سید یاسر ضیایی عضو هیأت علمی دانشگاه قم در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده است، نوشت: عملیات وعده صادق ۲ حدود دو ماه بعد از ترور اسماعیل هنیه در ایران و ۴ روز بعد از ترور سید حسن نصرالله و برخی همراهان ایشان از جمله سردار عباس نیلفروشان در لبنان در ۱۰ مهر ۱۴۰۳ با پرتاب حدود ۲۰۰ موشک بالستیک از سوی ایران علیه رژیم صهیونیستی صورت گرفت. در این عملیات از جمله برخی از پایگاه‌های هوایی و راداری و مراکز مرتبط با ترور رهبران مقاومت مورد حمله موفق قرار گرفت. همانطور که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دو بیانیه خود و رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خود در جمعه نصر اشاره داشتند این اقدام، اقدامی قانونی و مشروع بوده است. برخی دلایل مشروعیت این عملیات از منظر حقوق توسل به زور به اختصار مورد اشاره قرار می‌گیرد.
۱- دفاع مشروع انفرادی در برابر حمله مسلحانه موردی
ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد دفاع مشروع در برابر حمله مسلحانه را حق دولت دانسته است. گاهی حمله به یک تجهیزات نظامی نیز حمله مسلحانه در نظر گرفته شده است همانطور که دیوان بین‌المللی دادگستری در قضیه سکوهای نفتی حمله به کشتی نظامی را حمله مسلحانه دانست. حمله رژیم صهیونیستی در خاک ایران و حمله به ساختمان نظامی ایران به منظور ترور اسماعیل هنیه، و حمله این رژیم به جمعیتی در لبنان شامل مستشار نظامی ایرانی سردار عباس نیلفروشان به منظور ترور سید حسن نصرالله، حمله مسلحانه به ایران محسوب می‌شود که دفاع مشروع را مجاز می‌کند.
۲- دفاع مشروع انفرادی در برابر حمله مسلحانه تجمیعی
طبق نظریه انباشت وقایع مجموعه‌ای از اعمال پراکنده و با شدت کم به طور تجمیعی می‌تواند حمله مسلحانه تلقی شود. این نظریه در قضیه سکوهای نفتی و فعالیت‌های مسلحانه در سرزمین کنگو در دیوان بین‌المللی دادگستری نیز پذیرفته شده است. با توجه به اقدامات نظامی و امنیتی مختلف رژیم صهیونیستی از ابتدای انقلاب اسلامی ایران از جمله ترور دانشمندان هسته‌ای ایران می‌توان گفت با یک حمله مسلحانه تجمیعی مواجه بوده‌ایم که دفاع مشروع را مجاز می‌کند.
۳- دفاع مشروع جمعی در برابر حمله مسلحانه موردی
طبق ماده ۵۱ منشور ملل متحد دفاع مشروع در حمایت از دولت دیگر مورد تجاوز نیز امکانپذیر است. با توجه به حمله مسلحانه رژیم صهیونیستی علیه فلسطین و لبنان در صورت درخواست یا هماهنگی این دو کشور دفاع مشروع جمعی قابل استناد خواهد بود.
۴- دفاع مشروع مستمر
طبق این نظریه در زمانی که توسل به زور نظامی صورت گرفته باشد و تهدیدها ادامه داشته باشد امکان اقدام نظامی با هدف از بین بردن هسته خطر وجود خواهد داشت. با توجه به استمرار تهدیدهای نظامی از سوی رژیم صهیونیستی عملیات وعده صادق ۲ می‌تواند در ادامه وعده صادق یک تلقی شود و مصداق دفاع مشروع مستمر یا تعقیب مستمر باشد.
۵- مقابله به مثل با توسل به زور
مقابله به مثل با توسل به زور، اقدامی با توسل به زور در پاسخ به اقدام متخلفانه بین‌المللی است که در نظر برخی از حقوقدانان، استثنائی بر قاعده ممنوعیت توسل به زور است. این نظریه از همان فلسفه مسئولیت حمایت تبعیت می‌کند که به دنبال جلوگیری از استمرار نقض حقوق بشر و بشردوستانه با مداخله‌ای نظامی اما محدود است.
۶- توسل به زور مادون جنگ
زمانی که اقدامات نظامی دشمن مادون حمله مسلحانه قلمداد شود، برخی قائل به حق توسل به زوری هستند که به آستانه جنگ نرسد که از آن به توسل به زور مادون جنگ یاد می‌شود. این نظریه مورد قبول ایالات متحده آمریکا در استفاده از پهپادهای خود در پاکستان و یمن و مورد قبول ناتو در حملات سایبری بوده است.
