مجید زارعی مشاور و نایب دبیر اتحادیه علمی روان شناسی و مشاوره کشور یادداشتی تحت عنوان«باورهای عمومی و غلط درباره خودکشی» به مناسبت دهم سپتامبر «روزجهانی پیشگیری از خودکشی» نگاشت.
پیشگیری از خودکشی یکی از مسائل چالشبرانگیز جهان امروز است؛ بطوری که اهمیت پیشگیری از خودکشی سالهاست که یکی از دغدغههای متخصصان و فعالان اجتماعی عرصه سلامت روان در سراسر دنیا بوده و درباره آن پژوهشها و اقدامات بسیاری انجام شده است. اما زمانی که یک فرد در مواجهه با چالشهای زندگی، خودکشی را چارهای برای پایان دادن به دردها، رنج ها و غم های فردی، خانوادگی و اجتماعی خود بداند، در واقع فاجعهای است که تمام یک خانواده و جامعه را تحت تاثیر قرار میدهد؛ که این پدیده یک مشکل جدی سلامت عمومی است که بیش از هرچیزی نیازمند اقدامات و مداخلات تخصصی پیشگیرانه و آگاه سازی عمومی در عرصه سلامت عمومی است که در این یادداشت،. «به مناسبت دهم سپتامبر، روزجهانی پیشگیری از خودکشی» از باورهای عمومی اشتباه و بعضا خطرناکی حرف میزنیم که در مواقع بحرانی (هنگام صحبت کردن با کسی که فکر یا قصد خودکشی دارد) میتواند مشکلساز باشد.
باور غلط: خودکشی قابل پیشگیری نیست و وقتی کسی بخواهد خودش را بکشد، نمیتوان پیشگیری کرد.
واقعیت: یکی از رایج ترین باورهای عمومی نادرست درباره رفتار خودکشی، غیر قابل پیشگیری بودن آن است. شواهد علمی متعددی در تأیید اثربخشی تعداد قابل توجهی از مداخلات پیشگیری وجود دارد و بیتردید خودکشی قابل پیشگیری است و باید بیش از هرچیز نخست به عوامل زمینهساز آن توجه داشت و درباره اینکه چه چیزی او را به این نقطه رسانده کنجکاو و حساس باشید و سریعا درخواست کمک تخصصی نمایید.
پیشگیری از خودکشی در کشورهای مختلف باعثشده سامانههایی با این هدف شکل بگیرند. در ایران میتوان با سامانه مشاوره ۱۴۸۰ سازمان بهزیستی در هر ساعت از شبانهروز تماس گرفت و از روانشناسان و مشاوران این سامانه برای مشاوره فوری و رایگان کمک گرفت و یا با کارشناسان اورژانس اجتماعی با خط تلفن ۱۲۳ و پیشگیری از خودکشی و سایر آسیبهای فردی و اجتماعی ارتباط گرفت. بنابراین فاش بدانید که پروتکلهایی مهمی برای پیشگیری از خودکشی وجود دارد و میتوان با ماندن در کنار افراد و تشویق آنها به حرف زدن یا ارائه کمک تخصصی و راهبردی که بتواند به افراد آسیب دیده از میل به خودکشی کاست.
باور غلط: افرادی که خودکشی میکنند انسانهای ضعیفی هستند
واقعیت: خودکشی در بسیاری از موارد بهدلیل ابتلا به یک بیماری روانپزشکی است که تشخیص داده نشده است. میل خودکشی میتواند در افرادی که حتی با افسردگی اساسی دست و پنجه نرم میکنند یا اختلالات شخصیت دارند وجود داشته باشد. اما باید بدانید اکثر افرادی که قصد خودکشی دارند، لزوما بیمار روانی یا انسان های ضعیفی نیستند. بنابراین فارغ از بیمار بودن یا نبودن او، در تلاش باشید که به بدانید که یک گفتوگوی دوستانه و حمایت عاطفی و روانی و ارجاع به متخصص به افرادی که قصد خودکشی دارند، میتواند نقش بسیار موثری در بهبود حال و روان آسیب دیده این افراد و پیشگیری از خودکشی داشته باشد.
باور غلط: صحبت کردن و سوال پرسیدن درباره خودکشی، باعث افزایش خودکشی می شود.
