ به این پرسش که آیا از شما در برابر این افزایش قیمت‌ها حمایت می‌شود؟ گفت: با وجود اینکه این حرفه یک نوع صنایع‌دستی است، اما توسط میراث فرهنگی حمایت نمی‌شویم و این بی‌تفاوتی‌ها موجب شده است این حرفه رو به فراموشی باشد، هرچند گمان می‌کنم مسئولان مربوط برنامه‌های حمایتی برای فعالان این عرصه برای احیای آن نداشته باشند.

اگر مسئولان از مشاغل سنتی حمایت می‌کردند چراغ حرفه آهنگری روشن می‌ماند

وی با اشاره به اینکه بدون شک اگر مسئولان از مشاغل سنتی حمایت می‌کردند و می‌توانستم امکانات بهتری داشته باشم، چراغ حرفه آهنگری روشن می‌ماند، افزود: اغلب استادان حرفه آهنگری یا فوت کرده یا دست از کار کشیده‌اند، پسران آن‌ها هم نه‌تنها تمایلی به ادامه کار پدران‌شان ندارند، بلکه کسی هم شاگردی ما را نمی‌کند تا این حرفه ادامه پیدا کند.

او بیان کرد: این حرفه سختی‌های خودش را دارد که تنگی نفس از آن جمله است؛ ولی به‌دلیل اینکه درآمد دیگری ندارم و بیمه هم نیستم مجبورم به این حرفه ادامه دهم. به دلیل همین مشکلات، فرزندان من رغبتی به ادامه این شغل ندارند. با وجود اینکه خانواده‌ام به‌دلیل سختی کار، نگران سلامتی‌ام هستند، اما تنها راه امرار معاش و تأمین مخارج زندگی‌ام از آهنگری است.

آهنگر ادامه داد: با وجود اینکه از ساعت ۷.۵ صبح تا غروب آفتاب یکسره کار می‌کنیم، اما در روز، ۱۰ داس می‌توانم درست کنم. درآمد روزانه من از فروش داس‌ها شاید ۱۰۰ هزار تومان باشد و عملاً امکان تأمین کرایه مغازه و مایحتاج خانه را ندارم. با وجود زحمت زیادی که حرفه آهنگری دارد، فروش خوبی ندارد و ما را برای ادامه کار با مشکلات بسیاری مواجه کرده است.

وی گفت: به‌دلیل نبود سرمایه مجبوریم به محض تولید، اجناس را با قیمت ناچیز به ابزارفروشی‌ها بفروشم، ولی اگر سرمایه باشد تولیدات خود را تا تابستان نگه می‌دارم، ولی اکنون وضعیت به‌گونه‌ای است که سود اصلی زحمت ما را افراد دیگری می‌برند به‌طوری که همین داس را ابزارفروشی‌ها در تابستان موقع کار کشاورزان در باغ‌ها تا ۵۰ هزار تومان می‌فروشند.

بانک‌ها سخت‌گیری می‌کنند

این آهنگر که تاکنون برای تهیه سرمایه مورد نیاز به بانک‌ها زیاد مراجعه کرده است، اظهار کرد: بانک‌ها در ضمانت‌ها بسیار سخت‌گیری می‌کنند. از سویی وام‌ها هم سود زیادی دارند و بازپرداخت وام‌ها در توان ما نیست.

وی گفت: چون این حرفه نیروی بدنی زیادی نیاز دارد، بچه‌های امروزی نمی‌توانند آهنگری کنند، از سویی به‌دلیل نداشتن درآمد خوب کسی هم به فکر کار آهنگری آن‌ هم به شکل سنتی نیست. در چند سال آینده بسیار نزدیک، شعله آهنگری رو به خاموشی می‌رود و سکوت و بی‌رونقی در این کارگاه‌ غالب خواهد شد.

آهنگر در پایان از مسئولان درخواست کرد که نسبت به مشکلات فعالان این صنعت بی‌تفاوت نباشند و برای جلوگیری از نابودی این صنعت فکر اساسی کنند.

انتهای پیام