۷- مبارزه با تروریسم بین‌المللی
تعهدات بین‌المللی مختلفی در مبارزه با تروریسم بین‌المللی وجود دارد. تعریف متیقن از تروریسم بین‌المللی برگرفته از ۱۳ کنوانسیون ملل متحد و سایر اسناد بین‌المللی در مبارزه با تروریسم عبارت از اقدام نظامی علیه جمعیت غیرنظامی با اهداف سیاسی است. با توجه به اینکه اسماعیل هنیه و سید حسن نصرالله و البته هزاران شهروند فلسطینی که توسط رژیم صهیونیستی به شهادت رسیدند، غیرنظامی بودند اقدام این رژیم، تروریسم دولتی محسوب می‌شود. در این صورت امکان حمله نظامی برای جلوگیری از این اقدامات در راستای تعهدات و رویه بین‌المللی وجود دارد. به طور مثال رویه ایالات متحده آمریکا در قضیه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ نشان داد برای مبارزه با تروریسم بین‌المللی حتی می‌توان حکومت وقت دولت میزبان تروریسم (در آن زمان حکومت طالبان) را ساقط کرد.
۸- هدف نظامی مشروع در وضعیت مخاصمه
حتی اگر حمله رژیم صهیونیستی را یک حمله مسلحانه ندانیم صرف تجاوز نظامی این رژیم علیه سرزمین، اموال نظامی و نیروهای نظامی ایران وضعیت فی‌مابین را به یک وضعیت مخاصمه مبدل می‌سازد که اهداف نظامی این رژیم را هدف مشروع جمهوری اسلامی ایران به عنوان دولت طرف مخاصمه می‌سازد.
۹- توسل به زور علیه یک بازیگر غیردولتی
آنچه ممنوع است توسل به زور دولت‌ها علیه یکدیگر است. در دکترین جمهوری اسلامی ایران، رژیم صهیونیستی یک موجودیت نامشروع اشغالگر است و به عنوان یک دولت مورد شناسایی قرار نگرفته است. بنابراین اقدام نظامی علیه این رژیم، اقدام علیه یک بازیگر غیردولتی به تعبیر کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو، قدرت اشغالگر و به تعبیر رهبر معظم انقلاب باند تروریستی است که عجالتاً در سرزمین‌های اشغالی حضور دارد و لذا اقدام نظامی علیه یک دولت نیست تا مشمول ممنوعیت توسل به زور از سوی جمهوری اسلامی ایران باشد.
۱۰- دفاع از مقاومت
حق تعیین سرنوشت مردم به عنوان یک حق عام‌الشمول در وضعیت استعمار و اشغال و حکومت نژادپرست وجود دارد و حق مقاومت از آن نشأت گرفته است. دولت‌ها ملزم هستند نسبت به تحقق این حق مساعدت و اقدامات لازم را داشته باشند. این نکته‌ای است که دیوان بین‌المللی دادگستری در قضیه دیوار حائل نیز قائل است. رژیم صهیونیستی از قضا هم اشغالگر (ولو در بخشی از سرزمین‌های فلسطین) و هم دارای نظام نژادپرستی یا آپارتاید است. اقدام نظامی ایران در حمایت از مردم فلسطین می‌تواند در راستای احقاق این حق مردم فلسطین تلقی گردد.
لازم به ذکر است در حقوق بین‌الملل شرایطی برای توسل به دفاع مشروع مطرح بوده است که عبارت از عدم اقدام شورای امنیت، ضرورت، فوریت، تناسب و رعایت حقوق بشردوستانه است. در مورد عملیات وعده صادق ۲ اقدام مؤثری از سوی شورای امنیت انجام نگرفت و ضرورت نظامی برای یک مزیت نظامی معقول وجود داشته است. فوریت نیز امری عرفی است چنانچه ماده ۵۱ منشور با استفاده از فعل مضارع occurs هم زمانیِ میان حمله و دفاع را یک امر ضروری نمی‌داند.
بنابراین و در مجموع، تأکید رهبری بر اینکه کار درخشان نیروهای مسلّح یک اقدام قانونی و مشروع بوده است متکی به پشتوانه‌های مختلف حقوقی است که مورد اشاره قرار گرفت.
انتهای پیام
نظرات