به گزارش ایسنا، به نقل از میزان، از زمان انجام نخستین آزمایش هسته‌ای در جهان در ۱۶ جولای ۱۹۴۵ (۲۵ تیر ۱۳۲۴) تاکنون بیش از ۲ هزار و ۵۶ آزمایش از این نوع انجام شده است؛ این در حالی است که اگرچه در روزهای انجام نخستین آزمایش‌های هسته‌ای آگاهی و در نتیجه توجه چندانی به اثرهای مخرب آن بر زندگی انسان‌ها نمی‌شد، در حال حاضر جهان به‌خوبی از مخاطرات انجام چنین آزمایش‌هایی به‌ویژه در صورت کنترل‌نشده بودن شرایط، آگاه است.

با وجود این، سلاح‌های هسته‌ای قوی‌تر و مخرب‌تر از گذشته ساخته و آزمایش می‌شوند؛ از این رو، شصت‌وچهارمین مجمع عمومی سازمان ملل در دسامبر ۲۰۰۹ (آذر ۱۳۸۸) با تصویب قطعنامه ۳۵/۶۴ روز ۲۹ آگوست (هفتم شهریور) به‌عنوان روز جهانی منع آزمایش‌های هسته‌ای تعیین شده است.

قطعنامه یادشده خواستار افزایش آگاهی و آموزش درباره اثرهای انفجارهای آزمایشی سلاح هسته‌ای یا هر انفجار هسته‌ای دیگر و لزوم توقف آن‌ها به‌عنوان یکی از ابزارهای دستیابی به هدف جهانی عاری از سلاح هسته‌ای است.

دلیل انتخاب ۲۹ آگوست برای گرامیداشت این روز، تعطیلی سایت هسته‌ای Semipalatinsk قزاقستان در ۲۹ آگوست ۱۹۹۱ (۷ شهریور ۱۳۷۰) بود؛ سازوکار اصلی برای ممنوعیت آزمایش تسلیحات هسته‌ای، معاهده منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای (CTBT) است که در ۱۰ سپتامبر ۱۹۹۶ (۲۰ شهریور ۱۳۷۵) در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید.

تا به امروز، بیش از ۱۸۰ کشور این معاهده را امضا کرده و ۱۷۸ کشور آن را تصویب کرده‌اند؛ برای لازم‌الاجرا شدن این معاهده، باید کشورهایی که قابلیت‌های هسته‌ای قابل‌توجهی دارند، آن را تصویب کنند.

مجمع عمومی سازمان ملل در ادامه روز ۲۶ سپتامبر (۵ مهر) را به‌عنوان روز بین‌المللی حذف کامل سلاح‌های هسته‌ای تعیین کرد؛ نخستین رویداد مربوط به این روز در سپتامبر ۲۰۱۴ برگزار شد.

با وجود تعیین شدن چنین روزهایی در تقویم جهانی، کشورهای دارای تسلیحات هسته‌ای بی‌توجه به افکار عمومی جهانی همچنان به موضوع ایجاد جهانی عاری از تسلیحات هسته‌ای بی‌توجهی می‌کنند؛ در عین حال، سند بین‌المللی مربوط به پایان دادن به همه انواع آزمایش‌های هسته‌ای یعنی معاهده منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای هنوز اجرایی نشده است.

پیام دبیرکل سازمان ملل به مناسبت روز جهانی منع آزمایش‌های هسته‌ای

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در پیام خود به مناسبت روز جهانی منع آزمایش‌های هسته‌ای در سال ۲۰۲۴ با اشاره به اینکه در طی نزدیک به هشت دهه، بیش از ۲ هزار آزمایش هسته‌ای در بیش از ۶۰ سایت در سراسر جهان انجام شده است، گفت: این آزمایش‌ها میراثی از تخریب به جای گذاشت؛ زمین‌ها را غیرقابل سکونت کرد و مشکلات سلامتی طولانی‌مدتی را برای مردم ایجاد کرد.

وی در ادامه اظهار کرد: درخواست‌های اخیر برای از سرگیری آزمایش‌های هسته‌ای نشان می‌دهد که درس‌های وحشتناک گذشته در حال فراموش شدن یا نادیده گرفته شدن هستند؛ در روز جهانی مبارزه با آزمایش‌های هسته‌ای، جهان باید با یک صدا صحبت کند تا یک‌بار برای همیشه به این رویه پایان دهد.

