پیام آموزگاری در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: حرکت و گردش آب در کره زمین و جو احاطه کننده آن موجب شکل‌گیری حیات شده به طوریکه آب در یک تعامل پویا با تمام اجزای طبیعت است و انسان نیز به عنوان جزء موثری در سیستم جهان هستی روابط درهم تنیده و جدایی‌ناپذیری با منابع آب دارد.
وی با بیان اینکه ارزشمندی منابع طبیعی موجود در یک محدودهی جغرافیایی در سایه وجود منابع آب آشکار می‌شود، بیان کرد: در مسیر تکامل فردی و گروهی زندگی انسان‌ها همواره قابلیت دسترسی به منابع آب به عنوان یک عامل لاینکف برای اسکان و ادامه حیات آنها مدنظر بوده است؛ به گواه تاریخ، تمدن‌های بزرگ جهانی در مجاورت منابع آب شکل گرفته‌اند و با بهره‌مندی از قابلیت‌های متنوع آب به تکامل و زندگیشان ادامه داده‌اند؛ لذا آب به عنوان یک عامل بسیار مهم نقش اساسی در مسیر توسعه جوامع دارد و در سطوح محلی، ملی و منطقه‌ای جوامعی که قابلیت دسترسی بیشتری به منابع آب دارند از توان بیشتری برای توسعه برخوردارند.
استحصال آب از طریق قنات موجب حیرت جهانیان شده است
این فعال حوزه آب و محیط زیست با بیان اینکه به دنبال آخرین تغییرات ژئومورفولوژیک در تثبیت پوسته زمین، کشور ایران در منطقه‌ای از زیست‌کره واقع شده که در محدوده کمربند خشک کره زمین قرار گرفته است و از نظر مقدار بارش و تبخیر به نسبت سه به یک از میانگین جهانی فاصله دارد که بیانگر محدودیت ذاتی منابع آب در این محدوده است، افزود: این محدودیت فیزیکی زمینه‌ساز نبوغ دانش بومی و موجب شکل‌گیری روش‌های اکوسیستم محور و سازگار با اقلیم ایران برای مدیریت منابع آب در این سرزمین شده و یکی از این روش‌ها که موجب حیرت جهانیان شد استحصال آب از طریق تکنولوژی قنات است.
آموزگاری اظهار کرد: علاوه‌بر قنات طیف گسترده‌ای از روش‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای در گنجینه دانش بومی ایران وجود دارد که در نیم قرن اخیر بنابر دلایل گوناگونی به بوته فراموشی سپرده شده‌اند یکی از مهمترین دلایل فراموشی دانش بومی را می‌توان افزایش جمعیت دانست که زمینه را برای تمسک مطلق به دانش آکادمیک فراهم ساخته است.
این دانش‌آموخته دانشکده منابع طبیعی، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی دانشگاه تهران اضافه کرد: در چند دهه اخیر همسو با رشد جمعیت، اتکای کامل به دانش آکادمیک در زمینه سدسازی، انتقال آب و شهرک‌سازی بدون در نظر داشتن آمایش سرزمین و نادیده انگاشتن خصلت‌های اکوسیستم ایران که در دانش بومی مدنظر قرار گرفته شده بود موجب توسعه ناپایدار در اکثر مناطق کشور شده است.
ضرورت تغییر سیاست‌های گذشته در جهت توسعه پایدار
وی تداوم آلودگی هوا، فرونشست زمین، نابودی تنوع زیستی، انقراض گونه‌ها، تشدید فرسایش خاک، کاهش کیفیت آب، ظهور ریزگردها، سیل‌خیزی حوزه‌های آبخیز، خشکسالی‌های انسان ساخت و تغییر کاربری اراضی را بازتاب توسعه ناپایدار در شرایط فعلی کشور برشمرد و با بیان اینکه واکاوی اسناد بالادستی در خصوص برنامه‌های توسعه و نگاهی عمیق به تصمیم‌هایی که در حوزه مدیریت منابع آب و سایر کالاهای مشاع محیط‌زیست در سال‌های اخیر اتخاذ شده موید آن است که در هنگام تصمیم‌گیری برای منابع طبیعی تبعات این تصمیمات در زمان آینده و نیز اثرگذاری سامانه آب روی سایربخش‌های اکوسیستم مدنظر نبوده و نگاه تصمیم‌گیران نگاه خطی به اکوسیستم بوده و برای هر مشکل صرفا یک علت دیده شده است، گفت: این درحالیست که امروزه جامعه علمی بر لزوم مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز و طرز تفکر سیستمی توافق نظر دارند.
