به گزارش ایسنا، در دهه‌های اخیر، کمبود آب به یک معضل جدی محیط زیستی در سراسر جهان تبدیل شده است. افزایش استخراج آب و تغییرات اقلیمی از دلایل اصلی این مشکل به شمار می‌روند. در ایران نیز این بحران با گذشت زمان و تغییرات اجتماعی و اقلیمی تشدید شده است. برنامه‌های توسعه یکی از مهم‌ترین اسناد بالادستی کشورها محسوب می‌شوند که در صورت تدوین دقیق و منطبق با واقعیت، می‌توانند به بهبود وضعیت آب کمک کنند. با این حال، تدوین این برنامه‌ها به دلیل پیچیدگی و زمان‌بر بودن آن‌ها، چالش‌های فراوانی را به همراه دارد.
یکی از مسائل اصلی در حوزه آب، سیاست‌گذاری صحیح است که در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. سیاست‌گذاری آب یک موضوع بین‌رشته‌ای است که شامل جنبه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی می‌شود. متأسفانه در ایران، ضعف در سیاست‌گذاری و ارزیابی فرآیندهای مرتبط با آب، منجر به تشدید بحران آب شده است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که عدم توافق نظر در تعریف بحران آب و گسستگی بین مراحل اجرا و تصمیم‌گیری از مهم‌ترین مشکلات موجود در این حوزه هستند.
اکبر زارع شاه‌آبادی، دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه یزد، با همراهی پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف، تحقیقی را درباره آسیب‌شناسی برنامه‌های توسعه در بخش آب انجام داده‌اند. این پژوهش به بررسی مشکلات موجود در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه پرداخته و نقاط ضعف این برنامه‌ها را مورد بررسی قرار داده است.
در این پژوهش، یازده سند از اسناد بالادستی آب که در بازه زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶ تدوین شده‌اند، مورد تحلیل گفتمان قرار گرفته‌اند. این روش پژوهشی، سعی در پاسخ به سوالات اصلی در مورد گفتمان حاکم بر اسناد بالادستی آب دارد. این سوالات شامل شناخت گفتمان حاکم، مباحث مرکزی و مؤلفه‌های گفتمانی و همچنین نظریه‌های مورد استفاده برای تبیین گفتمان است.
تحلیل اسناد نشان داد که گفتمان اصلی حاکم بر این دوره، گفتمان زیست‌محیطی است. این گفتمان با تأکید بر کاهش مخاطرات طبیعی و توجه به محیط زیست، در اسناد بالادستی آب برجسته شده است. مباحث مرکزی این گفتمان شامل توجه به فناوری‌های نوین در کشاورزی، آموزش و ترویج توسعه کشاورزی و زیست‌محیطی و ضابطه‌مند کردن فعالیت‌های زیست‌محیطی بوده است.
نتایج پژوهش نشان می‌دهند که علی‌رغم تغییرات مثبت در رویکرد سیاست‌گذاران، هنوز گسست مفهومی بین آنچه گفته شده و آنچه در عمل اجرا شده وجود دارد.
بر این اساس، سیاست‌های جدیدتر مثل سازگاری با کم‌آبی و دیپلماسی آب، هرچند در اسناد تدوین شده‌اند، اما در عمل موفقیت چندانی نداشته‌اند.
نتایج پژوهش فوق که در فصل نامه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار وابسته به دانشگاه پیام نور منتشر شده اند، نشان می دهند که سیاست‌های کلان آب در ایران نیاز به بازنگری و تغییرات اساسی دارند.
با عنایت به این نتایج، توجه به دیپلماسی آب، مدیریت تغییرات اقلیمی و مقابله با تهدیدات زیست‌محیطی از جمله مواردی هستند که باید در سیاست‌گذاری‌های آینده مورد توجه قرار گیرند. همچنین، نیاز به مشارکت ذینفعان و بهره‌گیری از تجربیات بین‌المللی برای بهبود وضعیت آب کشور احساس می‌شود.
انتهای پیام
نظرات