به گفته دبیرکل سازمان ملل، معاهده منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای تنها ممنوعیت آزمایش‌های هسته‌ای و یک ابزار امنیتی ضروری و قابل تایید است، اما هنوز اجرایی نشده است.

گوترش، تصریح کرد: به‌خاطر قربانیان آزمایش‌های هسته‌ای و نسل‌های آینده، از همه کشورهایی که تصویب معاهده در آن‌ها برای لازم‌الاجرا شدن لازم است، می‌خواهم که فورا و بدون قیدوشرط این کار را انجام دهند؛ بیایید آزمایش بشریت را پشت سر بگذاریم و آزمایش هسته‌ای را برای همیشه ممنوع کنیم.

تاریخچه و اثرهای آزمایش هسته‌ای

در سطح جهانی، ۹ کشور دارای تسلیحات هسته‌ای حدود ۲ هزار سلاح هسته‌ای را بین سال‌های ۱۹۴۵ تا ۲۰۱۷ آزمایش کردند؛ بیشتر این آزمایش‌ها در مستعمره‌ها، سرزمین‌های بومیان یا سرزمین‌های گروه‌های به‌ حاشیه‌رانده‌شده آزمایش شدند که فاصله زیادی با پایتخت‌هایی که برای انجام انفجارهای هسته‌ای تصمیم گرفته بودند، داشتند.

آزمایش‌های هسته‌ای آسیب زیادی به مردم و محیط زیست وارد کرده است؛ جوامع و دولت‌های متاثر از سلاح‌های هسته‌ای هنوز برای شناسایی آسیب‌های وارده به آن‌ها و کمک برای مقابله با پیامدهای آن، ازجمله سرطان، ناباروری و نقایص مادرزادی، جابجایی، به حاشیه راندن اقتصادی و اجتماعی، آسیب‌های روانی و ... تلاش می‌کنند.

معاهده منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای چیست؟

معاهده منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای (CTBT)، نخستین معاهده بین‌المللی در این زمینه است که در سال ۱۹۹۶ به تصویب رسید؛ این معاهده کلیه آزمایش‌های هسته‌ای را ممنوع می‌کند.

تاکنون ۱۸۷ کشور معاهده یادشده را امضا و ۱۷۸ کشور آن را تصویب کرده‌اند.

معاهده منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای اگرچه هنوز لازم‌الاجرا نشده، اما توانسته است تا حدی منجر به هنجار قوی و توقف عملی آزمایش‌های هسته‌ای شود؛ هرچند همچنان گزارش‌هایی درباره انجام آزمایش‌های هسته‌ای مخفی وجود دارند.

نخستین انفجار هسته‌ای در کجا انجام شد؟

آمریکا در تابستان سال ۱۹۴۵ بمب‌های اتمی را بر روی ژاپن پرتاب کرد؛ ۲ شهر هیروشیما و ناکازاکی ژاپن بر اثر این حمله تخریب شدند و ۱۰۰ هزار شهروند ژاپنی جان خود را از دست دادند.

براساس اسناد رسمی هزاران شهروند دیگر ژاپن به دلیل جراحات، بیماری ناشی از تشعشعات و سرطان در سال‌های بعد جان خود را از دست دادند و تعداد قربانیان بمباران ژاپن به ۲۰۰ هزار نفر نزدیک شد.

در آن زمان، هری ترومن، رئیس‌جمهور آمریکا، حمله هسته‌ای به ژاپن را بزرگ‌ترین قمار علمی در تاریخ خواند؛ چیزی که وی به آن اشاره نکرد، این بود که آمریکا پیش از استفاده از بمب‌های اتم علیه ژاپن یا دست زدن به مثلا بزرگ‌ترین قمار علمی تاریخ، آن را در خاک خود آزمایش کرده بود.

آمریکا چند هفته پیش از بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی، یک آزمایش هسته‌ای را در جنوب نیومکزیکو انجام داده بود؛ جایی که آسمان صبح با درخشش نور زیاد روشن شد و پنجره‌های ساختمان‌ها تا مایل‌ها دورتر تکان خوردند.

