بیشتر افرادی که به خودکشی فکر می‌کنند به دلیل انگ گسترده مرتبط با آن نمی‌دانند که می‌توانند با چه کسانی صحبت کنند و این در حالی است که گفت‌وگوی آزادانه درباره آن می‌تواند فرصت انتخاب یا تجدیدنظر در تصمیم قبلی فرد ایجاد کند و از خودکشی پیشگیری کند.

لیلا شبرنگی سرپرست واحد سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد مرکز بهداشت غرب اهواز در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به  ۱۰ سپتامبر روز جهانی پیشگیری از خودکشی اظهار کرد: همه ساله برای این روز اقداماتی در خصوص افزایش آگاهی عمومی نسبت به خودکشی و پیشگیری از آن در نظر گرفته می‌شود. مجمع جهانی پیشگیری از خودکشی (IASP) با همکاری سازمان بهداشت جهانی برای سال ۲۰۲۴ شعار «تغییر روایت خودکشی Changing the narrative» -در مورد خودکشی صحبت کنیم- را انتخاب کرده است.

وی افزود: خودکشی یک آسیب اجتماعی و به عنوان یک مشکل جدی بهداشت عمومی مطرح است و مجموعه‌ای از عوامل مانند زیستی، روانی و اجتماعی در بروز آن نقش دارد.

بین فکر کردن به خودکشی و اقدام به آن چه می‌گذرد؟

سرپرست واحد سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد مرکز بهداشت غرب اهواز گفت: خودکشی یکی از معضلات بهداشت روان و از جمله ۱۰ علت اصلی مرگ در کشورهای مختلف است. این پدیده، مشکلی پیچیده است که در نتیجه تعامل عوامل متعدد زیست شناختی، ژنتیک، روانشناختی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی به وجود می‌آید.

وی ادامه داد: بین فکر کردن به خودکشی و اقدام به آن یک طیف وجود دارد. بعضی افراد هفته‌ها و ماه‌ها یا حتی سال‌ها قبل از اقدام، در مورد آن فکر و برنامه‌ریزی می‌کنند و بعضی دیگر به صورت تکانشی و بدون قصد قبلی دست به خودکشی می‌زنند.

شبرنگی عنوان کرد: دلیل اینکه برخی افراد با وجود قرار گرفتن در شرایط سخت و پر چالش، چنین کاری نمی‌کنند، به این موضوع بر می‌گردد که آنان از سلامت روانشناختی بالایی برخوردارند، قابلیت مدیریت افکار و هیجان‌های خود را دارند و مهارت‌های خودکنترلی و حل مساله را به خوبی یاد گرفته‌اند و به کار می‌گیرند.

وی بیان کرد: اصطلاح‌های مختلفی درباره خودکشی وجود دارد که اقدام به خودکشی، افکار خودکشی، شبه خودکشی و ژست خودکشی برخی از این اصطلاح‌ها هستند. هر خودکشی به طور متوسط حداقل شش نفر را گرفتار می‌کند اما اگر خودکشی در مدرسه یا محل کار رخ دهد، صدها نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

تاثیر رسانه‌ها بر رفتار خودکشی

سرپرست واحد سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد مرکز بهداشت غرب اهواز گفت: عوامل مرتبط با خودکشی و پیشگیری از آن پیچیده و متعدد هستند و همه آن‌ها کاملا شناخته شده نیستند اما شواهد متعدد، نقش رسانه‌ها را در تقویت یا تضعیف اقدامات پیشگیری از خودکشی تایید کرده است.

وی افزود: گزارش‌های رسانه‌ها در خصوص خودکشی می‌تواند خطر خودکشی‌های تقلیدی را کاهش یا افزایش دهد. نخستین شواهد تاثیر رسانه‌ها بر رفتار خودکشی مربوط به اواخر قرن هجدهم میلادی است که رمان «رنج‌های ورتر جوان» منتشر شد؛ در این کتاب، ورتر به دلیل دست نیافتن به معشوقه‌اش، با شلیک یک گلوله به زندگی خودش پایان می‌دهد.  