این فعال حوزه آب و محیط زیست تاکید کرد: ضروری است به منظور محافظت از منابع آب و محیط‌زیست مبتنی بر تفکر سیستمی، سیاست‌های گذشته را در جهت توسعه پایدار تغییر داد.
آموزگاری اضافه کرد: یکی از مفاهیم بین رشته‌ای و فرامرزی که در سال‌های اخیر وارد ادبیات مدیریت منابع آب هم شده واژه حکمرانی است که به موجب آن امکان بکارگیری و پیاده‌سازی تفکر سیستمی برای مواجهه با سامانه منابع آبی فراهم می‌شود.
این دانش‌آموخته دانشکده منابع طبیعی، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی دانشگاه تهران با بیان اینکه حکمرانی فرآیند قاعده‌گذاری، اجرای قواعد، بررسی، نظارت و کاربست بازخوردها با اعمال قدرت مشروع و به منظور دستیابی به هدف مشترکی برای همه ذینفعان در چارچوب ارزش‌ها و هنجارهای در یک جامعه است، خاطرنشان کرد: در حوزه مدیریت منابع طبیعی، حکمرانی آب بیانگر ساختار و زمینه‌ای توانمند شامل قوانین و سیاست‌های کلی است که فرآیندهای مختلف مدیریتی از جمله تدوین طرح‌ها و برنامه‌های توسعه و حفاظت از منابع آب و اجرای آنها را تنظیم می‌کند.
منابع آب در یک مرزبندی سیاسی و مبتنی بر فرض‌های انسان محدود نمی‌شود
وی مرزبندی سیاسی طبیعی برای اب را یک چالش دانست و با بیان اینکه یکی از فرضیات فریب دهنده‌ای که مدیریت منابع آب را چالش‌زا کرده است مرزبندی سیاسی مابین استان‌های کشور است، گفت: از آنجاییکه منابع آب مطابق با وضعیت فیزیوگرافی حوزه آبخیز در طبیعت گردش می‌کند و در یک مرزبندی سیاسی و مبتنی بر فرض‌های انسان محدود نمی‌شود لذا می‌بایست منابع آب در مقیاس حوزه آبخیز و تحت حاکمیت اقلیمی مدیریت شود.
آموزگاری با تاکید براینکه به طور کلی منابع آب مرزهای سیاسی را به رسمیت نمی‌شناسد و مرزهای طبیعی حوزه آبخیز با مرزهای سیاسی مغایرت دارند و عملا مدیریت منابع آبی ایران در مقیاس استانی انجام می‌گیرد، بیان کرد: همچنین داخل هر استان نیز تقسیم‌بندی‌های سیاسی دیگری به نام واحدهای شهرستان وجود دارد لذا مدیریت منابع آب عمال در مقیاس شهرستانی انجام می‌پذیرد.
این فعال حوزه آب و محیط زیست تصریح کرد: بروکراسی شدید اداری، همکاری برای مدیریت منابع آب را بین این واحدهای سیاسی دشوار کرده است و با توجه به محدودیت ذاتی منابع آبی در تامین نیاز آبی همه استان‌ها و وابستگی بسیار بالای توسعه به وجود منابع آبی، هرکدام از استان‌های مختلف به پشتوانه میزان قدرت سیاسی که دارند خواستار منابع آب بیشتری به منظور توسعه خواهند شد؛ بدین ترتیب قدرت سیاسی واحد استان این امکان را فراهم می‌کند تا منابع آبی را از گردش طبیعی در حوزه آبخیز منحرف و به سمت استان دلخواه هدایت کند.
وی تصریح کرد: تغییر مسیر طبیعی آب موجب پیچیدگی مدیریت منابع آب می‌شود و در نهایت مدیریت منابع آب در مقیاس استانی و شهرستانی باعث شده تا منابع طبیعی مشاعی مثل آب در معرض رقابت بیشتری قرار گیرد زیرا استفاده از منابع مشاع موجب شکل‌گیری رقابتی مخرب بین ذینفعان شده که سرانجام به افزایش فشار بر منابع منجر خواهد شد.
این دانش‌آموخته دانشکده منابع طبیعی، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی دانشگاه تهران تاکید کرد: بهره‌مندی از منابع آبی پایدار بگونه‌ای که تبعات محیطزیستی برای اکوسیستم نداشته باشد به تامین امنیت زیستی کمک می‌کند.
انتهای پیام
نظرات