تپه آسیه‌آباد برجستگی طبیعی با امتداد تقریبی شرق به غرب که تنها برجستگی مشهود و رخنمون زمین‌شناسی مشهود دشت اهواز به ارتفاع ۳۰ متر بالاتر از سطح دریا است. این برجستگیِ طبیعی باریک و طولانی بخشی از سازند آغاجاری است که در این منطقه به صورت میان‌لایه‌های متناوب رسی، ماسه‌ای قابل مشاهده است.

به گزارش ایسنا، باتوجه به سیلابی بودن دشت و آبگیر بودن آن یکی از نقاطی که در گذشته مورد توجه بوده پیرامون همین برونزد طبیعی است و شواهد باستان‌شناختی کشف‌شده در حصیرآباد و آسیه‌آباد نشان می­ دهد که این سازند طبیعی نقش خاصی در جذب ساکنان منطقه در گذشته داشته است. با این حال باید پذیرفت باتوجه به محوطه‌هایی همچون تپه هفت‌پیرون در جنوب اهواز، احتمالا اگر استقرارهای کوچک و کم‌ارتفاع یا حتی وسیع اما کم ارتفاعی در دشت اهواز وجود داشته به زیر رسوبات رفته است؛ اما موقعیت آسیه‌آباد و حصیرآباد به نحوی است که از رسوبات در امان بوده­اند.

بنابر اعلام اداره کل میراث فرهنگی خوزستان، محوطه در مرکز دشت اهواز و کرانه شرقی رودخانه کارون در چشم‌اندازی جلگه‌ای شکل گرفته و از سوی جنوب مشرف به دشت وسیع اهواز است و به جز خود سازند آغاجاری و رودخانه کارون که در ۱۱۴۰ متری غرب تا شمال غرب محوطه که با مسیر شمال به جنوب در حال عبور است، پیرامون محوطه، عارضع طبیعی خاص دیگری دیده نمی‌شود.

در اینجا سازند آغاجاری حدود ۱۵ متر از سطح زمین‌های اطراف بلندتر است و زمینه‌ای پدید آورده که در راس و به ویژه دامنه جنوبی آن که شیب کمتر و زاویه مناسبی نسبت به جهت تابش آفتاب دارد، استقراری شکل بگیرد که اکنون آن را آسیه‌آباد می‌خوانند.

وجود محوطه‌های باستانی در محدوده شهرهای امروزی برای بررسی و ارزیابی پیشینه شکل‌گیری خود شهر و کنکاش در خصوص پیشینه سکونت در محدوده استقرارهای شهری بسیار حایز اهمیت است.

شهر کهن اهواز باوجود دارا بودن اهمیت استراتژیک و ژئوپلتیک در دوره ساسانی و اسلامی، کمتر در کانون توجه باستان‌شناسان ادوار یادشده قرار گرفته و اگرچه آثار و محوطه‌های مهمی از این عصر در حوزه فرهنگی خوزستان همچون بنای ایوان کرخه، شوش، شوشتر، ارجان و... شناسایی و کاوش شده است ولی انتظار می‌رود مطالعات باستان‌شناسی گسترده‌تری در حوزه باستان‌شناسی تاریخی اهواز صورت پذیرد.

شهر اهواز به عنوان مرکز استان خوزستان یکی از مهمترین حوزه‌های فرهنگی استان در دوران تاریخی و اسلامی به شمار می‌رود که بررسی‌های انجام‌شده در آن، محدود به پیمایش‌های کوتاه‌مدت و کاوش‌های محدود در محوطه‌های معدودی چون حصیرآباد است.

باوجود آن‌که کاوش‌ها و بررسی‌های شهرستان‌های استان خوزستان اطلاعاتی در ارتباط با سنت‌های سفالی و معماری منطقه در دوره ساسانی و اسلامی ارائه کرده‌اند ولی شناخت ماهیت و کارکرد محوطه آسیه‌آباد خواهد توانست ابهامات فراوانی دربار شیوه استقرار، معماری و فرآیندهای تاریخی شهر کهن اهواز را روشن سازد.

یافته‌های بررسی سطحی گذشته نشان داد که آسیه‌آباد مجموعه مهمی از مواد فرهنگی دور اسلامی را در خود جای داده است که این مجموعه شامل طیف وسیعی از بقایای مادی مانند سفال و یافته‌های منقول دیگر مانند بخش‌هایی از ستون‌های سنگی است.

قبل از شروع کاوش به‌منظور برنامه‌ریزی بهتر کاوش و تعیین دقیق‌تر محل ترانشه، بررسی روشمند سطح محوطه و عکس‌­های ماهواره‌­ای و قدیمی صورت می­‌گیرد و با استفاده از هلی‌شات از زوایای مختلف از محوطه عکس‌برداری هوایی می‌شود. همچنین با به‌کارگیری تصاویر هوایی (اُرتوفوتو) اقدام به تهیه نقشه توپوگرافی دقیق از محوطه می‌شود.

در راستای اهداف کاوش، یک کارگاه عمودی در بالاترین بخش محوطه در بخش جنوب غربی به ابعاد سه در سه متر ایجاد خواهدشد. از جمله دلایل انتخاب این بخش از تپه جهت ایجاد ترانشه وجود بیشترین ارتفاع و با توجه به یافته‌های فرهنگی سطحی، داشتن بیشترین لایه‌های فرهنگی است.