شبرنگی ادامه داد: انتشار این رمان سبب وقوع موجی از خودکشی در سرتاسر اروپا شد به گونه‌ای که بسیاری از کسانی که بر اثر خودکشی فوت می‌کردند لباسی مشابه ورتر پوشیده یا از روش مشابه ورتر تقلید کرده بودند یا هنگام مرگ‌شان، نسخه‌ای از این کتاب را در دست داشتند. متعاقب این اتفاق، این رمان در چند کشور اروپایی ممنوع اعلام شد. علاوه بر این، اثر تقریبی خودکشی پس از پخش یک مجموعه تلویزیونی در اروپا نیز گزارش شده است. اثر تقریبی خودکشی در جریان اقدام به خودکشی نهنگ آبی نیز از سوابق ایرانی تاثیر انتشار خبر خودکشی است.

وی عنوان کرد: گزارش رسانه‌ای موارد خودکشی منجر به افزایش رفتارهای خودکشی بعدی می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهند احتمال تقلید رفتار خودکشی در شرایط خاص افزایش پیدا می‌کند. پوشش مکرر اخبار خودکشی و گزارش‌های تاثیرگذار مربوط به آن به طرزی قوی با رفتارهای تقلیدی خودکشی ارتباط دارد.

عوامل افزایش‌دهنده خودکشی‌های تقلیدی

سرپرست واحد سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد مرکز بهداشت غرب اهواز گفت: گزارش‌های مربوط به خودکشی و رفتار خودکشی بعدی، زمانی افزایش می‌یابد که فردی که اقدام به خودکشی کرده است، شخصی مشهور یا مورد توجه خوانندگان و بینندگان خبر باشد. گزارش‌هایی که به تکرار و تایید باورهای نادرست درباره خودکشی می‌پردازند یا شرح مفصلی از جزئیات خودکشی را مطرح می‌کنند احتمالا بیشتر منجر به خودکشی تقلیدی می‌شوند.

وی افزود: امروزه مردم اطلاعات مورد نیاز خود را از منابع گسترده‌تری به دست می‌آورند و هم‌پوشانی رسانه‌های سنتی و آنلاین رو به افزایش است و دسترسی بیشتر به اینترنت در میان نوجوانان و جوانان و افراد آسیب‌پذیر در برابر خودکشی، بستری برای تعامل و تبادل اطلاعات درباره خودکشی تبدیل شده است.

شبرنگی گفت: پرهیز از بازتاب موضوعات مرتبط با خودکشی در رسانه‌های اجتماعی بسیار مهم است و تاکید می‌شود فایل‌های ویدئویی، صوتی یا لینک‌های رسانه‌های اجتماعی مربوط به صحنه خودکشی به ویژه در صورتی که مکان یا روش خودکشی به روشنی در آن‌ها مطرح شده باشد، منتشر نشود. انتشار داده‌های مربوط به خودکشی در رسانه‌های دیجیتال باید مورد توجه و دقت قرار بگیرد و از انتشار آمارهای اغراق‌آمیز و حساسیت‌برانگیز اجتناب شود.

وی افزود: اطلاعات دقیقی درباره محل دریافت کمک‌های روانی حتما باید ارائه شود. درباره حقایق خودکشی و شیوه‌های پیشگیری از خودکشی بدون ترویج باورهای نادرست به مردم آموزش داده شود. همچنین باید گزارش‌هایی درباره نحوه مقابله با عوامل استرس‌زای زندگی و افکار خودکشی داده شود.

سرپرست واحد سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد مرکز بهداشت غرب اهواز گفت: همچنین باید هنگام گزارش خودکشی افراد مشهور، جانب احتیاط رعایت شود. هنگام مصاحبه با خانواده یا دوستان داغدار نیز باید احتیاط شود؛ ممکن است دست‌اندرکاران رسانه تحت تاثیر گزارش‌ها و اخبار خودکشی قرار بگیرند.

در جست‌وجوی حمایت

وی عنوان کرد: بیشتر افرادی که به خودکشی فکر می‌کنند به دلیل انگ گسترده مرتبط با آن نمی‌دانند که می‌توانند با چه کسانی صحبت کنند و این در حالی است که گفت‌وگوی آزادانه درباره خودکشی می‌تواند فرصت انتخاب یا تجدیدنظر در تصمیم قبلی فرد ایجاد کند و از خودکشی پیشگیری کند.

شبرنگی گفت: افرادی که درباره خودکشی صحبت می‌کنند ممکن است در جست‌وجوی کمک یا حمایت باشند. بسیاری از کسانی که خودکشی می‌کنند درگیر اضطراب، افسردگی یا ناامیدی هستند و ممکن است احساس کنند گزینه دیگری جز خودکشی برای آن‌ها وجود ندارد.

