«شمایل سرگردان» نوشتۀ سعید محسنی و با کارگردانی محسن عرب‌زاده، آیین پرده‌خوانی را در دلِ خود دارد و در چهار پرده و با ارائه روایت‌هایی درهم تنیده، به بخشی از وقایع عاشورا اشاره می‌کند.
سعید محسنی، نویسندۀ نمایشنامۀ «شمایل سرگردان» در پاسخ به پرسش ایسنا دربارۀ دلایل و پیش‌زمینۀ نگارش چنین متنی به ایسنا گفت: ایدۀ نمایشنامه شمایل سرگردان از سال‌های پیش می‌آید. در واقع میراث نمایش ایرانی و به‌طور مشخص پرده‌خوانی به‌عنوان یکی از منحصربه‌فردترین شیوه‌های نمایشی جهان، من را دچار مکثی کرد که بتوانم بین روایت‌های موجود در این پرده‌ها، سیر این پرده‌ها و متعاقبا نقاشی خیالی سازی و قهوه‌خانه‌ای پلی بزنم. ایده، عقبه طولانی دارد اما پراکنده و شکل نیافته در گوشه و کنار دفترچه‌ها و کاغذهای من یادداشت شده بود و به حافظه سپرده بودم تا وقتی که فرصتی فراهم شود تا بتوانم به درستی تدوین کنم.
او دربارۀ علت انتخاب عاشورا و پرده‌خوانی نیز توضیح داد: موضوع را خود غالب، درواقع شیوۀ پرده‌خوانی و روایت خوانی که در نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای و خیالی سازی است به من دیکته می‌کند و من دخل و تصرفی عملاً در موضوع نداشتم.
محسنی همچنین در پاسخ به اینکه در بین جریانات عاشورا و پرده خوانی و البته در فیدبک‌های تاریخی به واقعه عاشورا، چرا «حکایت کوفیانی که خلف وعده کردند» - «حکایت حر» - «حضور جاودان زنان و اهمیت‌شان در شکل‌گیری حماسه عاشورا» موردنظر او قرار گرفته است، گفت: من کوشیدم که از وقایع، خوانش بروزی داشته باشم و این‌ها صرفاً بزنگاه‌های روایت عاشورا است که اگر امروز هم به آنها بازگردیم کماکان مسایل تازه‌ای هستند. دنبال کردن این مسائل تازه و عبرت آموزی از تاریخ قطعاً کمکی برای زیست بهتر ما در روزگار معاصر است.
این نویسنده به علت انتخاب عنوان «شمایل سرگردان» برای این نمایش نیز اشاره کرد و گفت: عنوان نمایشنامه به‌عنوان مهم‌ترین قرارداد میان اثر و مخاطب می‌کوشد تا آنچه که فحوای کلام نمایشنامه هست را به‌نوعی با مخاطب به اشتراک بگذارد و قرارداد درستی باشد که مخاطب بعد از تماشای نمایش و زمانی که یک نشانه به جز اسمِ اثر برای یادآوری مخاطب وجود ندارد، بتواند به آن برگردد و با مرور آن قرارداد اولیه به معانی ضمنی متن پی ببرد.
نویسندۀ نمایشنامۀ «شمایل سرگردان» ضمن اشاره به علل توجه و تمرکز بر پرده‌خوانی در این نمایشنامه، به محور داستانی آن نیز اشاره و بیان کرد: اگر مستندات پرده‌خوانی و شمال گردانی را از «نمایش در ایران بهرام بیضایی» به‌عنوان مستندات قابل اتکا در این بحث مبنا قرار دهیم، در آنجا توضیح مفصل درباره این شیوۀ نمایشی برآمده از شیوه نقالی ایرانی عنوان می‌کند. شاید جذابیت بیشینۀ این ماجرا برای من، ترکیب این روایت از سویی با فرهنگ مردم از سمت دیگر با نقاشی و هنرهای تجسمی است.
محسنی ادامه داد: در واقع شکل‌های مختلفی که در قالب هنرهای بومی و ملی و مذهبیِ ما بر پایه ارکان زیبایی شناسی ایرانی و با بافت تار اجتماعی حاکم بر فرهنگ کوچه و بازار شکل می‌گیرد، جذابیت بسیار زیادی پیدا می‌کند چراکه مخاطب این پرده خوانی ها و این شیوه نمایش، مردم عادی هستند که عمدتاً در قهوه‌خانه‌ها و گذر ها شاهد نقل این رویدادها هستند.
او اضافه کرد: من فکر می‌کنم، نقاشی و شیوۀ برخوانی نقال و پرده خوان که بخشی از نمایش‌های ایرانی است می‌توانست به من کمک کند برای اینکه یک خوانش تازه‌تری را از وقایع عاشورا داشته باشیم.
همچنین محسن عرب‌زاده، طراح و کارگردان نمایش «شمایل سرگردان» نیز در گفت‌وگو با ایسنا و در پاسخ به اینکه در اجرای این نمایش تا چه اندازه به اصل نمایشنامه و دیدگاه نویسنده نزدیک شده است، اظهار کرد: من زمانی که کارگردانی می‌کنم به هر دیالوگ نویسنده وفادار بوده و سعی می‌کنم که در اولین برخورد با نمایشنامه به درک درستی از متن برسم و معمولاً اگر نویسنده حضور داشته باشد از او کمک می‌گیرم. خیلی وسواس دارم که از دیالوگ‌هایی که به هر حال نویسنده ماه‌ها وقت و انرژی گذاشته، بارها بازنویسی کرده، به راحتی نگذرم و کاملاً وفادار به نمایشنامه باشم.