واقعیت: صحبت آشکار و مستقیم در مورد خودکشی خطر خودکشی را افزایش نمیدهد. در واقع، بحث درباره خودکشی میتواند فرصتی را برای افراد فراهم کند تا احساسات خود را ابراز کنند، به دنبال کمک باشند و به حمایت مناسب دسترسی داشته باشند. گفتوگوهای باز درباره خودکشی به کاهش انگ و تلاشهای پیشگیرانه کمک میکند. هنگامی که فردی افکار خودکشی خود را بیان می کند نباید آن را تلاشی برای جلب توجه و یا افکار منسوخ شده ای چون تشدید افکار خودکشی قلمداد کرد بلکه در حقیقت آن فرد ناامید است و رنج عاطفی بسیاری را تجربه می کند. گفتگو درباره افکار خودکشی و برنامه ریزی برای آن، اقدام به خودکشی و نا امیدی را افزایش نمی دهد. بر عکس، گفتگوی آزادانه درباره خودکشی می تواند یک روش پیشگیری ـ درمانی مؤثر باشد.
به علاوه گفتوگو درباره خودکشی از طریق تشویق افراد به جستجوی کمک می تواند باعث نجات جان آنها شود؛ همچنین مطالعات نشان دادهاند که سوال کردن از افراد در مورد افکار یا رفتارهای خودکشی باعث ایجاد چنین افکاری نمیشود. سوال کردن از شخص بهترین راه برای شناسایی افراد در معرض خطر آن است. ارزیابی خطر این پدیده و توجه به مشکلات فرد و همدلی با او یکی از مولفههای کاهش این افکار است.
باور غلط: خودکشی یک واکنش طبیعی به یک موقعیت غیر طبیعی است
واقعیت: خودکشی یک واکنش طبیعی به استرسورهای عمده زندگی نیست. خودکشی واکنشی غیرمعمول و نامناسب به یک موقعیت نسبتا طبیعی در زندگی است. همه افراد در طول زندگی خود با موقعیت های تنش زا و استرس زا یا رویدادهای تلخ متعددی مواجه می شوند، اما همه آنها درگیر افکار خودکشی نمی شوند و برای خودکشی برنامه ریزی نمی کنند.
باور غلط: افرادی که یک مرتبه اقدام به خودکشی کرده اند، دیگر خودکشی نمی کنند
واقعیت: معمولا ۳ ماه بعد از اقدام به خودکشی، از خطرناکترین زمانها برای اقدام مجدد به خودکشی است. این مهم را پیش چشم، ذهن و گوش بنشانید و بدانید افرادی که سابقه اقدام به خودکشی دارند و کمک تخصصی در این زمینه دریافت نکرده اند، بیشتر در معرض اقدام مجدد در آینده هستند. فاش بدانید که خودکشی نشاندهنده این است که بخشی از زندگی فرد یا روانش یا حتی شرایط محیطی که فرد در آن زندگی میکند دچار نقص است؛ بنابراین تا زمانی که به این عوامل زمینهساز توجه نشود و تلاشی برای بهبود شرایط روانی و اجتماعی فرد صورت نگیرد همواره خطر اقدام مجدد بسیار زیاد است.
باور غلط: افرادی که در مورد خودکشی صحبت می کنند، خودکشی نخواهند کرد
واقعیت: بر خلاف تصور بیشتر این افراد قبلا با حداقل یک نفر در مورد خودکشی حرف زدهاند. اکثر اقدام کنندگان به خودکشی و قربانیان آن افکار خودکشی خود را پیش از اقدام به خودکشی به صراحت تکرار و بیان کرده اند. بنابراین هر گونه بیان افکار خودکشی باید جدی گرفته شده و شخص را برای جستجوی کمک و حمایت حرفه ای و تخصصی سریع و به موقع تشویق و هدایت کرد.
باور غلط: افراد درگیر با فکر خودکشی از کسی درخواست کمک نمیکنند
واقعیت: آشکار بدانید که بیشتر افراد قبل از اقدام به خودکشی به دیگران چیزهایی میگویند. ممکن است به صورت کلامی یا غیرکلامی نیازشان به کمک را نشان بدهند و آن را مرتب فریاد بزنند، اما گوش های برای شنیدن نیابد و یا مکانی برای پناه بردن و رهایی از فشارهای روانی خود پیدا نکند؛ بنابراین سعی کنید برای همیشه با این باور عمومی غلط خداحافظی کنید و پناه خوبی برای فریاد انسان های اطراف خود باشید و پیش از آنکه خیلی زود دیر شود، به داد عزیزان و دلبندان خود باشید.