وی افزود: در حقیقت افرادی که تمایل به خودکشی دارند، بیشتر درباره زندگی یا مرگ مردد هستند. برای مثال ممکن است فردی به صورت تکانشی اقدام به مصرف سم کند و چند روز بعد بمیرد در حالی که دوست داشته است زنده بماند.

سرپرست واحد سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد مرکز بهداشت غرب اهواز گفت: در این زمینه دسترسی به حمایت‌های عاطفی در زمان مناسب می‌تواند از خودکشی جلوگیری کند. باید توجه کنیم که بیشتر خودکشی‌ها پیش از وقوع، علائم هشداردهنده کلامی یا رفتاری دارند. خطر حاد خودکشی، اغلب کوتاه مدت و وابسته به شرایط است و ممکن است افکار خودکشی مجددا بازگردد اما دائمی نیست به گونه‌ای که فردی که سابقه افکار و اقدام به خودکشی داشته است، می‌تواند زندگی طولانی مدتی نیز داشته باشد.

برای پیشگیری از خودکشی چه باید کرد؟

وی بیان کرد: رفتار خودکشی نشان‌دهنده نارضایتی عمیق است نه اینکه فردی لزوما به اختلال روانی مبتلا باشد. بسیاری از افرادی که دچار اختلال روانی هستند رفتار خودکشی ندارند یا برعکس همه افرادی که خودکشی می‌کنند اختلال روانی ندارند. خودکشی هرگز نتیجه یک عمل یا یک رویداد واحد نیست بلکه عواملی که فرد را به سوی خودکشی سوق می‌دهند متعدد و پیچیده‌اند و نباید ساده انگاشته شوند.

شبرنگی گفت: هنگام تلاش برای درک رفتار خودکشی باید سلامت روان، رویدادها و استرس‌های زندگی، عوامل اجتماعی و فرهنگی، مدنظر قرار بگیرند. باید توجه شود خودکشی روش سازنده یا مناسب برای مقابله با مشکلات نیست و تنها راه ممکن برای مدیریت پریشانی یا مقابله با شرایط نامناسب زندگی محسوب نمی‌شود.

وی افزود: داستان افرادی که با تجربه شخصی و افکار خودکشی موفق به مقابله با شرایط دشوار زندگی شده‌اند می‌تواند کمک‌کننده و موجب برجسته کردن گزینه‌های دیگر برای افرادی باشد که درگیر خودکشی هستند.

سرپرست واحد سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد مرکز بهداشت غرب اهواز تصریح کرد: خودکشی قابل پیشگیری است و این مهم در مراکز خدمات جامع سلامت و سپس از طریق تقسیم کار درون و بین بخشی، از موارد زیادی قابل دسترسی است. مهمترین ابزار واحد سلامت روان در بخش بهداشت و پیشگیری، غربالگری سلامت روان است.

وی افزود: غربالگری ابتدا توسط بهورزان خانه‌های بهداشت و مراقبان سلامت مراکز خدمات جامع سلامت انجام می‌شود و در صورت نیاز توسط پزشکان و کارشناسان سلامت روان، ارزیابی و مداخلات روان شناختی به منظور مدیریت خطر خودکشی ارائه می‌شود.

شبرنگی گفت: در حال حاضر به صورت میانگین ماهانه حدود ۲۰۰ نفر در غرب اهواز با شکایت  داشتن افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی برای دریافت خدمات سلامت روان به مراکز خدمات جامع سلامت مراجعه می‌کنند. از این میان، ۷۰ درصد زنان و ۳۰ درصد مردان هستند که از نظر اختلالات روانی بررسی می‌شوند و تحت درمان قرار می‌گیرند.

وی تصریح کرد: از ابتدای امسال تاکنون بیش از یک هزار و ۳۰۰ جلسه مشاوره خودکشی برای افرادی که افکار خودکشی یا رفتار اقدام به خودکشی داشته‌اند، برگزار شده و در پرونده الکترونیک این افراد ثبت شده است. همچنین ۲۷۴ جلسه آموزش گروهی با موضوع مهارت زندگی و حل مساله با هدف پیشگیری از خودکشی در جمعیت عمومی، توسط کارشناسان سلامت روان بهداشت غرب اهواز برگزار شده است.

انتهای پیام