او با اشاره به روش‌ها و ابزارهای که به منظور افزایش جذابیت و برای بیان اهداف این نمایشنامه استفاده کرده است، افزود: ابزار تئاتر یک ابزاری است که در عین محدود بودن بسیار وسیع هم است. از این جهت که همه چیز را در داخل یک قاب باید طراحی کرد، مخصوصاً این نمایش که یک تئاتر قاب صحنه‌ای است و پرسپکتیو عمیق‌تری به نسبت تئاترهای بلک‌باکس دارد. از هر ویژگی که امکان داشت در مورد این جنس نمایش که بخش زیادی از آن هم روایت هست، من استفاده کردم، از پرده‌ها که به لحاظ بصری بسیار جذاب هستند و حتی شخصیت‌های داخل پرده‌ها و همچنین از نور بهره گرفتم و طراحی صحنه را به سمتی بردم که تغییر درون آن اتفاق افتاده و در حین نمایش تکمیل شود و در ذهن مخاطب با کمترین و بتوانیم فضاسازی را با حداقل متریال انجام دهیم.
عرب زاده به تجر به‌های پیشین خود در تئاترهای با موضوع عاشورا اشاره کرده و ضمن برشمردن اهمیت و ارزش تئاتر مذهبی، توضیح داد: پیش از این، دو کار دیگر با موضوع عاشورا داشتم که یکی «نمایش فرجام» بوده و دیگری «نمایش اسب‌ها» که نمایش «شمایل سرگردان» سومین تجربه من در ارتباط با عاشورا است. به هر حال بخشی از تاریخ شیعه است و به نظر من باید به آن اهمیت داد و کار کرد که در این بخش متأسفانه نمایشنامه‌های خوب اندک هستند و به آن بها داده نمی‌شود. مخاطب هم مخاطب خاص و از جنس متفاوتی است، مخاطبی که تاریخ عاشورا دوست دارد و علاقه‌مند است ذره‌ای فکر بکند و عمیق‌تر به تاریخ عاشورا بپردازد، در مجموع اهل تفکر در مورد واقعه عاشورا و تاریخ شیعه است.
طراح و کارگردان نمایش «شمایل سرگردان» با اشاره به استفاده از آئین پرده‌خوانی به عنوان یکی از عناصر این نمایش، بیان کرد: پرداختن به این موضوع که برای من بسیار جذاب است، از این جهت که آئین پرده‌خوانی ریشۀ عمیقی دارد و ما آن را در دوران کودکی دیده‌ایم و متأسفانه منسوخ شده است؛ درحالی که بسیار جذاب و بصری و قصه‌گویی تصویری است، از این جهت مخاطب با آن همچنان ارتباط برقرار می‌کند. در حال حاضر نه پرده‌ها را داریم و نه مرشدهایی را داریم که پرده‌خوانی کنند؛ ولی هدف من پرده‌خوانی نبوده، هدف در واقع یک تئاتر بوده که آیین پرده‌خوانی نیز در دلش حضور داره و توانسته یک ابزاری باشد برای قصه گفتن که نخست نویسنده به آن پرداخته و من هم از آن استفاده کردم.
او همچنین درخصوص چالش‌های پیش روی تئاتر نیز گفت: بخشی از مشکلات به خودِ تئاتر برمی‌گردد که امروزه خیلی سخت شده، هزینه‌های بالا و... اما ما در اصفهان خیلی تعدد بازیگر برای انتخاب نداریم و اگر یک نمایشی تعدادی بازیگر ببرد سرکار ممکن است که چند کار و پروژه دیگر کلاً مختل بشود، از این جهت مشکلاتی داشتیم ولی در روند تولید اثر مشکل خاصی نداشتیم.
به گزارش ایسنا، نویسنده نمایشنامه شمایل سرگردان سعید محسنی و طراح و کارگردانِ آن محسن عرب‌زاده است. در این نمایش، حسن جویره، رسول هنرمند، مژگان نوایی، مهدی تقی پو ، هادی مسعودی، آرزو حق شناس، مسعود شیرانی فرد، مهری دادخواه، فرشته باقری، نگین چراغی، محمد مهدی بیابانکی، احسان طالبیان، ثمین مکتوبیان، مهدی شهیدی و علی رضا احمدی به ایفای نقش پرداخته‌اند. آهنگساز نیز امیرمحمد طاهری و طراح صحنه و لباس محسن عرب زاده است. همچنین طراحی نور، حرکت و گریم به ترتیب توسط احمدرضا رافعی بروجنی، نعیمه مهدویان و صفورا عبداللهی انجام شده و مدیران صحنه علی باقری و محمد مزروعی هستند. همچنین نعیمه مهدویان دستیار کارگردان و برنامه‌ریز و نوید میرزایی منشی صحنه است. دستیاران صحنه نیز امیرارسلان ایزدی ، غلامرضا نظام زاده ، حمید رضوی مدیر تولید نیز امیرحسین مزروعی است. ضمن اینکه طراح پوستر نیما پیراسته است، دکور توسط حمید رضوی ساخته شده، دوخت لباس به عهدۀ رویا زیرک قشقایی و مجریان گریم نیز یلدا ربیعی و طناز تجدد هستند. عکاس نیز رضا امینی است.
انتهای پیام
نظرات