باور غلط: افرادی که میل به خودکشی دارند میخواهند بمیرند
واقعیت: بیشتر افرادی که میل به خودکشی دارند، نمیخواهند بمیرند. آنها میخواهند درد شدید هیجانی خود را متوقف کنند و اکثرشان چند ثانیه بعد از اقدام به خودکشی پشیمان میشوند. پژوهشهایی که روی افراد جان سالم به در برده از خودکشی انجام شده، این موضوع را نشان میدهد. بیشتر افراد درباره مردن خود مردد هستند اما نمیدانند باید با دردشان چه کنند. اجازه دادن به آنها برای حرف زدن و به اشتراک گذاشتن دنیای درونیشان(به ویژه یک متخصص زبده و کاربلد)، میتواند خطر خودکشی را کاهش میدهد.
باور غلط: افرادی که تهدید به خودکشی میکنند، صرفا قصد جلب توجه دارند
واقعیت: افکار خودکشی نشانهای فاش و آشکار از ناامیدی، وخامت و حالات آسیب دیده ی عمیقی است که این افراد تحمل میکنند. گرچه بعضی از افراد به این خاطر خودکشی میکنند که جلب توجه کنند، اما فاش بدانید توجهی که این افراد به دنبال آن هستند، از جنس «کمک و یاری گرفتن» است و اقدام به خودکشی آخرین تیر ترکش افراد است؛ تا به نزدیکان خود این پیام را بدهند که وضعیتشان تحملناپذیر است و نمیتوانند با آن سازگاری پیدا کنند؛ بنابراین هر گونه نشانهی کلامیی و رفتاری و هرگونه پیام تهدید به خودکشی باید جدی گرفته شود و از مراکز و متخصصان عرصه سلامت روان تا تحقق نتیجه کمک گرفته شود.
باور غلط: همه، آدم خودکشی نیستند
واقعیت: هر کسی ممکن است در هر طبقه اجتماعی و در هر سطح فرهنگیای که حتی تصور هم نمی کنید، دست به خودکشی بزند! بنابراین دست از اقدام و تلاش همیشگی برای پیشگیری از خودکشی برنداریم، فقط به این دلیل که فکر میکنیم این انسان محال است خودکشی بکند و قوی تر این حرفا می باشد؛ در حالی فشارروانی و افکار خودکشی ضعیف یا قوی نمی شناسد.
باور غلط: نمیتوان نظر افرادی که واقعا قصد آسیب زدن به خود را دارند تغییر داد
واقعیت: این افکار با گذشت زمان نوسان دارند. در واقع افرادی که قصد خودکشی دارند، دچار تردید هستند و در صورتی که بهدرستی حمایت شوند از این کار صرف نظر میکنند. حالات عاطفی پس از اقدام به خودکشی میتواند بر خطر خودکشی بعدی تاثیر بگذارد و دسترسی افراد به خدمات سلامت روان، درمان و شبکه حمایتی قوی برای کمک به بهبودی و کاهش خطر تلاشهای بعدی ضروری است. فاش این مهم را پیش چشم، ذهن و گوش بنشانید، همه افرادی که اقدام به خودکشی میکنند قصد مردن ندارند و اغلب این افراد در واقع نمیخواهند بمیرند؛ آنها میخواهند از درد خود فرار و از رنج عاطفی خود رهایی پیدا کنند؛ بنابراین مهارت همدلی، گوش دادن موفق به دور از قضاوت و برچسب و همچنین کمک حرفهای میتواند امید و راهحلهای جایگزین را ارایه دهد.
در پایان و جان کلام همه باهم بدانیم که خودکشی پدیده پیچیدهای است که بهدلیل عوامل مختلفی بهوجود میآید. یکی از عوامل مهم درخصوص پیشگیری از خودکشی، آگاهی عموم مردم و اطرافیان فرد نسبت به این مشکل است و باورهای خودساخته، تحریفشده و نادرست می تواند به حوادث و رخدادهای غمانگیز برای عزیزانمان منجر میشود.
بنابرین بهتر است نسبت به عوامل خطر و علائمی که نشاندهنده وجود این افکار هستند آگاه باشیم و در صورت لزوم از متخصصان سلامت روان کمک بگیریم. بهتر است بدانیم بیشتر افرادی که اقدام به خودکشی میکنند از یک اختلال روانپزشکی رنج میبرند که مخصوصا افسردگی بیشترین عامل آن بوده است. در صورت وجود مشکلات روحی و روانی در خود یا اطرافیان حتما از روانشناسان و روانپزشکان کمک بگیرد.
انتهای پیام
نظرات