نکته مهمتر و قابل توجه این که این بخش از تپه می‌تواند حاوی حجم مناسبی از شواهد و اطلاعات مربوط به لایه‌های و دوره‌های فرهنگی باشد. با توجه به توپوگرافی محوطه و آسیب‌های فراوان به لایه‌های فرهنگی در طی ایجاد دکل‌های مخابراتی، احداث انبار اداره برق و توسعه شهری  در برخی نقاط دیگر از محوطه با حفظ هم‌پوشانی لایه‌ها گمانه‌های دیگری به منظور دستیابی به اطلاعات کاملتر از لایه‌ها ایجاد خواهد شد.

در جریان کاوش، از سرند خشک با اندازه توری ۱ و ۲ میلیمتری استفاده خواهد شد تا میزان بازیابی یافته‌های ریز به حداکثر برسد. همچنین سعی می‌شود از لایه‌ها یا نهشته‌های مناسب نمونه خاک برای شناورسازی برداشت شود تا بتوان به حجم مناسبی از بقایای سبک (گیاهی) دست یافت؛ علاوه بر این، از لایه­‌های مناسب نمونه‌های خاک برای مطالعات گرده‌شناسی و فایتولیت نیز برداشت خواهد شد.

در کنار این موارد، از لایه‌های منتخب یک نمونه خاک به حجم ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم به عنوان «نمونه آرشیوی» برداشت می‌شود تا در صورت نیاز در آینده از آن برای آنالیز­های احتمالی استفاده شود که این موضوع باتوجه به ایجاد روزافزون روش‌های میان‌رشته‌ای در باستان‌شناسی اهمیت بالایی دارد.

برداشت بلوک‌های خاک برای آنالیز میکرومورفولوژی به عنوان یک روش آزمایشگاهی چندوجهی و مهم نیز در زمره راهبردهای میدانی کاوش استفاده می‌شود. در روند کاوش از دستگاه توتال استیشن برای ثبت موقعیت مکانی یافته­ های شاخص و ویژه و نیز نمونه­ های آزمایشگاهی استفاده می‌شود و ثبت همه یافته‌ها و پدیدارها به اشکال مختلف (ترسیمی، تصویری، نگارشی) صورت می‌گیرد.

همچنین در روند کاوش، در کنار عکاسی عمومی یافته‌ها و پدیدارها، از عکس‌برداری هوایی نیز برای ثبت بقایای معماری در موارد مقتضی کمک گرفته می‌شود و همه یافته‌های به‌دست آمده همزمان با کاوش، طبقه‌بندی، مطالعه مقدماتی و در نهایت ثبت می‌شوند.

با وجود آنکه کاوش‌ها و بررسی‌های شهرستان‌های استان خوزستان اطلاعاتی در ارتباط با سنت‌های سفالی و معماری منطقه در دوره ساسانی و اسلامی ارائه کرده، ولی شناخت ماهیت و کارکرد محوطه آسیه آباد، خواهد توانست ابهامات فراوانی را درباره شیوه استقرار، معماری و فرایندهای تاریخی شهر کهن اهواز روشن سازد. یافته‌های بررسی سطحی گذشته نشان داد که آسیه آباد مجموعه مهمی از مواد فرهنگی قرون اولیه اسلامی را در خود جای داده است.

با توجه به برنامه‌های توسعه شهری، بیشتر محوطه‌های موجود در شهرها به شدت در معرض تخریب و تسطیح هستند. محوطه آسیه‌آباد متاسفانه به دلیل قرارگیری در بافت شهری، آسیب‌های بسیار فراوان و جبران‌ناپذیری دیده است. تعرض‌های عمرانی و شهرسازی در محدوده آسیه‌آباد باعث شده بخش زیادی از این محوطه باستانی قربانی توسعه کالبد شهری اهواز شود. برنامه باستان‌شناسی پیش‌بینی شده برای مطالعه محوطه آسیه‌آباد، الگوی مدونی راجع به ویژگی‌های شکلی و کالبدی سفال‌های اهواز کهن در اختیار خواهد گذاشت.

از طرف دیگر، گسترش حفاری‌های غیرمجاز و توسعه فعالیت‌های عمرانی و شهرسازی در دل شهر اهواز و عوامل فرساینده طبیعی، این بیم را ایجاد کرده است که داده‌های مدفون در دل محوطه آسیه‌آباد، به‌زودی به ورطه نابودی فروافتد و گنجینه‌ای از دانش تاریخی و باستان‌شناختی راجع به اهواز کهن از بین برود. البته این خطر، با ابلاغ محدوده عرصه و حریم محوطه و دستورالعمل‌های حفاظتی برای پاسداری و محافظت از این محوطه تا حدود زیادی مرتفع خواهد شد. بدیهی است مستندنگاری و لایه‌نگاری بقایای مواد فرهنگی این محوطه امکان ثبت برگی از تاریخ این سرزمین و ادامه مطالعات را برای آیندگان فراهم خواهد ساخت.

انتهای پیام