آزمایش ترینیتی در قالب پروژه منهتن در ۱۶ جولای ۱۹۴۵ (۲۵ تیر ۱۳۲۴) در ۳۴۰ کیلومتری جنوب لوس‌آلاموس نیومکزیکو انجام شد تا بمب پلوتونیومی ۱۸.۶ کیلوتن نیرو را آزاد کرد.

خاکستر حاصل از آزمایش ترینیتی روزها از آسمان می‌بارید؛ بچه‌ها در آن بازی می‌کردند و فکر می‌کردند برف است؛ لباس‌های تازه‌ای را که برای خشک کردن آویزان بودند، می‌پوشاند؛ محصولات کشاورزی را آلوده کرد؛ دام‌ها را به کشتن داد و به مخازن آب آشامیدنی راه یافت.

داستان ساکنان نیومکزیکو، بازماندگان نخستین انفجار اتمی جهان و کسانی که به استخراج اورانیوم مورد نیاز برای زرادخانه این کشور کمک کردند، کمتر برای جهان شناخته شده است، اما این روند در حال تغییر است، زیرا مستند «نخستین بار نیومکزیکو را بمباران کردیم» جوایزی را از جشنواره‌های فیلم در سراسر آمریکا دریافت کرد.

ضمن اینکه فیلم سینمایی اوپنهایمر نیز روایت آن روز را نمایش داد.

طبق گزارش انجمن کنترل تسلیحات، دست‌کم هشت کشور از سال ۱۹۴۵ در مجموع ۲ هزار و ۵۶ آزمایش هسته‌ای انجام داده‌اند.

از این تعداد، ۵۰۷ مورد انفجار اتمسفر بوده است که مواد رادیواکتیو را در جو پخش می‌کند؛ در سال ۱۹۶۳، معاهده ممنوعیت آزمایش محدود منجر به کاهش شدید انفجارهای جوی شد.

آمریکا با انجام بیش از هزار و ۳۰ آزمایش، بیش از نیمی از آزمایش‌های هسته‌ای را بین سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۹۲ انجام داده است.

بزرگ‌ترین انفجار هسته‌ای نیز در سال ۱۹۶۱ رخ داد، زمانی که اتحاد جماهیر شوروی بمب تزار را در شمال دایره قطب شمال منفجر کرد.

آزمایش‌های هسته‌ای در کدام مناطق جهان انجام شده است؟

سلاح‌های هسته‌ای در سراسر جهان آزمایش شده است.

فرانسه در فوریه ۱۹۶۰ (بهمن ۱۳۳۸)، نخستین آزمایش هسته‌ای خود را در الجزایر به‌عنوان مستعمره خود انجام داد؛ از دیگر سایت‌های آزمایش هسته‌ای می‌توان به مناطقی در ایالت‌های نوادا، نیومکزیکو، کلرادو و می‌سی‌سی‌پی آمریکا اشاره کرد.

آزمایش‌های هسته‌ای دیگری نیز در استرالیا، چین، هند، قزاقستان، کره شمالی، روسیه، پاکستان، پلی‌نزی فرانسه، کریتیماتی، جزایر مارشال، جزیره پرنس ادوارد در اقیانوس هند و در دریای آزاد در شرق اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس جنوبی انجام شدند.

آزمایش‌های مخفی تسلیحات هسته‌ای

در جامعه بین‌المللی اجماع عمومی بر این است که آزمایش‌های هسته‌ای خطرهای تهدیدکننده‌ای برای زندگی دارند.

با وجود این، نگرانی‌های جدی درباره آزمایش مخفی هسته‌ای وجود دارد، زیرا گزارش‌هایی وجود دارند که نشان می‌دهند برخی از دارندگان تسلیحات هسته‌ای در خفا دست به چنین آزمایش‌هایی می‌زنند.

چرا انجام آزمایش‌های هسته‌ای باید متوقف شود؟

هیچ چیز نمی‌تواند به اندازه حذف کامل سلاح‌های هسته‌ای نقش مهمی در اجتناب از جنگ هسته‌ای یا تهدید تروریستی هسته‌ای داشته باشد.

پایان غیرقابل برگشت انفجارهای هسته‌ای از توسعه بیشتر سلاح‌های هسته‌ای جلوگیری می‌کند؛ از این رو، جامعه بین‌المللی خواهان توقف انجام آزمایش‌های هسته‌ای است.

انتهای پیام