حضرت فاطمه(س) در خطبه فدکیه و خطبه‌ای که بعد از آن در جمع زنان مدینه که به عیادت ایشان آمده بودند ایراد فرموده‌اند، پیامدهای رحلت پیامبر (ص) را چنین بیان می‌کنند:
۱. ایجاد ضعف و سستی در میان مردم.
حضرت در خطبه‌ای که در حضور زنان مدینه که به عیادت ایشان آمده بودند نیز این امر را تذکر دادند و با تأسف فرمودند: «فقبحا لفلول الحدّ واللعب بعد الجدّ وقرع الصّفاة؛ چه زشت است سستی و بازیچه بودن مردانتان پس از آن همه تلاش و کوشش.»
۲. تشتت و پراکندگی گسترش یافت و وحدت و همدلی از هم گسست. «استنهَرَ فتقُهُ وانْفَتَقَ رَتْقُهُ»
۳. امید و آرزوهای مسلمانان به ناامیدی تبدیل شد.
آنان که به پیامبر اکرم(ص) و احکام عالیه اسلام ناب حضرتش دلخوش کرده بودند از نعمت دین الهی و حکومت اسلامی بهره‌مند شده بودند. اکنون با دیدن حوادث بعد از آن حضرت مأیوس شده و امیدشان به یأس مبدل گشت. «واکدَتِ الاَمالُ.»
۴. به حریم پیامبر بی حرمتی شد.
«اضیعَ الحَریمُ و اُزِیلَتِ الحُرْمَةُ عِنْدَ مَماتِهِ» هنوز جسد مبارک پیامبر بر زمین که اجتماع سقیفه بدون نظرخواهی از خاندان پیامبر به تعیین جانشین برای آن حضرت می‌پردازند؛ و حق اهل بیت حضرتش را ضایع می‌کنند.
۵.خط نفاق و دورویی آشکار شد.
«ظَهَرَ فیکمْ حَسْکةَ النّفاق». حضرت در جای دیگری از همین خطبه، با کنایه زیبایی به این نفاق افکنی پرداخته است و فرموده است: «تَشْرَبُونَ حَسْوا فی ارْتِغاء َو تَمْشُونَ لاَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ فِی الْخَمْرِ وَالضَّرّاءِ وَ نَصْبِرُ مِنْکمْ عَلی مِثْلِ حَزِّ الْمُدی، وَ وَخْزِ السَّنانِ فِی الْحبشاء؛ شیر را اندک اندک با آب ممزوج نمودید و به بهانه این که آب می‌نوشید، شیر را خوردید. کنایه از نفاق است که تظاهر به عملی می‌شود که در واقع خلاف آن است و برای نابودی اهل بیت او در پشت تپه‌ها و درختان کمین کردید و ما بر این رفتار شما که مانند بریدن کارد و فروبردن نیزه در شکم، دردآور و کشنده است صبر می‌کنیم.»
۶. دین و معنویت کم رنگ شد.
«و سَمَلَ جَلْبابُ الدّینَ جَلْباب» چادر یا عبایی که بدن انسان را می‌پوشاند، حضرت فاطمه(س) تعبیر به جلباب دین فرموده. چون دین نیز تمام زوایای زندگی فردی و اجتماعی انسان را در بر می‌گیرد، همان گونه که چادر و عباء تمام بدن انسان را در برمی گیرد.
۷. مردم دچار بی تفاوتی شدند. حضرت خطاب به انصار که با جان و مال پیامبر را کمک کرده بودند چنین فرمودند: «یا مَعاشِرَ الْفِتْیةِ وَاَعْضاء الْمِلَّةِ، وَ حَضَنَةِ الاِسلامِ ما هذِهِ الْغمیزَةُ فی حَقّی والسّنةُ عَنْ ظلامَتی؛ای گروه جوانمرد،ای بازوان ملت و یاوران اسلام، این غفلت و سستی و ضعف شما در حق من و تغافل و بی تفاوتی و خواب آلودگی در مورد دادخواهی من، چیست؟»
۸. مردم پیمان شکنی کردند.
«فَانّی حِرْتُمْ بَعْدَ البَیانِ وَ اَسْرَرْتُمْ بَعْدَ الاِعْلانِ وَ نَکصْتُمْ بَعْدَ الاِقْدامِ». پس چرا بعد از بیان حق حیران و سرگردانید، و بعد از آشکار کردن عقیده پنهان کاری می‌کنید و بعد از آن پیشگامی و روی آوردن به عقب برگشته پشت نموده اید. حضرت زهرا(س)، در این فراز به حادثه غدیر اشاره می‌کند که پیامبر اکرم(ص) آن را برای مردم بیان فرمود و به آن‌ها اعلام کرد و آنان نیز با علی(ع) بیعت کردند. اما اکنون بیعت خود را شکستند.
۹. مردم دچار وسوسه‌های شیطانی شدند.
«تَسْتَجیبُونَ لِهتافِ الشَّیطانِ الْغَوِی؛ به شیطان گمراه کننده پاسخ مثبت دادید»؛ و در جای دیگر از خطبه فرموده اند: «اَطْلَعَ الشَّیطانُ رَأسَهُ مِنْ مَغْزَرِهِ هاتِفا بِکمْ فَاَلْفاکمْ لِدَعْوَتِهِ مُسْتَجیبینَ؛ شیطان سر خود را از مخفیگاه بدرآورد. شما را فراخواند. دید که پاسخگوی دعوت باطل او هستید.....
۱۰. شتاب در شنیدن حرف‌های بیهوده و بی اساس.
«مَعاشر النّاس الْمُسْرِعَةِ اِلی قیلِ الْباطِلِ الْمُغْضِیةِ عَلَی الْفِعْلِ الْقَبیحِ الْخاسِر؛ ای گروه مردم که به سوی شنیدن حرف‌های بیهوده شتاب می‌کنید و کردار زشت زیانبار را نادیده می‌گیرید.
۱۱. نطفه مظاهر فساد روئیدن گرفت.
در پایان، خطاب به زنان مهاجر و انصار فرمود: «اَمّا لَعَمْری لَقَدْ لَقِحَتْ فَنَظِرَةً رَیثما تُنْتِجُ ثُمَّ احْتَلِبُوا مِلْءَ الْقَعْبِ دَما عَبیطَا وَ ذُعافا مُبیدا؛ به جان خودم سوگند نطفه فساد بسته شد، باید انتظار کشید تا کی مرض فساد پیکر جامعه اسلامی را از پای درآورد که پس از این پستان شتر به جای شیر خون بدوشید و زهری که به سرعت هلاک کننده است.»
۱۲. فرصت طلبان به سر کار آمدند.
حضرت(س) در فرازهایی از خطبه فدکیه به گروه‌های فرصت طلب که منتظر بودند تا بعد از رحلت پیامبر از موقعیت بهره برند پرداخته است و ویژگی‌های آن‌ها را نیز بیان فرموده است، از جمله: اهل خوشگذرانی و رفاه زده بودند؛ منتظر پیش آمد حوادث برای پیامبر و اهل بیت بودند (تَتَربّصونَ بنا الدّوائِر)؛ اخبار و رویدادها را دنبال می‌کردند؛ در جنگ‌ها عقب نشینی و یا فرار می‌کردند و....
منابع:
نهج البلاغه، صبحی صالح. خطبه ۲۳۵
نهج الحیاه؛ فرهنگ سخنان فاطمه علیهاالسلام. محمد دشتی. حدیث ۵۹
سوره حجرات، آیه ۱۴
نهج البلاغه، نامه ۶۲
انتهای پیام
نظرات